Olympos Piskoposluk Kilisesi ve Vaftizhanesi Erken Bizans Dönemi Levha Örnekleri

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 1, 189 - 213, 25.03.2019

Sinan Sertel

Öz

Olympos,
one of the port cities of the Lycian Region, is located in a deep valley formed
by Sepet Mountain in the south and Omurga Mount in the north. The Olympos
River, which forms the main character of the city and passes in the middle,
divides the city into two as north and south. Although there is no data on the
first establishment of Olympos at the urban level, the first written sources
for its existence are provided by the coins of the Lycian Union dated to the
Hellenistic Period. Similarly, polygonal fortification walls located in the
south of the city are another important data showing the existence of the city
in the Hellenistic Period. Olympos, which is one of the 23 cities that have the
right to vote in the Lycian Union, is one of the important cities with three
voting rights, along with Xanthos, Patara, Pinara, Myra and Tlos. It is
understood that between 100 and 77 BC, the city lost this importance and it was
not in the Lycian Union. This situation is related to Zeniketes who is known to
be a piracy company in the region from the west of Antalya to the Gulf of
Gelidonya. The city was reintroduced to the Lycian Union during the Roman
Imperial Period.

In
the archaeological studies, it was understood that no data on Christianity
could be obtained in the city until the fifth century BC. However, the fact
that the name of the saint named Methodios, who lived in the end of the 3rd century
and the beginning of the 4th century, is the first bishop of the Lycian region,
shows the presence of the Christian community in this period. Taking into
account the general urban planning, it is understood that the city underwent
reconstruction activities in the 5th and 6th centuries after the Roman period.
The church and baptistery, where the slabs are the subject of our study, are
located in the center of the Episcopal Palace, where religious and
administrative functions in the north of the city are carried out. The bishop's
house is located in the east of the Episcopal Palace. The bishop house is
located in the east of the Episcopal Palace, and in the west there are
triclinium, peristyl and different sized rooms which are thought to belong to the
officials. The church, which is the largest building in the palace, has three
naves and a transept plan. In the south of the church there is a relief chapel
and an additional space, while the north has a three-nave basilical baptistery.
There is a rectangular narthex in the west of the church without atrium. The
doors on the east wall of the narthex provide access to the dining room and the
doors on the north wall provide access to the baptistery. In the bema of the
church, there is templon arrangement in the form of an inverted П in the apse width. The
doors on the eastern wall of the church allow access to the corner rooms from
the naves. The nave separations of the church formed by columns and slabs are
designed as high type to prevent both passage and sight in the section of the
northern nave up to the transept.

Slabs
which are used in churches for ambon, templon, solea, altar, and nave
separation, were found in the different excavations periods in the Episcopal
Church and Baptistery of Olympos. Most of the slabs in the buildings were
produced from limestone material which are similar to the examples in the
Lycian Region. However, in some of the slabs, marble materials were also used.
It is seen that the slabs, which are mostly used in nave separations due to the
finds, are processed with herbal, geometric, figured, inscribed and symbolic
motifs. The leaf among scrolling branch is often used in vegetal motifs. In
addition, ivy, flowers with round and pointed leaves, pomegranate and spike
motifs are also seen. In the slabs seen geometric motifs such as interwoven
circles, intersecting circles, rhombuses and triangles. As symbolic motif, the
cross that we see in Latin, Maltese and Rho types has often been used. In the
figurative depictions we see on the plates made of marble, a portrait of a
saint or a Virgin Mary, a lion-goat struggle and a peacock can be seen. . When
the ornament methods on the slabs are taken into consideration, it was seen
that techniques such as incised, relief, and large carving were used in the
same way as in the Lycian Region. Another interesting feature that we found in
the samples made up of local limestone material is the guiding lines on their
decorated or undecorated surfaces. These guide lines helps stone mason to place
the motifs on the slab in a smooth and symmetrical way. In this respect, it
provides very interesting information about the construction process and design
of the slabs. As a result, all the slabs examined are dated to the 5th 6th
century BC when evaluated with motifs, stylistic features and similar examples.

