Alanya Müzesi’nden Urartu, Lydia Ve Phrygia Dönemleri’ne Ait Bir Grup Demir Çağı Çanak Çömlek Ve Altlıkları Üzerine Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 851 - 886, 02.08.2022

Hatice Ergürer

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1114916

Öz

Anadolu toprakları jeopolitik ve stratejik konumu gereği prehistorik dönemlerden günümüze değin birbirinden
zengin çok sayıda kültüre ev sahipliği yapmıştır. Bu kültürlerin, tarihi dönemler boyunca yaşadıkları siyasi
çekişmeler ve sosyo-ekonomik değişimler ise bir dönemin sonlanmasına neden olurken yeni bir dönemin
başlangıcına da zemin hazırlamıştır. Nitekim bu kültürel döngü, MÖ 1190’larda Büyük Hitit İmparatorluğu’nun
yıkılış ve akabinde başlayan Demir Çağlar’da da izlenebilmektedir. Doğu’da Urartu, batıda Phrygia ve Lydia,
güneydoğuda Geç Hitit Devletleri’nden Orta ve Yeni Asur Krallıklarına kadar birçok kültürle harmanlanan Demir
Çağı MÖ 1190-330 yılları arasına tarihlendirilmektedir. Çalışma konumuzu bu 850 yıllık zaman dilimin Orta ve
Geç Demir Çağı’na ait çanak çömlek buluntuları oluşturmaktadır. Bu bağlamda büyük çoğunluğu Burdur ve Isparta
Bölgeleri’nden satın alma yoluyla Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ne oradan da Alanya Müzesi’ne kazandırılan
toplam 27 adet seramik incelenmiştir. Her bir seramik kendi dönemleri içerisinde kronolojik ve tipolojik olarak
sınıflandırılmış, benzer örnekler ile karşılaştırılarak bilimsel anlamda tanıtılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alanya Müzesi, Demir Çağ, Seramik, Urartu, Lydia, Lydion, Black on Red (Kırmızı Üzerine Boyalı), İki Renkli Boyanmış seramikler

An Evaluation on Stands and a Group of Iron Age Pottery Belongs to Urartian, Lydian and Phrygia Period from Alanya Museum

Öz

Thanks to its geopolitical and strategic location, Anatolia has hosted numerous rich cultures from the prehistoric
eras up until today. While the political conflicts and the socio-economic changes that these cultures experienced
throughout history caused the end of an era, they also laid the groundwork for the beginning of a new era. As a
matter of fact, this cultural cycle can also be seen in the collapse of the Great Hittite Empire in 1190 BC and theIron Ages that began after the collapse. Blended with numerous cultures from Urartian’s in the east, Phrygians
and Lydian’s in the west, Late Hittite Empires in the southeast to Middle Assyrian Empire and Neo-Assyrian
Empire, Iron Age is dated between 1190-330 BC. Pottery findings belonging to the 850-year period, which
consists of the Middle and Late Iron Ages, constitute the subject of our study. In this context, 27 pieces of ceramics,
most of which were brought to the Museum of Anatolian Civilizations by purchasing from Burdur and Isparta
regions and from there to Alanya Museum, were examined. Each ceramic was classified chronologically and
typologically within its own period and was attempted to be introduced scientifically by comparing it with
similar samples.

Anahtar Kelimeler

Alanya Museum, Iron Age, Pottery, Urartian, Lydian, Lydion, Black on Red, Bicrome Painted Potterys.

Kaynakça

• Akçay, A. (2011) . Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Tabal Ülkesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akurgal, E. (1950). “Bayraklı Kazısı Ön Raporu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Dergisi, VIII. Cilt, 1-2 Sayı, 1-51.
• Akurgal, E. (1961). Die Kunst Anatoliensi, Berlin.
• Arslan, N. (2001). “Die Funde des Kıcıkışla Höyük”, IstMitt/51, 167-189.
