Çocuk Sahibi Çalışan Kadınların Stres Düzeyleri ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 313 - 335, 27.03.2021

Sinan Yılmaz , Gökçe Derin

https://doi.org/10.48146/odusobiad.876401

Öz

Kadınların iş yaşamlarında ve özel hayatlarında rollerinin sürekli olarak değişmesi ve sorumluluklarının artması kadın çalışanların stres ve tükenmişlik gibi olumsuz durumlarla karşılaşmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Yapılan araştırmalar, kadın çalışanların ev içindeki sorumlulukları ile iş hayatındaki sorumlulukları arasında sıkışıp kaldıkları ve yaşamış oldukları stresin belli bir süre sonra tükenmişlik yaşamalarına neden olabildiğini göstermektedir. Bu araştırmada da çocuk sahibi çalışan kadınların stres düzeyleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki uygulamalı bir araştırmanın sonuçları da analiz edilerek incelenmektedir.
Bu araştırmada, çocuğu olan çalışan kadınların yaşamış oldukları stresin tükenmişlik düzeylerine olası etkisini belirlemek amacıyla toplam 3 bölümden oluşan bir anket çalışması yapılmıştır. Birinci bölümde araştırmaya katılan kadınlara ilişkin 7 tanımlayıcı soruya yer verilmiştir. İkinci bölümde, kadınların stres düzeyini belirlemek amacıyla Theorell vd. tarafından geliştirilen stres ölçeği kullanılmıştır. Üçüncü bölümde ise kadınların tükenmişlik düzeylerini ortaya koymak için 13 ifadeden oluşan Maslach Tükenmişlik Envanteri kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS istatistik programı ile analiz edilmiştir. Analizler sonucunda kadınların stres ve tükenmişlik düzeylerinin demografik özellikleri açısından farklılıklar gösterdiği belirlenmiştir. Yapılan analizler ve elde edilen bulgular sonucunda stresin, kadınların tükenmişlik düzeylerini etkilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çalışan kadın, Çocuklu kadın, Stres, İş stresi, Tükenmişlik, Kadınlarda tükenmişlik

The Relationship between Job Stress and Burnout Levels of Working Women with Children

Öz

The constant change of women's roles and increased responsibilities in their professional and private lives make it inevitable for female employees to encounter negative situations such as stress and burnout. Studies show that women employees are stuck between their home responsibilities and their work responsibilities, and the stress they have experienced can cause them to experience burnout after a certain period of time. This study analyzes the relationship between stress and burnout levels of working women with children taking into account the results of an applied study.
In order to determine the possible effects of the stress experienced by working women with children on their burnout levels, a survey consisting of 3 parts was conducted. In the first part, 7 descriptive questions about the women participating in the study are included. In the second part, a stress scale developed by Theorell et al. included in order to determine the stress levels of working women. In the third part, Maslach Burnout Inventory, consisting of 13 statements, was used to reveal the burnout levels of women. The data obtained were analyzed by SPSS statistical program. As a result of the analysis, it was determined that the stress and burnout levels of women differ in terms of their demographic characteristics. As a result of the analysis and obtained findings, it has been determined that stress affects the burnout levels of women.

Anahtar Kelimeler

Working women, Women with children, Stress, Work stress, Burnout, Burnout in children

