Osmanlı Devletinden Günümüze Vergi Denetiminin Tarihçesi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 107 - 116, 25.03.2019

Fatih Pekşen

Öz

Vergiler, kamu harcamalarını finanse etme amacının yanında, ekonomik
ve sosyal yaşamı etkileyen, bir maliye politikası aracı olarak da
kullanılmaktadır. Vergilendirmeye ilişkin tüm işlemler, vergi politikası ile
yürütülür. Etkin bir vergi sisteminden bahsedilmek için kusursuz bir vergi
mevzuatı, kontrol gücü yüksek bir vergi denetimi ve objektif bir vergi
yargısının bir arada olması gerekmektedir. Özellikle, kayıt dışı ekonominin
önemli kısmının vergi dışı kalan gelirlerden oluşmaktadır. Bu nedenle kayıt
dışı ekonominin önüne geçilebilmesinin en önemli araçlarından biri denetim
sistemi olmaktadır. Bu itibarla, vergi denetiminin güçlü bir yapıda olması
gereği, tamda bu nedenledir. Bütün gelişmiş devletler, güçlü bir mali yapıya
sahip olmak zorundadır. Osmanlı Devleti de güçlü bir maliye yönetimine sahipti.
Osmanlı Devletinde bulunan bazı denetim birimleri, Türkiye Cumhuriyeti
kurulduktan sonra da görev yapmaya devam ettiler. Ülkemizde, vergi
denetimlerinin daha verimli bir hale getirilebilmesi için Cumhuriyetin ilk
yıllarından itibaren bir takım çalışmalar yapılmış ve bu konu üzerinde yapılan
tartışmalar sürekli devam etmiştir. Nitekim 2011 yılında oluşturulmuş olan
Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı ile vergi denetimi tek bir organizasyon yapısı
içerisine alınarak, vergi denetiminde çok başlılık sorununun önüne geçebilmek
adına çok önemli bir adım atılmıştır. Geldiğimiz noktayı daha iyi kavrayabilmek
için tarihi süreci bütünüyle ele almak yani Osmanlı Devletinden günümüze kadar
uzanan bu yapıyı analiz etmekte fayda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Denetimi, Osmanlı, Denetimin Tarihçesi