• Arslan, N. (2010). Kilikya Demir Çağı Seramiği İthal Boyalı Seramikler ve İlişkiler, İstanbul.
• Amyx, D. A.- Pritchett, W. K. (1958). “The Attic Stelai: Part III. Vases and Other Containers”, Hesperia Vol 27, No. 4, 255-310.
• Ayyıldız, N. (2006). Van-Yoncatepe Sarayı Çanak Çömlek Parçalarının Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Bahar, H. (1999a). “The Konya Region in the Iron Age and Its Relations with Cilicia”, Anatolian Studies Vol. 49, 1-10.
• Bahar, H. (1999b). Demir Çağında Konya ve Çevresi, Konya.
• Balkan, K.- Sümer, O. (1970). “1968 yılı Hacıbektaş Hüyüğü (Suluca Karahöyük) Ön Raporu”, Türk Arkeoloji Dergisi XVIII-I, Ankara, 37-49.
• Batmaz, A.- Özkan, İ. (2017). “Archaeometric Investigation on Red Slip of Urartian Pottery”, Mediterranean Archaeology and Archaeometry 17 (13), 149–162.
• Batmaz, A. (2019). “A Study of Urartian Red Glossy Pottery Production in Van, Turkey, Using Archaeological, Ethnoarchaeological and Experimental Archaeological Methods”, Ethnoarchaeology, Vol 11, No. 1, 34-60.
• Batmaz, A. (2020). “Urartu’dan Osmanlı’ya Kalan Bir Miras: Parlak Kırmızı Astar”, Seramik Araştırmaları Dergisi (SRMKA), 80-90.
• Bayburtluoğlu, İ. (1979). “Eskiyapar Phryg Çağı”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt 1. Ankara: 293-303.
• Beazley, J. D. (1927). “Some Inscritions on Vases”, American Journal of Archaeology Vol. 31, No. 3, 345-353.
• Belli, O. (2003). “Urartu Çanak Çömleği”, Urartu: Savaş ve Estetik/ Urartu: War and Aesthetics, İstanbul, 134-143.
• Bilgiç, E.- Öğün, B. (1967). “Adilcevaz Kef Kalesi Kazıları”, Türk Arkeoloji Dergisi 16, 45-49.
• Bilgin, İ.- Dinç, R. – Önder, M. (1996). “ Lydia’daki İki Tümülüs’de Temizlik Kazısı Çalışmaları”, Arkeoloji Dergisi IV, 207-222
• Boardman, J. (1980). The Greeks Overseas, Londan.
• Boehlau, J. (1898). Aus Ionıschen und İtalischen Necropolen, Leipzing.
• Bossert 1963 Bossert, E. M. , “IV. Die İmportierte Keramik aus den Phrygischen Schichten von Büyükkale (Boğazköy), MDOG/94, 53-72.
• Bossert, E. M. (2000). Die Keramik Phrygischer Zeit Von Boğazköy, Mainz.
• Brown, A. C.-Catling, H. W. (1986). Ancient Cyprus, Oxford.
• Bulba, M. (2010). Geometrische Keramik Kariens, Wisbaden.
• Burney, C. A. (1957). “Urartian Fortresses and Towns in the Van Region”, Anatolian Studies 7, 37-45.
• Burney, C. A.- Lang, D. M. (1971). The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus, Londan.
• Burney, C. A. (1973). “Excavation at Haftavan Tepe, 1971: Third Preliminary Report”, Iran, Vol. XI, 153-172
• Butler, H. C. (1914). “Fifth Preliminary Report on The American Excavations at Sardes in Asya Minor”, American Journal of Archaeology, Vol. 18, No. 4, 425-437.
• Butter, H. C. (1922), Sardıs, Volume I The Excavations Part I 1910-1914, Leyden.
• Çilingiroğlu, A.- Derin, Z. (1992). “Van-Dilkaya Kazısı, 1990”, XIII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, Ankara, 403-422.
• Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı: Tarihi ve Sanatı, İzmir.
• Çokay-Kepçe, S. (2009). “The Pottery from Burdur Uylupınar Necropolis”, Adalya XII, 29-76.
• Coulié, A.- Frére, D. - Garnier, N. - Marton, A. (2017). “Le tombeau A de Camiros: Les vases archaïques et leurs cantenus. L’apport de l’étude chronologique et des analyses chimigues des résidus”, Bulletin de correspondance hellénique, 141, 553-621.
• Darga, A. M. (1986). “Karatepe-Azatiwattaya Kalesinin Çanak Çömlek Buluntuları”, An. Ar, Prof. Dr. U. Bahadır Alkım Hatıra Sayısı X, 371-400.
• Derin, Z. (1999). ”Potters’ Marks of Ayanis Citadel, Van”, AnatoliAn Studies, Vol. 49, Anatolian Iron Ages 4. Proceedings og the Fourth Anatolian Iron Ages Colloquium Held at Mersin, 19-23 May 1997, 81-100.
• Desborough, V. R. d’A. (1952). Protogeometric Pottery, Oxford.
• Dönmez, Ş. (2005). “Orta Karadeniz Bölgesi’nde Önemli Bir Demir Çağı Yerleşmesi: Lâdik-Köyiçi Tepesi/Ikizari”, Anadolu Araştırmaları 18-1: 65-109.
• Dönmez, Ş.- Dönmez, E. N. (2009). “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları: İlk Sonuçları” Belleten LXXIII: 395-421.
• Dönmez, Ş. (2010), “Yeni Arkeolojik Gelişmeler Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Demir Çağı Kültürüne Genel Bir Bakış”, Anadolu Araştırmaları XIX-2006, 137-196.
• Dönmez, Ş.- Abazoğlu, F. (2018). “Kızılırmak Havzası Demir Çağı Boya Bezekli Çanak-Çömlek Geleneğinin Kökeni Üzerine Düşünceler”, TÜBA-AR 23, 81-99.
• Dupre, S. (1983). Porsuk I: La Céramique De L’Age Du Bronze Et De L’Age Du Fer, Paris
• Erdem, A. Ü – Konyar, E. (2011). “Urartu Çanak Çömleği”, Urartu. Doğuda Değişim/Urartu. Transformation in the East, K. Köroğlu – E. Konyar (eds. ), 268-285.
• Erdem, A. Ü. (2013). “Potters’ Marks in Urartu on the Basis of New Evidence from Ayanis Fortress”, Iranica Antiqua, Vol. XLVIII, 193-220.
• Erdem, A. Ü. (2014). “Urartu Kalelerinde Çanak Çömleğin Depolanması İle İlgili Uygulamalar” , Arkeoloji ile Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar, Veli Sevin’e Armağan SCRİPTA. Essays in Honour of Veli Sevin, A Life Immersed in Archaeology, A. Özfırat (ed. ), 147-153.
• Ergürer, H. (2016). “Kınık Höyük Demir Çağ Boyalılarında Bezeme Geleneği”, OLBA XXIV: 67-170.
• Ergürer, H. (2018). “Gövezli Tepesi Höyük Demir Çağı Seramikleri/ The Iron Ages Pottery From Gövezli Tepesi Mound”, TÜBA-AR 22, 63-93.
• Erzen, A. (1976). “Çavuştepe Yukarı Kale ve Toprakkale 1976 Dönemi Kazıları”, Anadolu Araştırmaları 4-5:1-59.
• Erzen, A. (1992). Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara.
• French, D. H. (1964). “Excavations at Can Hasan Third Preliminary Report, 1963”, Anatolian Studies, Vol. 14, 125-137.
• Genz, H. (2001). “İron Age Pottery from Çadır Höyük”, Anatolica XXVII, 159-170.