Kaynakça

• 2001 Yılı Aile Raporu (2002). (Ed. Çaylıoğlu, İ.). Aile içi ilişkiler komisyonu. 3. Ailede Rol ve Sorumluluklar. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Yayın No:120.
• Adak, N. (2007). Kadınların ikilemi: iş ve aile yaşamı. Sosyoloji Dergisi Ülgen Oskay’a Armağan Özel Sayısı (Hakemsiz Sayı), 17, 137-152.
• Akgül, A. ve Çevik, O. (2003). İstatistiksel analiz teknikleri, SPSS’te işletme yönetimi uygulamaları. Ankara: Emek Ofset Ltd. Şti.
• Akgün, S. (2010). Örgütsel stresin çalışan kadınların verimliliğine etkisi: seramik sektöründe bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Aksoy, A. ve Kutluca, F. (2005). Çalışma hayatında stres kaynakları, stres belirtileri ve stres sonuçlarınının incelenmesi üzerine bir araştırma. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (49), 458-486.
• Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (goü örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2), 69-96.
• Attanapola, C. T. (2004). Changing gender roles and health impacts among female workers in export-processing ındustries in Sri Lanka. Social Science and Medicine, 58, 2301-2312.
• Aydın, İ. (2012). Örgütsel stres kaynakları ve yönetimi: yozgat emniyet müdürlüğü bünyesindeki bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
• Aydın, Ş. (2004). Örgütsel stres yönetimi. Dokuzeylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (3), 49-74.
• Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (8), 101-129.
• Bolat, Ö. (2016). Beni ödülle cezalandırma. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cam, E. (2004). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, s. 1-10.
• Chiristensen, B. L., Johnson, R. B. Turner, L. A. (2015). Research methods, design and analysis. Twelfth Edition, England: Pearson Education Limited.
• Cordes, C. L. ve Dougherty, T. W. (1993). A review and in integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18 (4), 621-656.
• Çapri, B., Gündüz, B. ve Gökçakan, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu’nun (MTE-ÖF) türkçe’ye uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (40), 134-147.
• Çimen, M. (2000). Türk silahlı kuvvetleri sağlık personelinin tükenmişlik, iş doyumu, kuruma bağlılık ve işten ayrılma niyetlerine ilişkin bir alan araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, T.C. Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, H. (2017). Sosyal güvenlik alanında çalışan kamu personellerinin örgütsel stres kaynaklarının incelenmesi: bitlis ve siirt sosyal güvenlik il müdürlüğü örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eken, H. (2006). Toplumsal cinsiyet olgusu temelinde mesleğe ilişkin rol ile aile içi rol etkileşimi: türk silahlı kuvvetlerindeki kadın subaylar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (3), 247-280.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, 22-25 Eylül 1992, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Guntaka, J. ve Nagaraju, B. (2014). Stress at work: how do women employees cope. Indian Journal of Research, 3 (1), 25-28.
• Güllüoğlu, Ö. (2012). Yerel televizyon çalışanlarının örgütsel stres faktörleri: Kayseri ilinde bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (43), 77-104.
• Haşit, G. ve Yaşar, O. (2015). Çalışan kadınların örgütsel stres kaynakları: bir kamu örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 4 (1), 1-30.
• Işıtan, i., & Gökler, R. (2012). Modern Çağın Hastalığı; Stres ve Etkileri / The Disease of Modern Era; Stress and its Effects. Journal of History Culture and Art Research, 1(3), 154-168. http://kutaksam.karabuk.edu.tr/index.php/ilk/article/view/63 adresinden erişildi.
• İmamoğlu, E. O. (1991). Aile içinde kadın-erkek rolleri. Türk Aile Ansiklopedisi, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını.
• Jones, F. ve Bright, J. (2001). Stress: myth, theory and research. England: Prentice-Hall.
• Kabul, M. (2016). Çalışanların örgütsel stres kaynakları ve stresle başa çıkma yöntemleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayış, A. (2009). Güvenirlik analizi. (Kalaycı Ş. Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Khezerlou, E. (2013). Administrational Factors as Predictors of Teacher Burnout across Iranian and Turkish EFL Teachers. Journal of History Culture and Art Research, 2(2), 57-68. http://kutaksam.karabuk.edu.tr/index.php/ilk/article/view/230 adresinden erişildi.
• Korkmaz, M. ve Ceylan, B. (2012). Örgütsel stres yönetimi ve stresin istanbul büyükşehir belediyesi çalışanlarının iş performansı üzerine etkisinin uygulamalı olarak incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 313-344.
• Maslach, C. Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Reviews of Psychology, 52, 397-422.
• Nakip, M. (2013). Pazarlama araştırma teknikleri. 3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Nergiz, N. ve Tokmakçı, E. (2011). Çalışma yaşamında kadının tükenmişliği: aile-iş-sosyal yaşam açısından tükenmişlik (Süleyman Demirel Üniversitesi Örneği). E-Journal of Yaşar University, 6 (24-41).
• Onat, Ü. (1993). Gecekondu kadının kente özgü düşünce ve davranışlar geliştirme süreci. Ankara: Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayın No. 73, ss. 23-30.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-I. Genişletilmiş 5. Baskı, Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özkalp, E. (1989). Örgütlerde stres. Eskişehir Anadolu Üniversitesi İ. İ. B. F. Cilt, VII, Sayı 1.
• Özyer, K., Kanbur, A., Kanbur, E., ve Seçgin, Y. (2013). Arkadaşlık mutluluk getirir mi? İşyeri arkadaşlığı ile tükenmişlik ilişkisi üzerine bir araştırma. 1. Örgütsel Davranış Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 16-21), Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Rudaleva, I., & Mustafin, A. (2017). The Impact of Stress Stability on Job Satisfaction and the Quality of Human Capital. Journal of History Culture and Art Research, 6(5), 333-341. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v6i5.1252
• Sayapathi, B. S., Denis, N., & Su Ting, A. (2020). Occupational Stress and Burnout among Staffs in Hospitals: A Systematic Review. Journal of History Culture and Art Research, 9(2), 425-431. doi:http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2695
• Selvi, S., Erdem, Y. ve Kayar, Y. (2014). Örgütsel stres kaynakları ve baş etme yolları: tekirdağ adliyesi örneği. Balkan Journal of Social Science, 3 (6), 56-75.
• Serinkan, C., Kaymakçı, K., Alişan, U. ve Avcık, C. (2012). Kamu sektöründe örgütsel stres ve kariyer: denizli’de yapılan bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4 (1), 21-32.
• Sucuoğlu, B. ve Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 10 (36), 44-60.
• Tavlı, F. ve Ünsal, G. (2016). Fabrika çalışanlarının stres kaynakları ve stresle başa çıkma tutumlarının değerlendirilmesi. Journal of Academic Resarch in Nursing, 2 (1), 9-15.
• Theorell, T., vd. (1998). Changes in job strain in relation to changes in physiological state. Scand J Work Environ Health, 14, 189-196.
• Torun, A. (1997). Stres ve tükenmişlik. Endüstri ve Örgüt Psikolojisi (ss. 43-53), İstanbul: Türk Psikologlar Dernegi ve Kalite Dernegi Ortak Yayını.
• Türkgüngör, S. P. (2009). Örgütsel stres ve çözüm yollarında cinsiyet faktörü: bir örnek olay. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ulus, T., İnce, C. H., Aliustaoğlu, F. S., ve Melez, İ. E. (2010). Araştırma nasıl tasarlanır (I). Adli Tıp Dergisi, 24 (2), 40-47.
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve spss veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uzun, Ö. ve Yiğit, E. (2011). Örgütsel stres ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine orta kademe otel yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (1), 181‐213.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46 (Özel Sayı) 74-85.
• Yıldırım, Y., Taşmektepligil, M. Y. ve Üzüm, H. (2011). Kısa versiyon örgütsel stres ölçeğinin türkçeye uyarlanması (geçerlilik ve güvenirlik çalışması). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13 (1), 103-108.
• Yıldız, E. (2011). Eğitimcilerde tükenmişlik: rehber öğretmenler üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.