Anahtar Kelimeler

Likya, Olympos, Bizans, Mimari Plastik, Levha

Kaynakça

• Akyürek, E., Tiryaki, A., (2010). Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi Kazılarından Üç Mimari Plastik Eser Üzerine Değerlendirmeler, Adalya, XIII, 389-404.Albayrak, K. (2004). Dinsel Bir Sembol Olarak Haç’ın Tarihi, Dinî Araştırmalar Dergisi, 7(9), 105-129.Alpaslan, S. (1996). Antalya’nın Demre (Kale) ilçesindeki H. Nikolaos Kilisesi’nde dini ayinle ilgili plastik eserler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.Alpaslan, S. (2001). Architectural Sculpture in Constantinople and the Influence of the Capital in Anatolia. Necipoğlu, N. (Ed.). Byzantine Constantinople: Monuments, Topography and Everyday Life içinde (ss.187-201). Leiden-Boston-Köln: Brill.Alpaslan, S. (2003). The Evaluation of the Motifs and Styles of the Architectural Sculpture of the Byzantine Age in Antalya and Lycia. Adalya, VI, 251-264.Arıkan, S.Ç. (2001). The Church at Choma (Hacımusalar Elmalı- Antalya) and Its Materials, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi/ Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Asano, K. (2010a). Architecture of Church III. Asano, K. (Ed.). The Islands of St. Nicholas, Excavation and survey of Gemiler Island Area Lycia, Turkey içinde (ss. 27-49). Osaka: Osaka University Press.Asano, K. (2010b). Archaeological Remains. Asano, K. (Ed.). The Islands of St. Nicholas, Excavation and survey of Gemiler Island Area Lycia, Turkey içinde (ss. 83-89). ). Osaka: Osaka University Press..Bakker, G. (1985). The buildings at Alahan. Gough M. (Ed.). Alahan: an early christian monastery in southern Turkey içinde (ss. 75-121). Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies.Baldini, I., Giletti, F., Livadiotti, M., Marsili, M., Mazzilli G., Pellacchia, D.,(2012). Il quartiere episcopale nelle Terme Occidentali di Kos: relazione preliminare. Ocnus: Quaderni della Scuola di Specializzazione in Beni Archeologici, 20, 253-270.Barsanti, C. (2004a). İznik/Nikaia arkeoloji müzesi kataloğunun peşinde, Tarih Boyunca İznik, 267-299.Barsanti, C. (2004b). “Pletei degli intercolumni delle gallerie”, G. A. ve Barsanti C. (Ed.). Santa Sofia di Costantinopoli. L’arredo marmoreo della grande chiesa giustinianea içinde (ss. 315-474). Vatikan: Pontificio Istituto Di Archeologia Cristiana.Boyd S. (1989). The decorative program of the champlevé revetment from the episcopal basilica at Kourion in Cyprus. Duval, N., Baritel, F., Pergola, P. (Ed.). Actes du XIe congrès international d'archéologie chrétienne. Lyon, Vienne, Grenoble, Genève, Aoste, 21-28 septembre 1986 içinde (ss.1821-1840). Roma : Ecole française de Rome.Butler, H.C. (1929). Early churches in Syria: Fourth to seventh centuries, Leiden: Princeton University Press.Canbilen, H., Lebouteiller, P., Sodini, J.P., (1996). La Basilique de L'acropole haute de Xanthos, Anatolia Antiqua, IV, 201-229,Çavdar, M. (2014). Kırklareli Vize’den Geç Antik–Bizans Dönemi Mimari Plastik Taş Eserler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.