İnsanın evrendeki konumunun bilim tarihine yansımaları: Stephen Hawking örneği

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 666 - 674, 19.06.2024

Mustafa Koç

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218228

Öz

Öz
Bu çalışmada ilkçağlardan günümüze değin, insanın evrendeki konumunu belirlemek amacıyla ortaya konan evren modellerinin gerçeklik algımızda ne tür değişimlere yol açtığı ele alınmıştır. Bu bağlamda, dünya merkezli evren modeli yerine Güneş merkezli evren modelinin önerilmesi ekseninde ele alınan her bir kuramın insanların gerçeklikle ilgili kavramlarını nasıl değiştirdiği ortaya konmuştur. Bilim tarihindeki bu tür değişimler kimi zaman önyargıların, kimi zaman da dinin etkisinde kalmış ve Galileo’yla birlikte evrendeki değişimlerin özel yasalarla işlediği anlaşılıncaya kadar devam etmiştir. Galileo’nun devrimci fikirleri sayesinde Kilisenin aklına, ölçütüne ve yöntemine başvurulmadan evren hakkında doğru bilgiye fizik ve matematikle ulaşılabileceği tezi öne çıkmıştır. Eğer evren Galileo’nun ifade ettiği biçimde matematiksel yasalarla yönetiliyorsa mekanik bir doğa anlayışı söz konusu demektir. Buna dayanarak Laplace eksiksiz bir dizi yasayı ortaya koymak için “bilimsel belirlenimciliği” savunmuştur. Bu ilke gelecekte nasıl bir evrenin bizi beklediğini ortaya koymayı hedeflese de bunun aksine geleceği kesin olarak bilebileceğimiz görüşüne bir sınır çizen “belirsizlik ilkesi” geliştirilmiştir. Nitekim insanoğlunun varlığı, kozmostaki yerine bağlı olarak evreni gözleyebileceğimiz bazı yasaları dikte ettiği artık bilinen bir husustur. Bu durum akıllı bir yaşamın koşullarını zorunlu kıldığı için insanın kozmostaki yeri kozmik bir değerle ifade edilir. Bu ifade biçimi zayıf antropik ilke bağlamında ele alınarak evrenin neden insanın varoluşuyla uyumluluk gösterdiği açıklanmıştır. İşte bu konunun tartışılmasına yönelik olarak makalede Hawking’in çalışmaları tipik bir örnek olarak ele alınıp değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dünya Merkezli Evren, Güneş Merkezli Evren, Hawking, Zayıf Antropik İlke, Belirsizlik İlkesi, Bilimsel Belirlenimcilik İlkesi, Geocentric Universe, Heliocentric Universe, the Weak Anthropic Principle, the Uncertainty Principle, the Scientific Determinism Principle

Teşekkür

Derginizin geçmiş birkaç çalışmasına baktığımda oldukça başarılı buldum. Başarılarınızın devamını dilerim. Bilimle kalınız.

Reflections of Man's Position in the Universe to the History of Science: The Example of Stephen Hawking

Öz

Abstract
This study has discussed what kind of changes the universe models put forward to determine the position of man in the universe, from ancient times to the present, which has led to our perception of reality. In this context, it has been revealed how each theory, which is considered on the axis of proposing the heliocentric universe model instead of the earth-centered universe model, changes people's concepts of reality. Such changes in the history of science were sometimes under the influence of prejudices and sometimes religion, and continued until it was understood that the changes in the universe operate with special laws with Galileo. Thanks to Galileo's revolutionary ideas, the thesis that correct information about the universe can be reached through physics and mathematics without resorting to the mind, criterion, and method of the Church has come to the fore. If the universe is governed by mathematical laws as Galileo expressed, then there is a mechanical understanding of nature. Based on this, Laplace advocated "scientific determinism" to lay down a complete set of laws. Although this principle aims to reveal what kind of universe awaits us in the future, on the contrary, the "uncertainty principle" has been developed, which sets a limit to the view that we can know the future with certainty. It is now known that the existence of human beings dictates certain laws by which we can observe the universe, depending on its place in the cosmos. Since this situation necessitates the conditions of intelligent life, the place of man in the cosmos is expressed with a cosmic value. By considering this form of expression in the context of the weak anthropic principle, it is explained why the universe is compatible with the existence of man. To discuss this issue, Hawking's studies are handled and evaluated as a typical example in the article.

Anahtar Kelimeler

Dünya Merkezli Evren, Güneş Merkezli Evren, Hawking, Zayıf Antropik İlke, Belirsizlik İlkesi, Bilimsel Belirlenimcilik İlkesi., Geocentric Universe, Heliocentric Universe, the Weak Anthropic Principle, the Uncertainty Principle, the Scientific Determinism Principle

Kaynakça

• Aristarkus, S. (t.y.). Wikipedia. 8 Haziran 2020 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/Sisamlı_Aristarkus adresinden erişildi.
• Aristoteles. (2010). Metafizik. Sosyal Yayınlar.
• Aslan Zeki, V. (2012). Astronomi ve Uzay Bilimleri (2. Baskı). Kriter Yayınlar.
• Bulğen, M. (2018). Did Physics [Cosmology] Render God Unnecessary? A Critical Assessment of The Grand Design. ULUM Journal of Religious Inquiries, 1(2), 201–224. https://doi.org/https://doi.org/10.5281/zenodo.3354337
• Caldwell, R. (1995). Reading the Mind of God. https://doi.org/10.1038/382037a0
• Galilei, G. (2008). İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog (R. Kızıler (ed.)). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Hawking, S. (t.y.). Stephen Hawking Quotes. BrainyQuote.Com.
• Hawking, S. (2017a). S. Stephen Hawking at the Web Summit 2017 technology conference. The Web Summit Technology Conference in Lisbon.
• Hawking, S. (2017b). Zamanın Daha Kısa Tarihi. Doğan Kitap.
• Hawking, S. (2018). Ceviz Kabuğundaki Evren (7. Baskı). Doğan Kitap.
• Hawking, S. (2019). Büyük Sorulara Kısa Yanıtlar (1. Baskı). Alfa / Bilim.
• Hawking, S., & Mlodinow, L. (2018). Büyük Tasarım. Doğan Kitap.
• Koç, Y. (2019). Anadolu Mayası (Türk Kimliği Üzerine Bir İnceleme) (5. Baskı). Cedit Neşriyat.
• Langone, J., Stutz, B., & Gianopoulos, A. (2008). Sayıların İcadından Sicim Teorisine: Bilimin 4000 Yıllık Resimli Serüveni. NTV.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan Felsefesi. Doğu-Batı Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (2017). Felsefeye Giriş. Doğu-Batı Yayınları.
• Michael, H. (2010). Bilimin (Henüz) Yanıtlayamadığı 10 Soru. Aylak Kitap.
• Tekeli Sevim, Esin Kâhya, Dosay Melek, Demir Remzi, Topdemir Hüseyin Gazi, Unat Yavuz, & Koç Aydın Ayten. (2007). Bilim Tarihine Giriş. Nobel Yayın Dağıtım.
• Topdemir, H. G. (2011). Tarih Boyunca Geliştirilmiş Evren Modelleri-1 (Güneş Merkezli Evren Modeli). Bilim ve Teknik, 519, 102–106. Yıldırım, C. (2010). Bilim Tarihi. Remzi Kitabevi. Yüce, K. (2009). Neden Astronomi? Bilim ve Teknik Eki, 9.