Sultan Abdulazîz İçin yazılmış cülûsiyeler üzerine

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 3421 - 3468, 30.11.2023

Ahmet Serdar Erkan

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1275549

Öz

Arapça “ce-le-se” sülasi kökünden türetilmiş olan “cülûs” kelimesi, “oturmak, tahta çıkmak” anlamına gelmektedir. Osmanlıda tahtın veliahtı olan şehzadenin tahta çıkışının ardından hem şâirlik kabiliyetini göstermek hem de yeni sultana yakın olmak amacıyla birçok isim, hissiyatlarını bu tarz şiirlerle ortaya koymaktaydılar. 25 Haziran 1861 tarihinde, Osmanlının otuz ikinci sultanı olan Abdulazîz’in tahta çıkmasını tebrik maksadıyla dönemindeki birçok şâir de yeni padişaha sevinç ve iyi dileklerini anlatan cülûsiye ve tarih şiirleri arz etmişlerdir. TTK Kütüphanesinde Y/0347 demirbaş numarasına kayıtlı müellifi belli olmayan bir mecmuada, 89 şâirin Abdulazîz’in tahta çıkışı için yazmış oldukları 102 adet şiir tespit edilmiştir. Bu mecmuada derlenen şiirler, 19. yüzyıl Osmanlısında İstanbul ve İstanbul dışında devletin farklı mevkilerinde bulunan şâirlere aittir. Müellifin mecmuanın sonundaki ifadesinden anlaşıldığına göre bu 102 şiirden başka 41 şiirin daha Sultan Abdulazîz’e arz edildiğini öğrenmekteyiz. Çalışma, 4 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Sultan Abdulazîz’in hayatı kısaca özetlenmiş, ikinci bölümde kavram olarak cülûsiye ve tarih şiirleri hakkında bilgiler verilmiştir. Üçüncü bölümde şiirler “dil, üslup ve muhteva” gibi alt başlıklarda değerlendirilmiş olup son bölümde ise metin transkripe edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdulazîz, 19. yüzyıl, tarih şiirleri, cülûsiye, mecmua

On The Cülûsiye's Written For Sultan Abdulaziz

Öz

The word "cülûs", derived from the Arabic triple root "ce-le-se", means "to sit, to ascend to the throne". In the Ottoman Empire, after the ascension of the prince, who was the heir to the throne, many poets would express their emotions and show their poetic abilities through poems in order to be close to the new sultan. On June 25, 1861, many poets of the time presented "cülûsiye" and historical poems to congratulate Abdulaziz, who was the thirty-second Sultan of the Ottoman Empire, on his ascension to the throne and express their joy and good wishes. A manuscript, registered under the inventory number Y/0347 in the TTK Library, contains 102 poems written by 89 poets for Abdulaziz's ascension to the throne, the author of which is unknown. The compiled poems in this manuscript belong to poets from various positions in Istanbul and outside of Istanbul in the Ottoman Empire of the 19th century. From the author's statement at the end of the manuscript, it can be understood that an additional 41 poems were presented to Sultan Abdulaziz. The study consists of four sections. The first section briefly summarizes the life of Sultan Abdulaziz, the second section provides information on the concepts of "cülûsiye" and historical poems. In the third section, the poems are evaluated in subheadings such as "language, style, and content", and in the final section, the text is transcribed.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdulaziz, 19. the century, historical poems, enthronement, majmua

Kaynakça

• Altuntaş, H., Şahin, M. (2011). Kur’an-ı Kerîm meâli. Ankara: DİB Yayınları.
• Akgündüz, A., Öztürk, S. (2000). 700. yılında bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: OSAV.
• Canım, R. (2020). Divan edebiyatında türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Danişmend, İ. H. (2011). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi M.1703-1924 (H.1115-1342), (C.4). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Dilçin, C. (1995). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
• İpekten, H. (2015). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri ve aruz. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karabey, T. (2015). Türk edebiyatında Tarih Düşürme. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Karal, E. Z. (1983). Osmanlı tarihi VII. cilt Islahat Fermanı devri. Ankara: TTK Basımevi.
• Küçük, C. (1988). “Abdülaziz”, TDV İslam ansiklopedisi, C.1, s.179-185. Ankara: TDV Yayınları.
• Özcan, A. (1993). “Cülûs”, TDV İslam ansiklopedisi, C. 8, s. 108-114. Ankara: TDV Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, C. I, II, III. İstanbul: MEB Yayınları.
• Parlatır, İ. (2012). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Saraç, M. A. Y. (2019). Klasik edebiyat bilgisi belâgat ve biçim-ölçü-kafiye. Ankara: TDK Yayınları.
• Schimmel, A. M. (2000). Sayıların gizemi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Sultan Abdülaziz'in tahta çıkışına düşünülen tarihler / muhtelif şairler. Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Y/0347, vr. 8b
• Vanlıoğlu, M. (2001). “Kaside” TDV İslam ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kaside#2- fars-edebiyatı (Erişim tarihi: 02.03.2023)
• Yakıt, İ. (2003). Türk İslâm kültüründe ebced hesabı ve tarih düşürme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yayın Kurulu (Ed. Güler Eren, Kemal Çiçek, Cem Oğuz). (2014). Osmanlı. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• https://www.hunkarmakami.com/bestekar-padisahlar.html
• https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/