Çorağan, N. (2017). Olympos’taki Bizans Dönemi’ne Ait Duvar Resimleri. Olcay Uçkan, B.Y. (Ed.). Olympos I, 2000-2014 Araştırma Sonuçları içinde (ss. 145-166). İstanbul: Koç University Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi.Deichmann, F. W. (1974). Zur spatantiken bauplastik von Ephesos. A.M. Mansel (Ed.). Mansel'e Armağan, Melanges Mansel I içinde (ss.549-570).Ankara: Türk Tarih Kurumu.Demirton, C. (2018). Patara Kent Bazilikası Liturjik Taş Eserleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.Demirel Gökalp Z., Yıldırım, Ş. (2010). Lykia Olympos’unda Bir Restitüsyon Denemesi”, Adalya. XIII, 367-387.Denker, A. (2010). “Büyük Saray”, Baran Çelik G. (Ed.) İstanbul’daki Bizans Sarayları içinde (ss. 11-71). İstanbul: İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yayını.Dennert, M. (1995). Mittelbyzantinische Ambone in Kleinasien. Istanbuler Mitteilungen, 45, 137-148.Doğan, S. (2003). Likya'da Alacahisar Kilisesi'nin Kiborium Kemerleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20 (1), 186-198.Doğan, S. (2005a). Likya’da Bizans Dönemi Araştırmaları 2003. Olşen, K., Bayram, F. Ve Özme A. (Ed.). Araştırma Sonuçları Toplantısı, 22 (2), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. 77-86.Doğan, S. (2005b). “Alanya Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri. Olşen, K., Bayram, F. Ve Özme A. (Ed.) Araştırma Sonuçları Toplantısı, 22 (2), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. 71-76.Doğan, S. (2006). Likya'da Bizans Taş Yapıtları, Dörtlük, K., Varkıvanç, B., Kahya, T., Courtils J., Alpaslan M.D., ve Boyraz R. (Ed.). III. Uluslararası Likya Sempozyumu Bildirileri 1 içinde, (ss.209–224). Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetlerini Araştırma Enstitüsü.Evcim, S. ve Uzun, M.C. (2017). Olympos Bizans Dönemi Delikli Levhaları. Olcay Uçkan, B.Y. (Ed.). Olympos I, 2000-2014 Araştırma Sonuçları içinde (ss.117-144). İstanbul: Koç University Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi.Feld, O. (1975). The kirchen von Myra und umgebund. Borchhardt J. (Ed.) Myra,Eine lykische Metropole in antiker und byzantinische Zeit içinde (ss.398-424). Berlin: Gebr. Mann.Ferguson, G.W. (1973). Signs and Symbols in Christian Art, New York: Oxford University Press.Fıratlı, N. (1990). La Sculpture Byzantine Figurée au Musée Archéologique d’Istanbul, Paris: Librarie d'Amérique et d'Orient Adrien Maisonneuve. Foss, C. (1994). The Lycian Coast in the Byzantine Age. Dumberton Oaks Papers, 48, 1-52.Foerster, G. (1986). Decorated marble chancel screens in sixth century synagogues in Palestine and their relation to Christian art and architecture. Duval, N., Baritel, F. ve Pergola, P. (Ed.). Actes du XIe congrès international d'archéologie chrétienne, Lyon, Vienne, Grenoble, Genève, Aoste, 21-28 September içinde (ss. 1809-1820). Rome : École Française de Rome.Grabar, A. (1963). Sculptures Byzantines de Constantinople (IVe - Xe siècle). Paris: Librairie Adrien Maisonneuve.Grossmann, P. ve Severin, H. G. (2003). Frühchristliche und Byzantinische bauten im südöstlichen Lykien. Istanbuler Forchungen, 46, Tübingen: Ernst Wasmuth, Guidobaldi, G. A. (2004). I Plutei Delle Finestre. Guidobaldi, G. A. ve Barsanti C. (Ed.). Santa Sofia di Costantinopoli. L’arredo marmoreo della grande chiesa giustinianea içinde (ss. 89-228). Vatikan: Pontificio Istituto Di Archeologia Cristiana.Gür, A.F. (2006). Uşak yakınındaki Frigya Sebastesi (Selçikler), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.Habas, L. (2009). The Art of Imported Marble Chancel Screens and its Influence on Local Production in the Churches of the Provinces of Palaestina and Arabia: A Case Study. (Öniz