Sorgun Aşağıkarahacılı village: Ese Ünal villageakale

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 1079 - 1093, 30.09.2024

Oktay Gündogdu , Esra Gündogdu

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1288656

Öz

Structures that play a social role in Turkish culture and art history, as well as being functional and built as a product of the period style, have emerged. An important group among these structures is the village chambers. These structures are not only important in terms of folk architecture, but also have great cultural and artistic value. Most of the village chambers left to their fate today are doomed to disappear with the art they contain. For this reason, the number of examples where we can read the traces of the past, the understanding of art and culture is very few. In this study, an evaluation was made on the dating of the Ese Ünal village room, which we identified in the Aşağıkarahacılı Village of Yozgat Sorgun district, together with its architectural and artistic analysis. Today, after the building lost its functionality, it was abandoned to its fate, damaged and partially exposed to destruction. With this study, it is aimed to document this village room, which is a work of culture and art, visually and technically, to introduce it to the scientific community and to contribute to the survival of the building. As a result of the evaluation, it is thought that the village room may have been built between 1882-1910. Finally, the destroyed range, horse and coffee house part of the building was given as a plan and appearance with the restitution work. Despite the environmental effects, this building, which tries to keep the traces of the past alive, needs to be restored and transferred to future generations with the awareness of culture and art.

Anahtar Kelimeler

Yozgat, Sorgun, Traditional Architecture, Asagıkarahacili Village, Village Chamber.

Sorgun Aşağıkarahacılı köyü: Ese Ünal köy odası

Öz

Türk kültüründe ve sanat tarihinde toplumsal rol üstelenen, bunun yanı sıra işlevselliği ön planda olan ve dönem üslubunun bir ürünü olarak inşa edilen yapılar ortaya çıkmıştır. Bu yapılar içerisinde önemli bir grubu da köy odaları oluşturmaktadır. Bu yapılar yalnızca halk mimarisi bakımından önemli değildir ayrıca kültürel ve sanatsal açıdan da büyük bir değer taşımaktadırlar. Günümüzde kaderine terkedilen çoğu köy odası ise içerisinde barındırdığı sanatı ile yok olmaya mahkûm edilmiştir. Bu sebeple günümüzde geçmiş zaman izlerini, sanat anlayışını ve kültürünü okuyabildiğimiz örnek sayısı oldukça azdır. Çalışmada bu yapılardan biri olan Yozgat Sorgun ilçesine bağlı Aşağıkarahacılı Köyünde tespit ettiğimiz Ese Ünal köy odasının mimari ve sanatsal çözümlemesiyle birlikte tarihlendirmesi üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. Günümüzde yapı işlevselliğini yitirmesinin ardından kaderine terkedilmiş, zarar görmüş ve kısmen yıkıma maruz kalmıştır. Bu çalışmayla bir kültür ve sanat eseri olan bu köy odasının, görsel ve teknik boyutta belgelenmesi, bilim camiasına tanıtılması ve yapının yaşatılmasına katkıda bulunmak hedeflenmiştir. Yapılan değerlendirme sonucu köy odasının 1882-1910 yılları arasında yapılmış olabileceği düşünülmektedir. Son olarak yapının yıkılmış olan aralık, atlık ve kahve ocağı kısmı restitüsyon çalışmasıyla plan ve görünüş olarak verilmiştir. Çevresel etkilere rağmen geçmişin izlerini ayakta tutmaya çalışan, bu yapı örneğinin restore edilerek, gelecek nesillere kültür ve sanat bilinciyle aktarılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yozgat, Sorgun, Geleneksel Mimari, Aşağıkarahacılı Köyü, Köy Odası

Teşekkür

Yapı ile ilgili teknik verilerin sağlanmasında desteğini esirgemeyen Sivas Çaşkurlu Mimarlık ekibine teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Abdurrezzak, A. O. (2011). Kastamonu köy odalarının sosyal, kültürel ve ekonomik işlevleri üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Acun, H. (2005). Bozok sancağında (Yozgat ili) Türk mimarisi: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akın, E. S., Hanoğlu, C. (2013). Tokat Geleneksel Konut Mimarisinde İç Mekân Alçı Süslemeleri. Vakıflar Dergisi, 40, 171-184.
• Aksakal, E. (2019). Türk Kültüründe Eril Mekân Örneği; Köy Odaları. Folklor/Edebiyat Dergisi, 25(98), 291-307. Doi: 10.22559/folklor.865
• Akyüz, E. (1995). Geleneksel Konut Mimarisine İlişkin Kavramlar. Ege Mimarlık Dergisi, 3(17), 38-40.
• Azamat, N. (1988). Abdürrahim-i Rûmî. İslam Ansiklopedisi, C.1 içinde (293). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bulut, M. (2017). Sivas İlbeyli Köy Odaları. MUTAD, 4 (1), 13-31. DOİ: 10.16985/MTAD.2017130403
• Ersoy, G. A. (2018). Yozgat merkez Osmanpaşa Bucağı köylerindeki köy odaları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi
• Karaosmanoğlu, H., & Soysal Demirci, H. (2016). Sorgun Cihanşarlı Köyünde Yok Olmaya Başlamış Ahşap Oymadan Yapılan Köy Odaları. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildirileri (5 Mayıs 2016) içinde (361-368). Erişim adresi: https://silo.tips/download/sorgun-chanarli-kynde-yok-olmaya-balami-ahap-oymadan-yapilan-ky-odalari
• Karpuz, H. (1990). Konya Köy Odalarının Kültür ve Sanat Değeri. O. Aslanapa ve Ekmeleddin İhsanoğlu (Yay. Haz.). Emin Bilgiç Hatıra Kitabı içinde (319-361). İSAR Vakfı.
• Karpuz, H. (2013). Kadınhanı’nda Halk Mimarisi. Özgür Yıldız (Yay. Haz.). Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan kitabı içinde (131-147). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Karpuz, H. (2021). Anadolu köy odalarından örnekler. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Sezen, T. (2017). Osmanlı yer adları, Yay. Nu:26, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Taş, N. F. (1987). Millî mücadele döneminde Yozgat. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Taşan, B. (1981). Merzifon’lu Şeyh Abdürrahim Rumi ve Vakfiyesi. Vakıflar Dergisi, 13, 91-100. Erişim adresi: https://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/handle/11352/1257
• Tay, L. (2016). Türk Halk Mimarisinin Kamusal Yansıması Olarak Akseki Köy Odaları. Cappadocia Journal Of History And Social Sciences, 7, 118-141. Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/26278438-Turk-halk-mimarisinin-kamusal-yansimasi-olarak-akseki-koy-odalari.html
• Tay, L. (2018). Gülşehir-Gümüşkent Köy Odası. III. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması Bildirileri içinde (244-252). Akdeniz Üniversitesi Basımevi.
• Türkdoğan, O. (1965). Erzurum ve çevresindeki sosyal araştırmalar. Atatürk Üniversitesi.
• Ünlüdil, S. (2021). Geleneksel Divriği evlerinde ahşap süslemeli tavanlar. Sivas Valiliği Yayınları.
• Yakıcı, A. (2010). Somut olmayan kültürel mirasın somut mekânı: Konya Barana odaları. Milli Folklor, 87, 94-100. Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/5928925-Somut-olmayan-kulturel-mirasin-somut-mekani-konya-barana-odalari.html
• Kaynak Kişiler KK1: Halis Ünal, Köy Muhtarı, 15.06.2018, Sorgun Aşağıkarahacılı Köyü