Ramazan Eğlencelerinde Ezgili Mânilerin Korunması ve Yaşatılmasının Önemi: Kütahya Küpecik Örneği

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 2165 - 2184, 24.07.2023

Serenat İstanbullu

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1192820

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de her yıl Ramazan ayında gerçekleştirilen birlik, beraberlik ve eğlence amaçlı ritüeller, halk tarafından sevilen, sürdürülmek istenen geleneklerdir. Toplum tarafından hem geçmişi hatırlatma özellikleri hem de gelecek nesillere geleneği aktarma isteği ile özellikle de yetişkin kesim tarafından genç nesillere anlatılan ve uygulanmasına özendirilen bu eğlencelerin günümüzde kısmen de olsa devamlılığı sağlanmaktadır. Teknolojik gelişmeler, sosyal değişimler ve insanların daha fazla ev odaklı yaşamayı tercih etmelerinden dolayı Ramazan gelenekleri eskiden olduğu gibi coşku ile gerçekleştirilmemekle birlikte halen devam etmektedir.
Ramazan eğlenceleri içerisinde yer alan geleneksel uygulamaların özgünlüğü; kültürel dönüşümler ve geleneklerin tatbikindeki birçok değişiklik neticesinde eksilmeye ve yozlaşmaya uğramış, bununla birlikte birçoğunun asıl amaçları ve biçimleri kaybolmuştur.
Bu araştırmada, Ramazan eğlencelerinde yer alan birçok mâninin ezgi ve sözlerinin değiştirildiği, basitleştirildiği, yok olduğu ve ezgiden sıyrılıp sadece söz öbeklerine dönüştürüldüğü hususlarını vurgulamak amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda; söz konusu değişimlere örnek olan Küpecik geleneği ve Küpecik mânisinin otantik kaynaklardan alınan ezgisi notaya alınmış, sözlerde farklılıklar gösteren versiyonları sunulmuştur. Küpecik mânisindeki anlamsal, ezgisel ve ritimsel kaymalara dikkat çekilerek söz konusu mâninin yazılı kaynaklarla korunması sağlanmak istenmiştir.

Ramazan eğlenceleri içerisinde yer alan geleneksel uygulamaların özgünlüğü; kültürel dönüşümler ve geleneklerin tatbikindeki birçok değişiklik neticesinde eksilmeye ve yozlaşmaya uğramış, bununla birlikte birçoğunun asıl amaçları ve biçimleri kaybolmuştur.
Bu araştırmada, Ramazan eğlencelerinde yer alan birçok mâninin ezgi ve sözlerinin değiştirildiği, basitleştirildiği, yok olduğu ve ezgiden sıyrılıp sadece söz öbeklerine dönüştürüldüğü hususlarını vurgulamak amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda; söz konusu değişimlere örnek olan Küpecik geleneği ve Küpecik mânisinin otantik kaynaklardan alınan ezgisi notaya alınmış, sözlerde farklılıklar gösteren versiyonları sunulmuştur. Küpecik mânisindeki anlamsal, ezgisel ve ritimsel kaymalara dikkat çekilerek söz konusu mâninin yazılı kaynaklarla korunması sağlanmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ramazan eğlenceleri, Küpecik, Mâni, Müzik, Gelenek.

The Importance of Preserving and Sustaining Musical Manis in Ramadan Entertainments: Kutahya Kupecik Sample

Öz

Rituals for unity, togetherness and entertainment, which are held every year in Ramadan in Turkey, are traditions that are loved by the people and wanted to be continued. The continuity of these entertainments, which are told by the society to the younger generations and encouraged to be implemented, especially by the adult population, is ensured, albeit partially, by the society, both with its features of reminding the past and the desire to transfer the tradition to future generations. Due to technological developments, social changes and people's preference for a more home-oriented life, Ramadan traditions still continue, although they are not carried out with enthusiasm as in the past.
The originality of traditional practices in Ramadan entertainment; As a result of cultural transformations and many changes in the application of traditions, it has been reduced and degenerated, however, the original purposes and forms of many of them have been lost.
In this research, it is aimed to emphasize that the melody and words of many mani in Ramadan entertainments are changed, simplified, destroyed and turned into phrases by getting rid of the melody. In accordance with this purpose; The melody of the Kupecik tradition and the Kupecik manis, which is an example of the changes in question, taken from authentic sources, has been noted, and versions with differences in the lyrics are presented. By drawing attention to the semantic, melodic and rhythmic shifts in the Kupecik mani, it was aimed to protect the mentioned mani with written sources.