• Genz, H. (2007). “Late Iron Age Occupation on The Northwest Slope at Boğazköy”, Anatolian Iron Ages 6, The Proceedings of the Sixth Anatolian Iron Ages Colloquium held at Eskişehir, 16-20 August 2004, A. Çilingiroğlu-A.Sagona (ed.), 135-151.
• Genz, H. (2011). “The Iron Age in Central Anatolia”, Collaquıa Antiqua 1, The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in The First Millennium BC, 331-367.
• Gjerstad, E. (1934. “Cilician Studies”, Revue Archeologique, 156-202.
• Gjerstad, E. (1948). The Cypro-Geometric, Cypro-Archaic and Cypro-Classical Periods, The Swedish Cyprus Expedition Vol. IV, Part II, Stockholm.
• Greenewalt, C. H. (1966). Lydian Pottery of The Sixth Century B.C. : The Lydion and Marbled Ware, University of Pennsylvania, Ph. D. , Michigan.
• Greenewalt, C. H. (1972). “Two Lydian Graves at Sardis”, California Studies in Classical Antiquity, Vol. 5, 113-145.
• Greenewalt, C. H. (1973). “Ephesian Ware”, California Studies in Classical Antiguity 6, 91-122.
• Greenewalt, C. H. (1978). “Lydian Elements in The Material Culture of Sardis”, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Vol. I, E. Akurgal (ed.), 37-45.
• Greenewalt, C. H. - Ratte, C. - Rautman, M. L. (1994). “ The Sardis Campaigns of 1990 and 1991”, AASOR 52, 1-36.
• Greenewalt, C. H.- Ratte, C.- Rautman, M. L. (1995). “ The Sardis Campaigns of 1992 and 1993”, AASOR 53, 1-36.
• Greenewalt, C. H. (1995). “Croesus of Sardis and the Lydia Kingdom of Anatolia”, Civilization of the Ancient Near East, 1173-1183.
• Greenewalt, C. H. (2009). “Sardis: Archaeological Research and Conservation Projects in 2007”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı 4. Cilt, 191-204.
• Greenewalt, C. H. (2010a). Lidyalılar ve Dünyaları/ The Lydians and Their World, N. D. Cahill (ed. ) , 1-36.
• Greenewalt, C. H. (2010b). “Lidya Kozmetiği/Lydian Cosmetics”, Lidyalılar ve Dünyaları/ The Lydians and Their World, N. D. Cahill (ed. ), 201-216.
• Greenewalt, C. H. (2011). “Sardis: A First Millenium B. C. E. Capital in Western Anatolia”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia 10,000-323 B. C. E. , Sharon R. Steadman and Gregory McMahon (eds.), 1112-1130.
• Gürbüz, A. (1979). “Konya Çevre Araştırmaları 1970”, VIII. Türk Tarih Kongresi I. Cilt, 325-330.
• Gürtekin, R. G. (1998). Lydia Seramiğindeki Yabancı Etkiler, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gürtekin-Demir, R. G. (2002). “Lydian Painted Pottery at Daskyleion”, Anatolian Studies 52, 111-143.
• Gürtekin-Demir, R. G. (2007). “Provicial Production of Lydian Painted Pottery”, Anatolian Iron Ages 6, The Proceedings of the Six Anatolian Iron Age Colloquium held at Eskişehir, 16-20 August 2004, A. Çilingiroğlu and D. H. French (eds. ), 47-77.
• Gürtekin-Demir, R. G. (2011). “An Eastern Mediterranean Painting Convention in Western Anatolia: Lydian Black-on-Red”, Orientalia Lovaniensia Analecta 202, İntercultural Contacts in The Ancient Mediterranean, 359-378.
• Gürtekin-Demir, R. G. - Polat, Y. (2015). “Between Lydia and Caria: İron Age Pottery from Kale-, Tavas, Ancient Tabae”, Keramos, Proceedings of the First İnternational Conference at Ege University May 9-13, 2011 (İzmir), 115-293.
