Soğuk Savaş Dönemi’nde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin Yayılmacılık Politikası: Afganistan Örneği

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 3299 - 3316, 30.11.2023

Hakan Yılmaz

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1269047

Öz

Soğuk Savaş Dönemi, İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra uluslararası sistemde ortaya çıkan güç boşluğunu doldurmak amacıyla Doğu ve Batı Blokları arasında yaşanan hâkimiyet mücadelelerini kapsamaktadır. Bu dönemde her iki blok arasında yaşanan rekabet, sıcak çatışmaya varmamış ve yeni uluslararası düzen Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) başı çektiği blokların bu döneme ilişkin politikaları çerçevesinde şekillenmiştir. SSCB bu dönemde yayılmacılık politikasını uygulamış ve Doğu Avrupa ülkeleri başta olmak üzere birçok alanı işgal etmiştir. Bu dönemde SSCB’nin işgal ettiği bölgelerin jeopolitik açıdan büyük bir önemi haizdir. Çalışmada ele alınan Afganistan örneği, sahip olduğu jeopolitik konum nedeniyle tarihte birçok güç mücadelesine sahne olmuştur. Soğuk Savaş Dönemi’ne gelindiğinde dünyanın iki büyük süper gücü olan ABD ve SSCB, Afganistan toprakları ile yakından ilgilenmiş ve bu topraklarda hâkimiyet kurmak için büyük bir rekabete girişmişlerdir. Bu rekabet mücadeleleri, 1979 yılında SSCB’nin Afganistan’ı işgali ile sonuçlanmıştır. Bu çalışmada, Soğuk Savaş Dönemi’nin temel dinamikleri ve SSCB’nin yayılmacılık politikası çerçevesinde 1979 yılında gerçekleşen Afganistan’ın işgali konusu incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Soğuk Savaş Dönemi, SSCB, Yayılmacılık.

The Expansionist Policy of The Union of Soviet Socialist Republics During the Cold War Period: The Case of Afghanistan

Öz

The Cold War Period covers the struggle for dominance between the Eastern and Western Blocs in order to fill the power vacuum that emerged in the international system after the end of the Second World War. In this period, the competition between the two blocs did not lead to a hot conflict and the new international order was shaped within the framework of the policies of the blocs led by the United States of America (USA) and the Union of Soviet Socialist Republics (USSR). In this period, the USSR implemented its expansionist policy and occupied many areas, especially Eastern European countries. The regions occupied by the USSR in this period are of great geopolitical importance. The case of Afghanistan, which is discussed in this study, has been the scene of many power struggles in history due to its geopolitical position. During the Cold War Period, the two great superpowers of the world, the USA and the USSR, were closely interested in the territory of Afghanistan and engaged in a great rivalry to establish dominance in these lands. These competitive struggles resulted in the USSR's invasion of Afghanistan in 1979. This study analyses the invasion of Afghanistan in 1979 within the framework of the basic dynamics of the Cold War and the USSR's expansionist policy.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Cold War Period, USSR, Expansionism

Kaynakça

• Akpınar, E . ( 2020). A BD’nin S oğuk S avaş D önemi’nde Çin, J aponya, G üney Kore v e K uzey K ore i le ilişkileri bağlamında Asya-Pasifik dengeleme stratejisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4), 1626-1648.
• Akyol, T. (1976). Sovyet Rus stratejisi ve Türkiye – I. Ötüken Yayınevi.
• CIA. (2021). “Afghanistan-Details”, The World Factbook, Central Intelligence Agency, Washington D.C. https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/map
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA Belge No: 30.01.0.0.80.507.5.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi DBA Belge No: 500.8304.56985.32.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi DBA Belge No: 502.22130.95709.1.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi DBA Belge No: 525.38560.155842.1.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi DBA Belge No: 539.328843.320819.0.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi DBA Belge No: 541.44146.207556.97.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşivi DBA Belge No: 571.35017.138226.9.
• Erman, K. (2017). Afganistan’da Sovyet nüfuzu ve işgali: Etkiler ve sonuçları. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Gümüş, Y. K. & Ayoubi, M. D. (2018). Siyasi istikrarsızlık ve uluslararası ticaret: Afganistan örneği. Kriter Yayınevi.
• Harp Akademileri Bülteni (1985). Afganistan harekâtı. Harp Akademileri Basımevi.
• Harp Akademileri Bülteni (1990). Sovyetler Birliği’ndeki gelişmeler ve Doğu Avrupa’ya etkileri. Harp Akademileri Basımevi.
• Harp Akademileri Komutanlığı (1987). Birleşmiş Milletler, NATO ve Varşova Paktı. Harp Akademileri Basımevi.
• Kennan, F. G. (1947). The sources of Soviet Conduct. Foreign Affairs, 25(4), 566-582.
• Khan, A. G. K. (1958). The Pathan. Peshawar University Book Agency.
• Library of Congress. (2008). “Afghanistan Administrative Divisions”. Central Intelligence Agency, Washington D.C. https://www.loc.gov/resource/g7631f.ct002464/
• Marx, K. & Engels, F. (1955). The communist manifesto. Samuel H. Beer (Ed.). Harvard University.
• Mutanoğlu, M. (2006). Afganistan: Moğol istilasından Amerikan işgaline. İlke Yayıncılık.
• National Archives, (2022). President Truman's message to congress; March 12, 1947; Document 171; 80th Congress, 1st Session; Records of the United States House of Representatives; Record Group 233, The U.S. National Archives and Records Administration, Maryland. https://www.archives.gov/milestonedocuments/ truman-doctrine
• Oruçoğlu, M. (2021). Afganistan: Sovyet işgali. Sancı Yayınları.
• Stalin, J. (2013). Speech Delivered by J. V. Stalin at a meeing of voters of the Stalin electoral district, Moscow February 9, 1946, Wilson Center Digital Archive, 23. https://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/speech-delivered-stalin-meeting-voters-stalinelectoral- district-moscow
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı (2004). Afganistan el kitabı. Genelkurmay Başkanlığı Yayınları.
• Telli, F. (1998). İdeolojilerin Dünya Savaşı: Soğuk Savaş. YGS Yayınları.
• Tucker, R. C. (1977). The emergence of Stalin's foreign policy. Slavic Review, 36(4), 563-589.
• Wetter, G. A. (1976). Bugünkü Sovyet İdeolojisi - I (C. Z. Şanbey, Çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.