Arap dilinde İ‘râb olgusu: Hazırlık sınıfı öğrencileri üzerinde uygulamalı bir çalışma

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 13, 23.03.2025

Merve Arslan

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1280257

Öz

İ‘râb hakkında konuşmak, doğru bir dil becerisinden bahsetmek ve uygulamalı dilbilgisinde bir çalışma yapmak anlamına gelmektedir. İ‘râb, bedeviler ve özel bir dil yapısına sahip olan kimseler hakkında söz söylemek demektir. Bu dilin çocukluğu ya da ihtiyarlığı yoktur. Ayrıca Arap dili genişliği ve yeni anlamlara uygun kelime türetme kabiliyeti ile diğer dillerden ayrılmaktadır. İ‘râb, Arapçayı diğer dillerden ayıran önemli bir özelliğidir. İ‘râb, harekelerde meydana getirdiği seslerle ve çeşitli edatların harflerin şekilleri üzerinde meydana getirdiği değişikliklerle mümkün olabilecek en geniş işitsel alana ulaşmaya yardımcı olmasıyla Arapçanın özgünlüğüne ve kurallarına işaret eder. Dilin, yaşam içerisinde kazanılan bir olgu olması nedeniyle kimi insanlar, gramer ve nahiv kurallarının önemsiz olduğunu düşünürler. Dolayısıyla onlara göre önemli olan ezberlemektir. Böylece zaman içerisinde bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde gramer ve nahiv kurallarına ulaşılacaktır. Bu çalışmanın öncelikli amacı hazırlık sınıfı öğrencilerinin nahiv korkusu bariyerlerini kırarak onlara Arapçayı kolaylaştırmak ve sevmelerini sağlamaktır. Bununla kalemin hata yapması, dilin kayması ve kalbin heyecanı engellenecektir. Kuşku yok ki Arap dili öğrencilerine Arapça eğitiminde en zorlandıkları dersin hangisi olduğu sorulacak olursa nahiv cevabını vereceklerdir. İkinci olarak bir yandan i‘râb tanıtılırken diğer yandan da i‘râb nahiv ilişkisi, i‘râb dil ilişkisi, harekelerin ve i‘râbın işlevselliği, harekesiz bir dilin nasıl olması gerektiği hususlarının zihinlerde açığa kavuşturulmasıyla Arapçanın cümle yapısının öğrenilmesini sağlamak, böylece doğru cümle kurulabilmesini ve kelimelerin son harekelerinin doğru telaffuz edilebilmesini sağlamaktır.
Uygulamalı bölümde ise öğrencilerin anket tarzı sorulara verdikleri cevaplar ve ezberledikleri metinler üzerinde i‘râb uygulamaları ortaya konulmuştur. Arapça i‘râb seviyeleri ise: Başlangıç, orta ve ileri şeklinde tasnif edilmiştir. Bu çalışma öğrencilerde kaygı uyandıran ve i‘râb öğretimini kelimelerin son harflerindeki harekelerin telaffuz edilmesi kuralına bağlayan klasik yöntem ve usul hakkında yeni bir çerçeve sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

işlev, - sözdizimi, - dil, hareketler (fonolojik), - Arapça olmayanlar

The Functions of Syntactic Movements among Non-Arabic Speakers "Theoretical and Practical Study on Preparatory Year Students

Öz

Talking about syntax is talking about a correct linguistic ability, and it is a study in applied linguistics, and talking about language is a talk about the present time. The breadth of its horizons and its ability to harmonize and digest all that is new and parsing is a characteristic that distinguishes the Arabic language from the rest of the languages. This sound, which the movements benefit, helps to reach the largest auditory field, colored according to the formation tools with the letters, showing the originality and controls of Arabic. Since the language is acquired as any habit in life, some people think that grammar and syntax are of no importance to them. Accordingly memorization is the most important thing. However in time, consciously or unconsciously, the student will reach the grammar and syntax, and the aim of the study is to break the barrier of fear of syntax among preparatory class students in order to simplify it and the student to love it, to prevent the pen from error, the tongue from slipping, and the heart from fear, so as soon as you ask them about the most difficult Arabic lessons, they say grammar and that I asked them about syntax, they did not speak orally. Secondly, to reach the classical language, the correct structure of the sentence and the correct pronunciation of the last words, through defining inflection and clarifying the relationship between grammar and syntax on the one hand, and the relationship between syntax and language on the other hand, and the movements and functions of syntax and how the language is without vowels. In the applied section, the results of students’ application of syntax movements on memorized texts, through questionnaire-style questions, showed syntax at linguistic levels: beginner, intermediate, advanced, and aims at a new framework for teaching syntax, an approach and a method that helps create an obsession among students that links grammar to pronunciation with the movement of the last letter of words.