• Gürtekin-Demir, R. G. (2021). “Antik Dönemin Ünlü Lydia Kozmetik ve Tıbbi Markası: Bakkaris ve Lydionlar”, Antik Çağ’dan Günümüze Parfüm, C. Atila – E. Erginer (eds.), 63-74.
• Hanfmann, G, M. A, (1944). “İtalic Tombs in the University Museum by Edith Hall Dohan”, American Journal of Archaeology, Vol. 48, No. 1, 114-116.
• Hanfmann, G, M. A (1962). “Forth Campaign at Sardis”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research (BASOR), No. 166, 1-57.
• Hanfmann, G, M. A. (1963). “The Iron Age Pottery of Tarsus” , Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, Volume III Text-Plates, The Iron Age, Princeton, H. Goldman (ed. ), New Jersey, 18-160.
• Haspels, C. H. E. (1951). Phrygıe Exploration Archeologique La Cite de Midas Ceramique et Trouvailles Diverses, Institut Françaıs D’archeologie De Stamboul Paris.
• Henrickson, R. C. (1993). “Politics, Economics and Ceramic Continuity at Gordion in The Late Second and First Millennia B.C.”, Social and Cultural Context of New Ceramic Technologies, 89-176.
• Henrickson, R. C. (1994). “Continuity and Discontinuity in The Ceramic Tradition of Gordion During The Iron Age”, Anatolian Iron Ages 3, The Proceedings of the Third Anatolian Iron Age Colloquium held at Van, 6-12 August 1990, A. Çilingiroğlu and D. H. French (edits. ), 95-129.
• Isler, H. P. - Kalpaxis, T. E. (1978 ). Das Archaische Nordtor und Seine Umgebung im Heraion von Samos, Bonn.
• Jacopi, G. (1930) . Esplorazione Archeolojica Di Camiro-I, Scavi Nelle Necropoli Camiresi 1929-1930, Rodi.
• Karageorghis, V. (1975). Alaas A Protogeometric Necropolis in Cyprus, Cyprus.
• Kapmeyer, H. (2005). “Zur Herstellung urartäischer Palastkeramik”, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan 35-36 (2003–2004), 313-333.
• Kealhofer, L.- Grave, P. (2011). “The Iron Age on The Central Anatolian Plateau”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 10.000-323 B.C.E. , Sharon R. Steadman-Gregory McMahon (edits.), Oxford University Press, 415-442.
• Kerschner, M. (1999). “Das Keramikbild von Ephesos im 7. und 6. Jahrhundert, Mit einem Beitrag von Hans Mommsen und Alexander Schwedt‟, Mılesısche Forschungen Band 5, Dıe Orıentalısıerende Stılströmung In Der, Berlin: 221-245.
• Kerschner, M. (2005). “Die Ioner und ihr Verhaltnis zu den Phrygern und Lydern”, Asia Minor Studien, 54, 113-146.
• Kerschner, M. (2007). “Das Keramikbild von Ephesos im 7. Und 6. Jh. V. Chr.”, Milesische Forschungen Band 5: 221-245.
• Kılınç, A. (2019). Ephesos Grubu Seramikler, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Kızıl, A – Doğan, T. (2018). “Euromos Güney Nekropolis’te Ortaya Çıkarılan Geometrik ve Arkaik Dönem Mezarları”, TÜBA-AR 23, 137-155.
• Kleiss, W. (1980). “Bastam, an Urartian Citadel Complex of the Seventh Century B. C. “, American Journal of Archaeology, Vol. 84, No. 3 (Jul. , 1980), 299-304.
• Knigge, U. (1976). Der Südhügel, Keramikos Band IX, Berlin.