H. (Ed.). SOMA 2008: Proceedings of the XI I Symposium on Mediterranean Archaeology, Famagusta, North Cyprus, 5-8 March 2008 içinde (ss. 100-108). Oxford: BAR International Series 1909. Hakan, G. (2009). Kocaeli Müzesi’ndeki Bizans Devri Mimari Plastikleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.Harrison, R. M. (1963). Churches and Chapels of Central Lycia, Anatolian Studies, 13, 117-151.Harrison, R. M. (1972). A Note on Architectural Sculpture in Central Lycia, Anatolian Studies, 22, 187-198.Harrison, M. (1989). A Temple for Byzantium: The Discovery and Excavation of Anicia Juliana's Palace-Church in Istanbul, London: Harvey Miller Publishers.Hellenkemper, H. ve Hild, F. (2004). Lykien und Pamphylien, Tabula Imperii Byzantini. Band 8 (1), Viyana: Österreichischen Akademie der Wissenschaften.Hobdari, E. (2015). Bazilika paleokristiane jashtë mureve të Scampis (Elbasan) 2014. ILIRIA, XXXVIII, 327-334.Ivison, E. A. (2010). Kirche und religiöses Leben im Byzantinischen Amorium. Daim, F., Drauschke, J., (Ed.). Byzanz – das Römerreich im Mittelalter içinde (ss.309-343). Mainz: Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums.İşler, B. (2009). Likya Bölgesi Karabel Asarcık'taki Erken Bizans Yerleşimi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.Joseph, L. (1899). Delphes chrétien. Bulletin de correspondance hellénique. 23, 206-279.Carr, A.W.C. (1991). “Peacocks”, Kazdhan A.P. (Ed.) Oxford Dictionary of Byzantium, III, New York: Oxford University Press.Kazhdan, A. (1991). “Sheep”, Kazdhan A.P. (Ed.) Oxford Dictionary of Byzantium, III, New York: Oxford University Press.Kızılkayak, G. (2003). Antalya Neapolis Bazilikası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Kunduracı, O., Mimiroglu, İ. M., (2011). Byzantine Stone Artefacts in the Private Koyunoglu City Museum of the Konya Metropolitan Municipality. Oniz H., Aslan, E. (Ed.). SOMA 2009, Proceedings of the XIII Symposium on Mediterranean Archaeology, Selcuk University of Konya, Turkey, 23-24 April 2009 içinde (ss.165-170). Oxford: BAR International Series 2200.Lapart, J. (1989). Deux sculptures du Haut Moyen Age dans la vallée de la Garonne. Archéologie du Midi médiéval. 7, 225-229.Lightfoot, C. S., Arbel, Y., Ivison, E. A., Roberts, J. A., Ioannidou, E. (2005). The Amorium Project: Excavation and Research in 2002. Dumbarton Oaks Paper, 59, 231-265.Malkoç, İ., Tsuji, S., (2005) “Preliminary Report on the Excavations in Ölüdeniz, Lycia, by Fethiye Museum, the Ministery of Culture, Turkey, During 1999-2004. Al-Rafidan. XXVI, 1-24.Marksteiner, T., Niewöhner, P. (2004). Die kirche von Istlada in Lykien. Mitteilungen zur Christlichen Archäologie, 10, 21-51.Metzger, C. (1994). Plaques de chancel. Duval, N., Marin, E. ve Metzger, C. (Ed.). Salona I, Catalogue de la sculpture architecturale paléochrétienne de Salone içinde (ss.235-278). Rome : École française de Rome ; Split : Musée archéologique de Split.Milburn, R. (1988). Early Christian art and architecture, Berkeley-Los Angeles-California: University of California Press, Mitsani, A. (2006). The early christian templon-screen in the Katapoliani, Paros. Deltion of the Christian Archaeological Society, AA, 75-90.Mlynarczyk, J., Burdajewicz, M. (2005). Nort-west Church in Hippos (Susita), İsrael: Five Years of Archaeological Research (2000-2004). Eastern Christian Art. 2, 39-58.Niewöhner, P. (2006). Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie, Steinmetzwesen und Siedlungsgeschichte einer zentralanatolischen Region. Istanbuler Mitteilungen. 56, 407-473.Niewöhner, P. (2007). Aizanoi, Dokimion und Anatolien stadt und land siedlungs und steinmetzwesen vom spateren 4. bis 6. jahrhundert n. Chr. Wiesbaden: Reichert Verlag.Olcay Uçkan, B. Y., Evcim, S., Mergen, M. E., Öncü, E. Ö., Öztaşkın, M., Öztaşkın, G. (2011). Olympos 2009. Kazı Sonuçları Toplantısı, 32 (3), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 80-97.Olcay Uçkan, B. Y., Kayapınar, L., (2015). Olympos Piskoposu Methodius ve Olympos Kenti. İşkan, H. ve Işık, F. (Ed.). Patara VII.1. Kum’dan Kent’e Patara Kazılarının 25.Yılı, Uluslararası Sempozyum Bildirileri 11-13 Kasım 2013 içinde (ss. 534-544). İstanbul: Ege Yayınları.Olcay Uçkan, B. Y., Öztaşkın G. K., (2016). Ateş ve Suyla Kutsanan Kent. İşkan H. ve Dündar E. (Ed.) Olympos. Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi içinde (ss. 274-287). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.Olcay Uçkan, B.Y., Öncü, Ö.E. ve Evcim, S. (2017). Olympos’un Roma ve Bizans Dönemi Kent Dokusu. Olcay Uçkan, B.Y. (Ed.). Olympos I, 2000-2014 Araştırma Sonuçları içinde (ss. 9-30). İstanbul: Koç University Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi.Olcay Uçkan, B. Y., Öztaşkın G. K., (2018). Olympos Kazısı 2017. Kahya T. (Ed.). ANMED: Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri Bülteni, 16, 82-89.Orlandos, A. K. (1952). Hē xylostegos palaiochristianike Basilike tes mesogeiakes lekanes, II, Athens: Hē en Athēnais Archaiologikē Hetaireia.Ötüken, S. Y. (1996). Forchungen im nordwestlichen kleinasien antike und Byzantinische denkmaler in der provinz Bursa. İstanbuler Mitteilungen Beiheft 41. Tübingen: Ernst Wasmuth Verlag.Ötüken, S. Y. (2001). 1999 Yılı Demre-Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı. 22 (2), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. 481-503.Özcan, H. Ö. (2010). Muğla İli ve İlçelerindeki Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemine Ait Taş Eserler. Dönmez H. ve Keskin C. (Ed.). Araştırma Sonuçları Toplantısı, 27 (2), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı. 337-354.Öztaşkın, G. K., Öztaşkın, M. (2012). Antalya Olympos Mozaikli Yapı. Dörtlük, K., Kahya, T., Boyraz Seyhan R. ve Ertekin, T. (Ed.). Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyum Bildirileri içinde, (ss.329-346). Antalya: Suna –İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.Öztaşkın, G.K. (2013). Olympos Antik Kenti Episkopeion Yapı Topluluğu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.Öztaşkın, G.K., Sertel, S., (2017). Olympos Piskoposluk Kilisesi’ndeki Nef Ayırımı Düzenlemeleri ve Levha Yanı Uygulaması. Adalya, 20, 357-376.Öztürk, N., Çekilmez, M., Kavaz, B., Güloğlu, G., Durukan, A., Murat, M.K., Takunyacıoğlu, B., İsmail, Ö., Osman, A., Marangoz, Ö., Özdemir, E. (2015). 2014 Yılı Myra-Andriake Antik Kenti Kazı Çalışmaları, Özme, A. (Ed.). Kazı Sonuçları Toplantısı, 37 (1), 277-290.Parman, E. (1993). Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi. Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan içinde (ss. 387-412). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.Peschlow, U. (1984). Die bischofskirche in Limyra (Lykien). Actes du Xe Congrès International d’Archéologie Chrétienne 2 içinde (ss. 409-435). Vatikan Pontificio Istituto di Archeologia Cristiana.Peschlow, U. (2006). Dividing Interior Space in Early Byzantine Churches: The Barriers Between The Nave and Aisles. Gerstel S.E.J. (Ed.). Thresholds of the Sacred. Architectural, Art Historical, Liturgical and Theological Perspectives on Religious Screen, East and West içinde (ss. 53-72). Washington, D.C: Harvard University Press.Peschlow, U. (2007). Byzantine Architectural Sculpture, Cecil L., Striker , Y., Doğan Kuban (Ed.). Kalenderhane in Istanbul. The Excavations içinde (ss. 295-336). Mainz: Verlag Philipp von Zabern.Pülz, A., Ruggendorfer, P. (2004). Kaiserzeitliche und Frühbyzantinische Denkmäler in Limyra: Ergebnisse der Forschungen in der Oststadt und am Ptolemaion (1997-2001). Mitteilungen zur Christlichen Archäologie, 10, 52-79.Sheppard, C. D. (1969). Byzantine Carved Marble Slabs, The Art Bulletin, 1/51, 65-71.Ševčenko, I. ve Ševčenko, N.P. (1984). The Life of St. Nicholas of Sion, Brookline, Massachusetts: Hellenic College Press.Serdar, P. (2010). Likya ve Pamfilya Bölgeleri’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserlerinin Motif, Bezeme Tekniği Ve Malzeme Değerlendirmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Sertel, S. (2017). Olympos piskoposluk Kilisesi ve Vaftizhanesi Liturjik Taş Eserleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi/Sosyal Bilimleri Enstitüsü. DenizliSodini, J. P. (1977). Remarques sur la sculpture architecturale d'Attique, de Béotie et du Péloponnèse à l'époque paléochrétienne. Bulletin de correspondance hellénique. 101 (1), 423-450.Spitzing, G. (1989). Lexikon Byzantinisch-Christlicher Symbole: Der Bilderwelt Griechenlands und Kleinasiens, Diederichs, München: Diederischs.Strabon (2000). Geographika Antik Anadolu Coğrafyası Kitap:XII-XIII-XIV. Adnan Pekman (Çev.), Arkeoloji Sanat Yayınları, İstanbul.Şimşek, C. (2007). Laodikeia (Laodikeia ad Lycum), İstanbul: Ege Yayınları.Taddei, A. (2008). I monumenti protobizantini dell’acropoli di Amphipolis. Annuario della Scuola Archeologica Italiana di Atene, 8 (3)/LXXXVI, 253-310.Tekinalp, V. M. (2000). Geç Antik dönem sonrasında ve Ortaçağ’da (M.S. 4.-14. y.y.) Andriake Kenti, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Temple, Ç. (2013). Konya/İkonion ve Çevresinde Bulunan Bizans Dönemi Taş Eserleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Tezcan, H. (1989). Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.Tiryaki, A. (2012). Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi’ne ait bir grup korkuluk levhası. OLBA. XX, 493-514.Tiryaki, A. (2015). Architectural decoration of the Episcopal Church of Rhodiapolis in Lycia. Pensabene, P., Gasparini, E. (Ed.). ASMOSIA X.Association for the Study of Marble and Other Stones in Antiquity, Roma, 21-26 Maggio 2012 içinde (ss. 377-384). Rome: L’erma Di Bretschneider.Tyrwhitt, R.S.J. (1880). “Peacock”, (Smith W., Cheetham, S. (Ed.). A Dictionary of Christian Antiquities, II, Hartford: The J.B. Burr Publishing Co. 1585.Uğurlu, E. (2007). Olympos ve Zeniketes’in kalesinin lokalizasyonu, Adalya, X, 81-103.Westphalen, S. (2000). The Byzantine Basilica at Priene. Dumberton Oaks Papers. 54, 275-280.Yıldırım, Ş. (2013). Side Antik Kentinin Bizans Dönemi Dini Mimarisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.