Prominent values, teaching principles and methods in Surah al-Human

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 877 - 892, 23.03.2025

Hakan Özkan

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1289048

Öz

Man is the only being in the universe with reason and will. Assigned with the responsibility of building and reforming the earth, man is supported by revelation in addition to his natural abilities. The divine word is an absolute measure in terms of values, education and method as well as a source for belief, worship and morality. Analyzing the surahs in the Holy Qur'an in terms of religious education, determining the values in the surahs and the principles and methods of teaching will support the increase of devotion to the revelation and the creator. In this study, it was aimed to identify and explain the prominent values, teaching principles and methods in Surah al-Human and document analysis, one of the qualitative research techniques, was used. The verses in Surah al-Human, which includes Allah, the afterlife, human beings and human nature, were analyzed singularly or plural according to their meaning content and subject integrity. The study revealed that Surah al-Human contains many values, teaching principles and methods for education and upbringing, and concluded that revelation is a source, guide and educator for people in its original and methodical form.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Human, Value, Principle, Surah al-Human.

İnsan Sûresi'nde öne çıkan değerler, öğretim ilkeleri ve yöntemleri

Öz

Evrende akıl ve irade sahibi tek varlık insandır. Yeryüzünü imar ve ıslah etme sorumluluğuyla görevlendirilen insan, fıtrî yeteneklerine ilaveten vahiy ile desteklenmiştir. İlahi kelam; inanç, ibadet ve ahlak için kaynak olduğu kadar değer, eğitim ve yöntem bakımından da mutlak bir ölçüdür. Kurân-ı Kerîm'deki sûrelerin din eğitimi açısından incelenmesi, sûrelerdeki değerler ile öğretim ilke ve yöntemlerinin tespit edilmesi, vahye ve yaratıcıya bağlılığın artmasına destek olacaktır. Çalışmada, İnsan Sûresi’nde öne çıkan değerlerin, öğretim ilkelerinin ve yöntemlerinin tespit edilmesi ve açıklanması hedeflenmiş; nitel araştırma tekniklerinden doküman analizi kullanılmıştır. Muhtevasında Allah, âhiret hayatı, insan ve fıtratın yer aldığı İnsan Sûresi'ndeki âyetler, anlam içeriğine ve konu bütünlüğüne göre tekil veya çoğul olarak analiz edilmiştir. Çalışmayla birlikte, İnsan Sûresi’nde talim ve terbiye için birçok değerin, öğretim ilke ve yönteminin yer aldığı tespit edilmiş; vahyin aslı ve usûlüyle insanlar için kaynak, kılavuz ve eğitici olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, İnsan, Değer, İlke, İnsan Sûresi.