• Koçak-Yaldır, A. (2009). İ.Ö. Yedinci ve Altıncı Yüzyıllarda Daskyleion’un Ticari İlişkileri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Konak-Tarakçı, S. (2015). “Some remarks on newly discovered graves at Klazomenai”. KERAMOS, Ceramics: A Cultural Approach, Proceedings of the First Interna-tional Conference at Ege University. İzmir (2015), R. G. Gürtekin-Demir, H. Cevizoğlu, Y. Polat, G. Polat (edits.), 173-183.
• Koşay, H. Z. (1941). Türk Tarik Kurumu Tarafından Yapılan Pazarlı Hafriyat Raporu/Les Fouilles de Pazarlı, Entreprises par la Societe D’historie Turque, Ankara.
• Koşay. H. Z.- Akok, M. (1966), Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Kazısı 1940-1948’deki Çalışmalara ve Keşiflere Ait İlk Rapor/Ausgrabungen von Alaca Höyük Vorbericht Über Die Forchungen und Entdeckungen von 1940-1948, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Kozbe, G. - Çevik, Ö.- Sağlamtimur, H. (2001). “Pottery”, Ayanis I, Ten Years’ Excavations at Rusahinili Euduru-kari 1989-1998, A. Çilingioğlu – M. Salvini (edits. ) 85-154.
• Kroll, S. (1970). “Die Keramik aus der Ausgrabung Bastam 1969”, Archaologische Mitteilungen aus Iran Neue Folge, Berlin, 66-92
• Kroll, S. (1972). “Excavation at Bastam Iran”, Archaeology Vol. 25, Number 4, 292-297.
• Kroll, S. (1976). Keramik Urartäıscher Festungen ın Iran, Archaeologische Mıtteılung Aus Iran, Berlin.
• Kroll, S. (1988). “Die Keramik”, BASTAM II. Ausgrabungen in den urartäischen Anlagen 1977-1978, W. Kleiss (ed. ), 166-174.
• Kroll, S. (2010). “Urartu ve Hasanlu”, Aramazd Armenian Journal of Near Eastern Studiesi Vol. V, Issue 2, 21-35.
• Kroll, J. H. (2010). “Sardeis Sikkeleri”, Lidyalılar ve Dünyaları/ The Lydians and Their World, N. D. Cahill (ed.), 143-156.
• Kunze-Götte, E.- Tancke, K.- Vierneisel, K. (1999). Die Nekropole Von Der Mitte Des 6. Bis Zum Ende Des 5. Jahrhunderts, Kerameikos Band VII/2, München.
• Matsumura, K. (2005). Die Eisenzeitliche Keramik in Zentralanatolien aufgrund der Keramik in Kaman-Kalehöyük, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Freie Üniversitesi, Berlin.
• Mazzoni, S.- D’Agostino, A.- Orsi, V. (2014). “Uşaklı Höyük 2012: Surface Scraping and Collecting on The High Mound”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı Cilt 1, Muğla, 253-258.
• Mellaart, J. (1955). “Iron Age Pottery From Southern Anatolia”, Belleten Cilt: XIX, Sayı:74, 115-130.
• Meriç, R. (2018). Hermus (Gediz) Valley in Western Turkey Results of an Archaeological and Historical Survey, A. Ersoy (Ed.), İstanbul.
• Mıerse, W. E. (1986). “Lydian Pottery at Aphrodosias”, Prehistoric Aphrodisias, An Account of the Excavations and Artifact Studies. Vol. I: 413-424
• Mitten, D. G.- Yüğrüm, G. (1974). “Ahlatlı Tepecik beside the Gygean Lake”, Archaeological İnstitute of American, 22-29.
• Olfers, J. F. M. (1859). Lydischen Konigsgräber bei Sardes und den Grabhügel des Alyattes, Berlin, 539-556.
• Omura, M. (2016). “Yassıhöyük Kazıları 2014”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı-3, Ankara: 303-304.