Anahtar Kelimeler

function, - syntax, - language, - movements (phonological), - non-Arabic speakers

الحركات الإعرابية عند الناطقين بغير العربية "دراسة نظرية وتطبيقية على طلاب السنة التحضيرية"

Öz

الحديث عن الإعراب، هو الحديث عن ملكة لسانية صحيحة، وهو دراسة في علم اللغة التطبيقي، والحديث عن اللغة هو الحديث عن تدوين لغة البدو وأصحاب السليقة اللغوية الخاصة، هذه اللغة التي لا طفولة لها ولا شيخوخة،كما أنها تتميز بسعة آفاقها وقابليتها للمواءمة والتطور مع كل ما هو جديد، والإعراب صفة تميز اللغة العربية عن باقي اللغات، فهذا الصوت الذي تفيده الحركات يساعد في الوصول إلى أكبر مجال سمعي متلون بحسب أدوات التشكيل مع الحروف، وبما أن اللغة مكتسبة كأي عادة في الحياة يرى البعض أن القواعد والإعراب لا أهمية لها فالحفظ هو الأهم، لكن مع الوقت سيصل الدارس لمرحلة الحاجة للقواعد والإعراب، وتهدف الدراسة إلى كسر حاجز الخوف من الإعراب عند طلاب الصف التحضيري كي نبسطه ويحبه الطالب، لمنع القلم من الخطأ واللسان من الزلل، والقلب من الخوف، فما أن تسألهم عن أصعب دروس العربية يقولون النحو وإن سالتهم عن الإعراب لم ينطقوا ببنت شفة، وثانيا الوصول للغة الفصحى التركيب الصحيح للجملة والنطق السليم لأواخر الكلمات، من خلال تعريف الإعراب وتوضيح العلاقة بين النحو والإعراب من جهة، والعلاقة بين الإعراب واللغة من جهة أخرى، والحركات ووظائف الإعراب وكيف تكون اللغة بدون حركات، وفي القسم التطبيقي أظهرت نتائج تطبيق الطلاب لحركات الإعرابية على نصوص محفوظة ومن خلال أسئلة تحمل صفة استبيان، الإعراب في المستويات اللغوية: مبتدئ متوسط متقدم، وتهدف إلى إطار جديد لتدريس الإعراب منهج وطريقة تساعد على خلق هاجس لدى الطلاب يربط القواعد بالنطق بحركة الحرف الأخير من الكلمات.
الكلمات المفتاحية: -لغة -نحو - إعراب -حركات (الفونولوجية) -الناطقين بغير العربية.
مقدمة:
وقد كثرت الدّراسات والتّوصيات لتلافي الكثير أو القليل من هذا الضّعف، ولسنا بصدد الحديث عنها، وإنّما نريد الإشارة إلى الطّريق الأصحّ لإتقان اللّغة العربيّة؛ ألا وهو كثرة الحفظ من القرآن الكريم، والأحاديث الشّريفة، والأدب الرفيع الجميل منذ الصّغر، ثمّ الممارسة العمليّة والتّحدّث باللّغة الفصيحة باستمرار مع الأهل والأقران في المنـزل والمدرسة.
وقد بيّن هذه المسألة خير تبيين من العلماء (ابن خلدون 808/1406) العالم المؤرّخ المشهور في (مقدّمته) بأن اللغة ملكة وأن الوسيلة إلى إتقانها هي الحفظ لما تحويه العربية من قرآن وحديث وشعر وكلام مولد .

Kaynakça

• Abbâs el-‘Akkâd. Eştâtü müctemeʿat fîʿl-lügati veʿl-edeb. Mısır: Müessesetiʿl- Hindâvî .2014.
• Abbâs Hasan. en-Nahvu’l vâfî mea rabtihi bi’l-esâlîbi’r-rafîati ve’l-hayâti’l- lügaviyyeti’ l-mütecedide. Kâhire: Dâru’l-Meârif, 5. Basım, 1975.
• Ahmed ʿAlî . “Makâletu’l-karâini fi taʿlimi kavâʿidi’l-lugati’l-ʿArabiyye ve’l-iʿrâb.” Mecelletu Rûm Îlî li’l-buhûsi’l-İslâmiyye, 22. Sayı, 1019.
• Ahmed Medkûr. Tedrîsi Funûni’l-lugati’l-ʿArabiyye. Mısır: Dâru’ş–Şevâf, 1. Basım 1991.
• Ahmed Suleymân Yâkût. Zâhiratu’l -iʿrâbi fî’n-nahvi’l-ʿArabî. Riyâd, Câmiʿatu’l-Melik Suûd, 1994.
• Bergstrâsser Gotthelf. et-Tetavvuru’n- nahvî li’l-lugati’l-ʿArabıyye. thk. Ramazân Abdu’t-Tevvâb, Kahıre: Mektebetü’l-Hâncî, 1. Basım, 1929.
• Fazlüllâh Nûr Alî. “el-İ‘râb ve eseruhu fî’l-ma‘na”.Mecelletüʿl-ʿUlûmüʿl-Insâniyye veʿl-iktisâdiyye, Câmatu’s- Sûdân li’l-‘ulûm ve’t-teknolojiyye. 1. Sayı, 2012.
• Firdevs Nazir Bit. “Hasâisüʿl-lügatiʿl-ʿArabiyye ve mümeyyizâtühâ.Dirâsâtun Islâmiye” Mecelletüʿd-Dâʿî Daruʿl-ʿulûm, Diyobend, 37/12, 2012.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth ʿOsmân b. Cinnî el-Mevsılî el-Bağdâdî. Sırrusınâʿati’l-iʿrâb . thk.Hasan el-Hindâvî. Dımaşk: Daru’l -Kalem, 2. Basım, 1993.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî. es-Sâhibî fî fıkhi’l-luğa. 1. Basım, 1997.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed b. Muhammed el-Hadramî, Mukaddimetu İbn Haldûn. Lübnân: Mektebetu Alî Mevlâ, 1858.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem b. Alî Cemâluddîn b. Manzûr, Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Ṣâdır, 3. Basım, 2010.
• İbn Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî en-Nahvî. el-Usûlu fî’n-nahv. thk. Abdülhuseyın el-Fitlî. Bağdat: Metbaʿatu’l-Aʿzamî, 1. Basım, 1974.