Theodoros Angelopoulos’un sinemasında Brecht’in etkisi Kumpanya film örneği

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 256 - 283, 23.03.2025

Muhammed Okur , Ufuk Uğur

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1425631

Öz

Bertolt Brecht, Aristoteles’in ‘’Dramatik Tiyatro’’ teorisine karşılık olarak ‘’Epik Tiyatro’’ kuramını geliştirmiştir. Brecht, katharsis ve özdeşleşmeye karşıt bir kavram olarak yabancılaşma kavramını savunmuştur. Brecht, katharsisi amaçlamayan bir tiyatro anlayışıyla hem tiyatro alanını hem de sinema alanını derinden etkilemiştir. Yönetmenler, seyirciye izlediği görüntülerin bir film olduğu gerçeğini yansıtmak, arınmayı ve özdeşleşmeyi kırmak için de Brecht’in estetik anlayışından faydalanmışlardır. Bercht’in estetik kuramından etkilenen pek çok yönetmenler vardır. Bunlardan biri de Theodoros Angelopoulos’dur. Angelopoulos, filmlerinde Brecht’in estetik kuramındaki kavramlarla kendi mizansenini birleştirerek şekillendirmiştir. Seyirci, tıpkı epik tiyatroda olduğu gibi yabancılaşmaya uğrar ve izlediğinin bir film olduğu gerçeği yansıtılır. Angelopoulos, epik anlatım biçimiyle, izleyicisinin eleştirel bir bakış kazanmasını sağlamaya çalışmaktadır. Uzun plan-sekans kullanımı, kameraya bakılarak yapılan monologlar, seyirciyi rahatsız eden yabancılaşma efektleri, bireyin ön planda tutulması ve bireyin arka planında gerçekleşen toplumsal olaylara değinmesiyle filmlerinde Brecht’in estetik yansımaları görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, Bertolt Brecht’in Estetik kuramının tanımının yapılması ve estetik kuramında yer alan kavramlar çerçevesinde, Theodoros Angelopoulos’un Tarih Üçlemesinde yer alan ‘’Kumpanya’’ filmi ekseninde çözümlenmesini amaçlamaktadır. Kumpanya filmi, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analiz yöntemi ile Brecht’in estetiğini oluşturan kavramlar bağlamında çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Brecht estetiği, epik tiyatro, Angelopoulos, yabancılaşma, katharsis

The influence of Brecht in Theodoros Angelopoulos's cinema: A case study of the film 'O Thiasos'"

Öz

Bertolt Brecht developed the theory of "Epic Theatre" as a response to Aristotle's "Dramatic Theatre." In contrast to catharsis and identification, Brecht advocated the concept of "alienation" (Verfremdungseffekt). Brecht profoundly influenced both the theater and cinema fields with a theatrical approach that did not aim for catharsis. Directors have utilized Brecht's aesthetic understanding to reflect the truth that what the audience is watching is a film, breaking away from purification and identification. Many directors have been influenced by Brecht's aesthetic theory, and one of them is Theodoros Angelopoulos. In his films, Angelopoulos combines concepts from Brecht's aesthetic theory with his own mise-en-scene. Like epic theater, the audience undergoes alienation, and the fact that what they are watching is a film is emphasized. Using epic narrative techniques, Angelopoulos aims to instill a critical perspective in the viewer. Long takes, monologues delivered directly to the camera, unsettling alienation effects, the foregrounding of individuals, and addressing societal events in the background are all reflective of Brecht's aesthetic influences in Angelopoulos' films. The purpose of this study is to define Bertolt Brecht's aesthetic theory and analyze Theodoros Angelopoulos's film " O Thiasos" within the framework of the concepts present in Brecht's aesthetic theory. The film O Thiasos is analyzed using the method of document analysis, one of the qualitative research methods, within the context of Brecht's aesthetic concepts.

Anahtar Kelimeler

Brecht aesthetics, epic theatre, catharsis, alienation, Angelopoulos

Kaynakça

• Arıcı, O. (2006). Epik tiyatro ve gestuts kavramı üzerine. Alman Di̇li̇ ve Edebi̇yatı Dergi̇si̇, (18), 87-104.
• Aristoteles. (1987). Poetika. (Çev. İ. Tunalı,). Remzi Kitapevi (1796).
• Bordwell, D. (2000). Modernizm, minimalizm, melankoli: theo angelopoulos ve görsel biçim. (Çev. A. Ufuk) Yeni̇ İ̇nsan Yeni̇ Si̇nema, (7), 100-120.
• Brecht, B. (2011). Epik tiyatro. (Çev. K. Şipal). Agora Kitaplığı (1967).
• Di̇nç, A. (2021). Gestus müziği. Msgsü Sosyal Bi̇li̇mler Dergi̇si̇, 2(24), 657-664.
• Faınaru, D. (2006). Theo Angelopoulos. (Çev. M. Harmancı). Agora Kitaplığı.
• Genco, E. (2001, Aralık 26). Bir yönetmenin izinde çağdaş yunan tarihi. Yeni Film, https://yenifilm.net/2001/12/bir-yonetmenin-izinde-cagdas-yunan-tarihi/.
• Genç, S. (2013). Angelopoulos'un ardından sınırları geçmek. A. G. Küey (Ed.), Sanatçı İle Buluşma Theo Angelopoulos (s. 49-70). Bağlam Yayıncılık.
• Horton, A. (2016). Theo angelopoulos'un filmleri. Princeton Üniversitesi Yayınları.
• Karacabey, S. (2021). Brecht ve sinema: yarım kalmış bir davanın tarihi. S. Sert (Ed.), içinde, Sinemanın Teorisi (s. 172-194). Yordam Kitap.
• Kıral, B. (2020). Ni̇tel bi̇r veri̇ anali̇zi̇ yöntemi̇ olarak doküman anali̇zi̇. Si̇i̇rt Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Ensti̇tüsü Dergi̇si̇, 8(15), 170-189.
• Monaco, J. (2001). Bir film nasıl okunur? (Çev. E. Yılmaz). Oğlak Yayınları (1977).
• Nutku, Ö. (2015). Bertolt brecht ve epik tiyatro. Özgür Yayınları.
• Öztürk, A. Ç. (2007). Brecht estetiği ve türk sinemasındaki örnekleri. (Kayıt No. 208896) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Parkan, M. (2020). Brecht estetiği ve sinema. Hayalperest Yayınevi.
• Pop- Curşeu, I. (2022, Ocak 1). 1930’larda marksist sinema eleştirisi: brecht, benjamin, fondane. (Çev. U. Aydın). E-skop. https://www.e-skop.com/skopbulten/1930larda-marksist-sinema-elestirisi-brecht-benjamin-fondane/6314.
• Şener, S. (2006). Dünden bugüne tiyatro düşüncesi. Dost Kitabevi Yayınları.
• Tükelay, M. A. (2010). Sinemada aristotelesçi olmayan bir yaklaşım: brecht estetiği. (Kayıt No. 303913) [Yüksek tezi, Beykent Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.