• Öğün, B. (1982). “Die urartäischen Paläste und die Bestattungbräuche der Urartäer”, Palast und Hütte, Beiträge zum Bauen und, Wohnen im Altertum vo Archäologen, Vor- und Frühgeschichtlern, Deietrich Papenfuss und Volker Michael Strocka ( edits. ), 217-235
• Özgen, I.- Öztürk, J. (1996). Heritage Recovered The Lydian Treasure, Ankara.
• Özgüç, T.- Özgüç, N. (1949). Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Karahöyük Hafriyatı Raporu 1947, Ankara.
• Özgüç, T. (1971). Demir Devrinde Kültepe ve Civarı/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age. Ankara.
• Özgüç, T. (1982). Maşat Höyük II. Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/A Hittite Center Northeast of Boğazköy, Ankara.
• Özüdoğru, Ş. (2020). Kibyra Kazı ve Araştırmaları Monografi Serisi I, KIBYRA, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Payne, M. R. (2001). Hiyeroglif ve Çivi Yazılı Bulgular Işığında Urartularda Kullanılan Hacim Ölçüleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi.
• Perrot, G.- Chipiez, C. (1892). History of Art in Phrygia, Lydia, Caria ve Lycia, Paris.
• Piotrovskii, B. B. (1952). Karmir-Blur II. Rezultatı Robot 1949-1950, Erivan.
• Piotrovskii, B. B. (1967). Urartu. The Kingdom of Van and its Art, London.
• Piotrovskii, B. B. (1969). Urartu, Geneva.
• Ramage, A. (2008). “Make Do and Mend” in Archaic Sardis”, Love For Lydia, A Sardis Anniversary Volume Presented to Crawford H. Greenewalt, Jr. , N. Cahill (ed.), London, 79-85.
• Ramage, A.- Ramage, N. H. (2021). “Lydian I, Lydian Areas beneath the Roman House of Bronzes”, Ordinary Lydians at Home, The Lydian Trenches of the House of Bronzes and Pactolus Chiff at Sardis, Volume I-II, Ramage, A. , Ramage, N. H. , Gürtekin, R. G. (edits), England. 89-91.
• Ramage, A.- Ramage, N. H.- Gürtekin, R. G. (2021). Ordinary Lydians at Home, The Lydian Trenches of the House of Bronzes and Pactolus Chiff at Sardis, Volume II: Plans and Plates, England.
• Roosevelt, C. H. (2009). The Archaeology of Lydia, From Gyges to Alexander, Cambridge.
• Ross, J. (2010). “Çadır Höyük: The Upper South Slope 2006-2009”, Anatolica XXXVI: 67-87.
• Rumpf, A. (1921). “Lydische Salbgefäfe”, Mitteılungen Des Deutschen Archäologischen Instıtuts Athenısche Abteılung, Band XXXXV 1920, Berlin, 163-182.
• Sams, G. K. (1978). “Schools of Geometric Painting in Early Iron Age Anatolia”, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Ankara-İzmir 23-30/IX/1973, Vol. 1, 227-236.
• Sams, G. K. (1979). “İmports at Gordion Lydian and Persian Periods”, Expedition Vol. 21, Num. 4, 6-17.
• Sevin, V. - Özfırat, A. - Kavaklı, E. (1999). “ Van-Karagündüz Höyüğü Kazıları (1997 Yılı Çalışmaları), Belleten, Cilt LXIII, Sayı 238, 847-868.
• Sevin, V. (1999). “The Origins of the Urartians in the Light of the Van/Karagündüz Excavations”, Anatolian Studies, Vol. 49, Anatolian Iron Ages 4. Proceedings of the Fourth Anatolian Iron Ages Colloquium Held at Mersin, 19-23 May 1997, 159-164.
• Schattner, T. G. (2007). Die Fundkeremik vom 8. BİS ZUM 4. Jahrhundert v.Chr. Didyma Band 4, Deutsches Archaologisches Instıtut, Rhein.