Kaynakça

• Akıncı, A. (2004). İnsanın anlam arayışında din temeline dayalı ahlakî değerler ve ahlak eğitimi. Tabula Rasa, 12, 23-34.
• Akyürek, S. (2017). Din öğretimi: Model, strateji, yöntem, teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık. Alper, H. (2013). İmanın psikolojik yapısı. Rağbet Yayınları.
• Âlûsî, Ş. M. (t.y.). Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-kur’âni’l-azîm. Dâru ihyâu’t-turâsi’l-arabî.
• Arvasi, S. A. (1990). İnsan ve insan ötesi. Burak Yayınevi.
• Ayasbeyoğlu, N. (1968). İslamiyet'in eğitimimize getirdiği değerler ve Kur’an-ı kerîm’in eğitim ile ilgili âyetlerinin tahlili. MEB Yayınları.
• Aydın, K., Şanver, M. (2014). İsrâ sûresi’ne eğitsel bir bakış. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), 27-61.
• Aydın, M. S. (1987). İkbal’in felsefesinde insan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 83-106.
• Aydın, M. S. (2000). İnsân-ı Kâmil. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Aydın, M. Z. (2015). Din öğretiminde yöntemler. Nobel Yayın Dağıtım.
• Ayhan, H. (1982). Eğitime giriş ve islamiyet’in eğitimimize getirdiği değerler. Damla Yayınevi.
• Bayraklı, B. (1999). Mukayeseli eğitim felsefesi sistemleri. İFAV Yayınları.
• Bayraklı, B. (2009). İslam’da eğitim. Bayraklı Yayınları.
• Beyzâvî, N. E. (1997). Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-tevîl. Dâru İhyâu’t-turâsi’l-arabî.
• Bilgin, B. (1988). Eğitim bilimi ve din eğitimi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Bilgin, B., Selçuk, M. (1999). Din öğretimi özel öğretim yöntemleri. Gün Yayınları.
• Bilhan, S. (1981). Din eğitimin amacı. İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Bilhan, S. (1991). Eğitim felsefesi, kavram çözümlemesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Buhârî, E. A. (1987). el-Câmiu’s-sahih (M. el-Boğa, Thk.). Dâru İbn Kesîr.
• Carrel, A. (1965). İnsanlar uyanın (L. Yazıcıoğlu, Çev.). Arif Bolat Kitabevi.
• Cebeci, S. (2010). Din öğretimi yöntemleri. Etkili din öğretimi. TİDEF Yayınları.
• Çalışkan, M. (2017). Hucurât sûresi bağlamında takva. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(11), 91-119.
• Demirel, Ö. (2010). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Pegem Yayınları.
• Dodurgalı, A. (1995). Eğitim sosyolojisi. İFAV Yayınları.
• Er, İ. (1998). Din sosyolojisi makaleler. Akçağ Yayınları.
• Fazlurrahmân. (2016). Ana konularıyla kur'ân (A. Açıkgenç, Çev.). Ankara Okulu Yayınları.
• Fidan, N., Erden, M. (1998). Eğitim bilimine giriş. Alkım Yayınevi.
• Frankl, V. E. (2018). İnsanın anlam arayışı (S. Budak, Çev.). Okuyan Us Yayınları.
• Gökçe, F. (2000). Değişim sürecinde devlet ve eğitim. Eylül Yayınları.
• Güllüce, V. (2001). Kur’ân-ı kerîm’de âhiret inancının temelleri. Ekev Yayınları.
• Günay, Ü. (2012). Din sosyolojisi. İnsan Yayınları.
• Güngör, E. (1996). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. Ötüken Neşriyat.
• Hacımüftüoğlu, E. (2010). Kur’ân-ı kerîm’in irşad üslubu [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Hûlî, E. (1995). Kur'ân tefsirinde yeni bir metod (M. Güngör, Çev.). Bayrak Matbaası.
• İbn Âşûr, M. T. (1997). et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Dâr Sahnûn.
• İbn Kesîr, E. F. (2021). ed-dürrü'n-nesîr fihtisâri tefsîri'l-hâfız ibn kesîr (M. B. Eryarsoy, Çev.). Hayat Yayın Grubu.
• İbn Manzûr, E. F. (1968). Lisânü’l-arab. Dâr-u Sadr.
• İslamoğlu, M. (2008). Hayat kitabı kur'ân: gerekçeli meal-tefsir. Düşün Matbaacılık.
• Kalın, İ. (2021a). Perde ve mânâ: Akıl üzerine bir tahlil. İnsan Yayınları.
• Kalın, İ. (2021b). Açık ufuk: İyi, doğru ve güzel düşünmek üzerine. İnsan Yayınları.
• Karaman, H., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M., Gümüş, S. (Çev.). (2014). Kur’ân yolu türkçe meal ve tefsir. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Keyifli, Ş. (2013). Eğitim ve din eğitimi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13(2), 31-54.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Koçer, H. A. (1981). Eğitiminin bütünlüğü içinde din eğitiminin yeri. İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Kurtubî, E. A. (2003). el-câmi li-aḥkâmi’l-ḳurʾân (M. B. Eryarsoy, Çev.). Buruc Yayınları.
• Kutub, S. (1991). Fî zılâli’l-kurʾân (S. Uçan v.d., Çev.). Dünya Yayıncılık.
• Mâtürîdî, S. (2010). Teʾvîlâtü’l-kurʾân. Mizan Yayınevi.
• Mehmedoğlu, Y. (2005). Erişkin bireyin kendilik bilinci. DEM Yayınları.
• Mevdûdî, E. A. (2001). Tefhîmü’l-kur’ân (Heyet, Çev.). İnsan Yayınları.
• Meydan, H. (2012). İlköğretim okullarında değerler ve karakter eğitimi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Miser, R. (1999). Kalkınma, toplum kalkınması yöntemi ve insanın gelişimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 101-112.
• Müslim, E. H. (t.y.). Sahih-i müslim (M. F. Abdülbaki, Thk.). Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi.
• Nesefî, E. B. (1998). Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Dâru’l-kelâmi’t-tayyib.
• Onur, B. (2000). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. İmge Yayınları.
• Öcal, M. (2005). Din eğitim ve öğretiminde metotlar. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, A. (2020). Din eğitimi ve birey oluşun imkânı. Eskiyeni Yayınları.
• Özbek, A. (1996). Kur’ân’da tevhid eğitimi. Esra Yayınları.
• Öztürk, A. (2020). İnsan sûresinin tefsiri bağlamında insan tipolojileri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Iğdır Üniversitesi.
• Pak, Z. (1999). Kur’ân’da kulluk. Kayıhan Yayınları.
• Râgıb, E. K. (2007). Müfredât: Kur'ân kavramları sözlüğü (Y. Türker, Çev.). Pınar Yayınları.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. Doi: 10.33400/kuje.843306.
• Serinsu, A. N.(2000). Kur’ân ve insanın anlam arayışı, din öğretimine yeni yaklaşımlar. MEB Yayınları.
• Süyûtî, E. F. (t.y). Câmiu's-sagîr (M. M. Abdülhamid, Thk.). Mektebetü’l-halbunî.
• Şaban, Z. (1990). İslam hukuk ilminin esasları (İ. K. Dönmez, Çev.). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şentürk, H. (2010). Kişilik gelişiminde eğitim, din ve değerlerin rolü; eğitime bakış. Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 6(18), 50-54.
• Tezcan, M. (1981). Eğitim sosyolojisine giriş. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Tosun, C. (2010). Din eğitimi bilimine giriş. Pegem Akademi Yayınları.
• Tusterî, E. M. (2002). Tefsîrü’l-ḳurʾâni’l-aẓîm (tefsîrü’t-tüsterî). Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
• Uludağ, S. (1996). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Marifet Yayınları.
• Ültay, E., Akyurt, H., Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 188-201. Doi: 10.21733/ibad.871703.
• Yaşaroğlu, M. K. (2001). İnsan Sûresi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Yazır, E. H. (1993). Hak dini kur'ân dili. Bedir Yayınevi.
• Yeşilyurt, E. (2020). Öğretmenin pusulası: Genel öğretim ilkeleri. EKEV Akademi Dergisi, 83, 263-288.
• Yılmaz, M. K. (2017). Hucûrât suresi'nin öne çıkardığı âdâb-ı muâşeret. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 38, 1-30.
• Zemahşerî, E. K. (1987). el-keşşâf an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Dâru İhyâü’t-türâsi’larabî.