Kaynakça

• 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi2. 178 Sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname3. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu4. 2996 sayılı Maliye Vekâleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun5. 646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname6. 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname7. Akbey, F. (2014) “Türkiye’de Vergi Denetimi ve Gelirleri Üzerine Bir İnceleme”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:29, Sayı:18. Altuntaş, M. (1995) “59. Kuruluş Yılında Gelirler Kontrolörleri”, Yaklaşım Dergisi, Sayı:29 (http://uye.yaklasim.com/MagazineContent.aspx?ID=165 Erişim Tarihi:10.06.2017)9. Arslan, M. (2012) “Vergi Denetim Kurulu Kurulmasına Yönelik Eleştiriler Üzerine Bir Değerlendirme II”, Yaklaşım Dergisi, S.22910. Aslan, A. (2015) “Vergi Tarihinde Hesap Uzmanları Kurulunun ve Hesap Uzmanlarının Yeri”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı:40611. Bakır, C. (2012) “Maliye Bürokrasisinde Örgütsel Değişim ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nın Kurulması”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 45, Sayı 212. Bezirci, M. ve Karasioğlu, F. “Türkiye’de Denetimin Tarihsel Gelişimi”, Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423912234.pdf (Erişim Tarihi:24.05.2017)13. Çalışkan, R. (2015) “Osmanlı Devletinden Cumhuriyet Dönemine Yüksek Denetim Olgusu ve Gelişim Süreci”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 3214. Erkuş, H. Ve Ünal, A.C. (2014) “Yeni Vergi Denetimine Genel Bir Bakış: Uyulması Gereken İlkeler ve İşleyişi”, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, Cilt 5, Sayı 115. Gelir İdaresi Başkanlığı 2011 Yılı Faaliyet Raporu, http://www.gib.gov.tr/fileadmin/faaliyetraporlari/2010/Faaliyet_raporu_2010.pdf (Erişim Tarihi: 04.06.2017)16. Genç, M. ve Özvar, E. (2006) Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler I-II, İstanbul, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları17. Hesap Uzmanları Kurulu 2010 Yılı Faaliyet Raporu, Hesap Uzmanları Kurulu, (Mart-2011), http://www.hud.org.tr/HUK-yayin/HUK_2010_faaliyet-raporu.pdf (Erişim Tarihi: 03.06.2017)18. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d04/c023/tbmm04023078ss0305.pdf (Erişim Tar:17.12.2018)19. https://www.vdk.gov.tr/tr-TR/Kadro-Dagilimi (Erişim Tarihi: 01.11.2018)20. Karabulut, K. (2011) “Vergi Denetiminde Yeni Dönem”, Vergi Raporu Dergisi, Sayı:14621. Kış, S. (2012) “Divan-ı Muhasebatın Tesis Süreci ve ilişkileri Hakkında Bazı Tespitler”, Sayıştay Dergisi, Sayı:8722. Kuruluştan Tazimata Osmanlı Maliyesi http://www.pergen.gov.tr/icerik/bakanlikalbum/pdf/1920_2007_1.pdf (Erişim Tarihi: 01.06.2017)23. Kutbay, H. (2015) “Almanya ve ABD’deki Vergi Denetimi ile Türkiye’de Vergi Denetimindeki Aksaklıklar”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı:40324. Küçükyağcı, N. (2014) 2011 Yılında Çıkarılan Kanun Hükmünde Kararnamelerin Bakanlık Denetim Sistemine Etkileri, Ankara, http://www.igb.gov.tr/Kutuphane/Denetim%20Sistemi.pdf (Erişim tarihi: 02.06.2017)25. Maliye Bakanlığı 2010 Yılı Faaliyet Raporu26. Maliye Bakanlığı ve Gelir İdaresi Başkanlığı 2010 Yılı Faaliyet Raporları (Nisan/2011)27. Mutlu, F. (1998) “Vergi Denetmenleri 62. Yaşında”, Vergi Raporu Dergisi, Sayı:3428. Organ, İ. (2008) Vergi Denetimi ve Türkiye Uygulaması, Gazi Kitabevi29. Öz Yalama, G. ve Gümüş, E. (2013) “Vergi Kaçırma Eğilimini Etkileyen Faktörler: Eskişehir’den Bulgular”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 9, Sayı 2030. Özdemir, M. “Tahakkuk Müfettişliğinden Vergi Müfettişliğine İblağ” http://www.alomaliye.com/2016/03/03/tahakkuk-mufettisliginden-vergi-mufettisligine-iblag/ (Erişim Tar:17.12.2018)31. Pekşen, F. (2018) Vergi Denetiminin Vergi Politikası Açısından Önemi ve Türkiye’de Vergi Denetim Sistemi, Doktora Bitirme Tezi, Pamukkale Üniversitesi SBE32. Rakıcı, C. (2011) “Vergi Denetiminin Yeni Yapısı Ve Denetiminin Kayıt Dışılığı Önleme Fonksiyonu”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 1433. Saraç, O. (2003) “Denetimi Kimler İstemez ya da “Quis Custodiet İpsos Custodes? - II”, Yaklaşım Dergisi, Ankara, Sayı:13034. Sarılı, M.A. (2004) Türkiye’de Gelir İdaresi İle Vergi Denetiminin Sorunları, Çözüm Önerileri ve Yeniden Yapılandırılması, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul35. Seviğ, V. (2011) “66. Kuruluş Yıldönümünde Hesap Uzmanları Kurulu”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı:35836. Şengöz, Y. (2011) “Nev’i Şahsına Münhasır Bir Kuruluş: Maliye Gelirler Kontrolörleri, Yaş 75”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:274 http://www.vergisorunlari.com.tr/makale/nevi-sahsina-munhasir-bir-kurulus-maliye-gelirler-kontrolorlugu-yas75/4501 (Erişim Tarihi: 05.06.2017)37. Tuncer, S. (2001) “Hesap Mütehassıslığından Hesap Uzmanlığına”, Vergi Dünyası Dergisi, Ankara, Sayı:238