• Schreiber, N. (2003). The Cypro-Phoenician Pottery of The Iron Age, Boston.
• Schaus, G. P. (1992). “Imported West Anatolian Pottery at Gordion”, Anatolian Studies, Vol. 42, 151-177.
• Schmıdt, E. F. (1929). “Test Excavations in The City on Kerkernes”, The American Journalof Semitic Languages and Literatures 45/4: 221-174.
• Schmıdt, E. F. (1933). The Alishar Hüyük, Seasons of 1928 and 1929. Part II. Chicago.
• Shear, T. L. (1922). “Sixth Preliminary Report on the American Excavations at Sardes in Asia Minor”, American Journal of Archaeology Vol. 26, No. 4, 389-409.
• Sivas, H. (1998). Urartu Çanak Çömleği Üzerine Yeni Gözlemler (Tuşpa, Karagündüz ve Ayanis Kazıları Işığında), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Söğüt, B. (2012). “Börükçü 2003-2006 Yılları Kazıları”, Stratonikeia’dan Lagina’ya, Ahmet Adil Tırpan Armağanı, B. Söğüt (ed.), 553-586.
• Summers, G. D. (1992). “An Aerial Survey of Çevre Kale, Yaraşlı”, Anatolian Studies, Vol. 42, 179-206.
• Tarhan, T. - Sevin, V. (1976). “Van Bölgesi Urartu Araştırmaları (I): Askeri ve Sivil Mimariye ait Yeni Gözlemler”, Anadolu Araştırmaları IV-V, 273-347.
• Tarhan, M. T. (1980). “Urartu Devleti’nin Kuruluş Evresi ve Kurucu Krallarından Lutipri=Lapturi Hakkında Yeni Görüşler”, Anadolu Araştırmaları VIII, 69-114.
• Taylor, J. D. P. (1959). “The Cypriot and Syrian Pottery from Al Mina, Syria”, Iraq Vol. 21, No. 1, 62-92
• Temiz, S. H. (2007). Uşak Müzesi’nden Bir Grup Koku Kabı ve Lidya Parfüm Endüstrisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Temiz, S. H. (2020). “Uşak Müzesi’nden Bir Grup Lydion”, Cedrus VIII, 211-222.
• Tezcan, B. (1992). “1969 Göllüdağ Kazısı”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı: XXX, 1-29.
• Tufan, M. F. - Girgine, K. S. Tufan (2020). “Tatarlı Höyük’ten Bir Grup Black on Red (BOR) Seramiği ve Mikromorfolojik Özellikleri”, Amanosların Gölgesinde Hayriye Akıl Anı Kitabı/ In the Shadow of Amanus in Memoriam Hayriye Akıl, 427-448.
• Voigt, M. M. - DeVries, K. - Henrickson, R. C.- Lawall, M. - Marsh, B. - Gürsan-Salzman, G.-Young, T. C. (1997). “Fieldwork at Gordion: 1993-1995”, Anatolica XXIII, 1-59.
• Yılmaz, M. A. (2015). Vezirköprü/Oymaağaç Höyük Demir Çağ Seramikleri, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yılmaz, M. A. (2019). “Ağrı/Hamur’dan Parlak Kırmızı Astarlı Urartu Çanak Çömlekleri”, Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı, V. Keleş – H. Kasapoğlu – H. Ertuğ Ergürer – E. Çelikbaş – A. Yılmaz (edits. ), Ankara, 485-498.
• Yeter, B. A. (2019). Daskyleion’da Bulunan Açık Kaplar, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Zimansky, P. E. (1998). Ancient Ararat A Handbook of Urartian Studies, New York.
• Van Loon, M. N. (1966). Urartian Art, Its Distinctive Traits in the Light of New Excavations, Nederlands historisch-archaeologisch instituut, İstanbul.
• Von der Oste, H. H. (1937). The Alishar Hüyük Seasons of 1930-1932, Part III, Chicago