Anahtar Kelimeler

Ramadan entertainment, Earrings, Mani, Music, Tradition.

Kaynakça

• Artun E. (2006). Türk Halk Kültüründe Mâni Söyleme Geleneği, Mânilerin İletişim Boyutu ve İşlevselliği, Türk Dünyasında Mâniler Sempozyumu, 6-8 Kasım 1-10.
• Aşık, F. (2019). Osmanlı İstanbul’unda Ramazan Kültürü ve Ramazan Sofraları. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Ateş, F. (2015). Kütahya’da Bir Ramazan Geleneği: Küpecik. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Güz (38), 31-43.
• Bezci, G. (2018). Osmanlı Toplumunda Ramazan Kültürü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Çatıkkaş, A. (2001). Mâniler (Kilisli Rıfat Bilge), M.E.B. Yayınları, Ankara.
• Çetin, O. (2020). Geçmişten Bugüne Ramazan Gelenekleri ve Geleneklerin Yaşatılarak Geleceğe Aktarılmasına Dair Öneriler. Türk Ekini Dergisi, 6, 14-36.
• Çoruk, A. Ş. (2015). İstanbul Yazıları. Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Demirci, E. Ş. (2021). Eski Ramazanlarda Çocuk Oyunları. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2, 119-138.
• Durul, K. M. (1991). Ezgilenmiş Mânilerin Karşılaştırılması. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel Kültürü Güncellemek Üzerine Bir Değerlendirme. Millî Folklor, 20(80), 33-38.
• Ekici, M. (2002), Ödemiş Yöresi Mânileri Üzerine Bir Değerlendirme, Motif Dergisi, 31, 24-27.
• Elçin, Ş. (1981). Halk Edebiyatına Giriş. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Erdoğan, E. (2017). Oyun Sözü, Trakya-Batı Trakya (Sayışmacalar, Mâniler, Tekerlemeler). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Gazimihal, M. R. (1947). Türk Musikisinin Maşeri Değerleri. Emin Cenkmen (Hazırlayan). Musiki Ansiklopedisi 17, 3. Gerze Kaymakamlığı (2022, Ağustos 13). Helesa Geleneği (Sellim). http://www.gerze.gov.tr/helesa-gelenegi-sellim
• Görgülü, D. (2018). Konya’da Aşure, Şivlilik ve Fener Alayı Geleneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(12), 66-82.
• Günhan, A. (2009). Kütahya ve Yöresi Folklorundan Damlalar. Kütahya Belediyesi Yayınları, Kütahya.
• Kaplan, M. (1977). Ramazan Edebiyatı. Millî Kültür, 1(7), 33-39.
• Ogün haber (2022, Ağustos 13). Çiğdem Gelenekleri Çorum’da Yaşatılıyor. (Haber sitesi) https://www.ogunhaber.com/amp/genel/cigdem-gelenekleri-corum-da-yasatiliyor 119028h. html
• Onay, A. T. (1996). Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev'i. (Derleyen: Akçağ, C. K.) Akçağ Yayınları, Ankara.
• Salün, M. (2001). Kütahya Gezek Geleneği İle Törelerimiz Oyunlarımız, Ekspress matbaası, Kütahya.
• Uygun, M. N. (2010). Kütahya'da Ramazan Musikisi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 3 (5), 108 – 119.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1969). Eski Ramazan Davulcuları ve Davulcu Mânileri. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Aralık, 245(12), 5471-5472.