Bektaşi Tarikatına Ait Bir Halifelik Tıraş Erkânnâmesi: “Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkân”

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 1159 - 1174, 02.08.2022

Mustafa Öğe

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1084844

Öz

Bektaşilikte tıraş erkânının uygulandığı üç merasim bulunmaktadır. Bu üç merasimden bir tanesi de halifelik mertebesine ulaşanlar için yapılan tıraş erkânıdır. Makalemizin konusunu Ankara Milli Kütüphane Ötüken İl Halk Kütüphanesinde 06 Hk 4284 numara ile kayıtlı Erkân-ı Sultâ(n) Abdâl Musa adlı yazma eser içerisinde yer alan Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkân adlı bölüm oluşturmaktadır. Nesih yazı türüyle yazılmış olan eserde dört bölüm bulunmaktadır. Yazmada yer alan bölümlerin başlıkları “Haza erkân-ı Sultâ(n) Abdâl Musa”, “Cennet ül Esma”, “Bab” olarak açılan üçüncü başlık ve son olarak “Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkân” adlarını taşımaktadır. “Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkân” adlı bölüm, adından da anlaşılacağı üzere, Halifelik makamına ulaşanlar için halifelik erkânı anlatılmaktadır. Yazmanın 11b-17b varakları arasında yer alan bu erkânın bir halifelik tıraş erkânı olduğu konusunda hiçbir şüphe yoktur. Çalışmamızda Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserin transliterasyonu yapılmıştır. Ayrıca eserin içerik analizi ve değerlendirmesi yapılarak Babagân Bektaşiliğinde tıraş erkânının uygulandığı merasimlerden birisi olan hilafet tıraş erkânı ve özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bektaşilik, Hilâfet, Tıraş, Erkân, Erkânnâme

Erkanname of Bektashi Tariqa Describing a Shaving Ritual of Khalifa: “Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkân”

Öz

In Bektashism, there are three ceremonies practised in shaving by Bektashi erkans. Among these three ceremonies, a shaving ritual for those who have reached the caliphate is included. The subject of our article is the section named “Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkan”, which is included in the manuscript named “Erkan-ı Sultâ(n) Abdâl Musa”, registered with the number 06 Hk 4284 in the Ankara National Library Ötüken Public Library. There are four chapters in the work, which were written in Nesih script. The titles of the chapters in the manuscript are “Haza erkan-ı Sultâ(n) Abdal Musa”, “Cennet ül Esma”, the third title opened as “Bab”, and finally “Menzil-i Khilafah Tıraş-ı Erkan”. The section named “Menzil-i Khilafet Tıraş-ı Erkan”, as the name suggests describes the caliphate for those who have reached the caliphate. There is no doubt that this order, which is located between pages 11b-17b of the manuscript, is a caliphate shaving order. In our study, transliteration of this manuscript written in Ottoman Turkish was made. In addition, by analyzing and evaluating the content of the work, it has been tried to reveal the caliphate shaving order and its features, which is one of the ceremonies in which the shaving method is applied in Babagân Bektashism.

Anahtar Kelimeler

Bektashism, Caliphate, Shaving, Erkan, Erkanname

Kaynakça

• Ahmed bin Muhammed, Erkân-ı Sultâ(n) Abdâl Musa, Ankara. Milli Kütüphane Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, 06 Hk 4284 arşiv numaralı el yazması.
• Cebecioğlu, Ethem(2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Anka Yayınları.
• Karaçağ, Abdullah (2011). Elmalı Abdal Musa Dergâhı’ndaki Bektaşî Mezartaşları, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 57, 99-130
• Kur’ân-ı Kerim Me’âli, Diyanet İşleri Başkanlığı (2011). (Haz. Altuntaş Halil- Şahin Muzaffer). Yenigün Mat. San. Tic. Ltd. Şti.
• Noyan Bedri (1998). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik AlevIîlik, Cilt I, İstanbul: Ardıç Yayınları.
• Noyan, Bedri (2010). Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik Cilt 8. Ardıç Yayınları.
• Özdemir, Ali Rıza (2020). Hünkâr: Hacı Bektaş Veli. Ankara: Kripto Yayınları.
• Özdemir, Ali Rıza (2021). Alevi-Bektaşi Yolunda Anlam ve Özellikleriyle ‘Erkan’ Kavramı. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBARD) 37, 111-130.
• Özdemir, Özlem - Özdemir, Ali Rıza (2022). Babagân Bektaşiliğinin Kolektif Belleği: Erkânnâmeler Ve Türkiye’deki Neşri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15 (37) , 72-90.
• Sami, Şemseddin (1989). Kamus-i Türkî. Enderun Kitabevi.
• Tanman, M. Baha (1988). Abdal Mûsâ Tekkesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, 1. Cilt. İstanbul: TDV Yayınları.
• Taş, Kenan Ziya (2021). Bektaşiliğe Ait Bir İkrar Erkânnâmesi: “Erkân-ı Sultân Abdâl Musa”, Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi (OTAD), 5, 77-89.
• Teber, Ömer Faruk (2009, Ağustos 17-18). Bektaşi Dervişinin Yol Haritası: Bektaşi Erkannâmeleri, Doğumunun 800. Yıldönümünde Hacı Bektaş Veli Sempozyumu, Nevşehir, 359-371.