Agroforestry uygulamalarından olan rüzgâr perdelerinin tarımsal alanlarda kullanımı

Yıl 2024, , 65 - 80, 25.06.2024

İbrahim Turna , Fahrettin Atar , Deniz Güney , Hülya Turna

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1457661

Öz

Türkiye’nin çeşitli ekolojik bölgelerinde, arazi kullanımının sürdürülebilirliği ve korunması amacıyla tarım, ormancılık, korunan alanlar ve yerleşim bölgeleri dengeli bir şekilde ele alınmalıdır. Özellikle küresel iklim değişikliği, çölleşme ve erozyon gibi sorunlarla mücadelede arazi kabiliyet sınıflarına dayalı agroforestry uygulamaları önemli bir rol oynamaktadır. Rüzgâr erozyonunun etkileri göz önüne alındığında, tarımsal faaliyet alanlarında rüzgâr perdelerinin kullanımı büyük önem taşımaktadır. Rüzgâr perdelerinin etkinliği, kurulum ilkelerinin (yükseklik, süreklilik, geçirgenlik, yön ve uzunluk gibi faktörlerin) birlikte değerlendirilmesine bağlıdır. Tüm bu unsurlar ele alınırken her yörenin kendine has özellikleri incelenmeli ve yöresellik kanuna bağlı olarak ekonomik, ekolojik ve sosyal faktörler tesis edilecek sahaya göre etüt edilerek uygulamalar yapılmalıdır. Ancak, bu uygulamaların etkin olabilmesi için bitki seçimi, kurulum teknikleri ve bakım gibi unsurların dikkatle ele alınması gerekmektedir. Tarımsal ormancılık uygulamalarının, özellikle rüzgâr perdelerinin tarımsal üretime çok yönlü katkı sağlaması ve iklim değişikliği senaryolarına karşı önleyici bir rol oynaması beklenmektedir. Bu nedenle, bölgeye özgü çalışmaların hızlandırılması ve devlet desteğinin artırılması gerekmektedir. Tarımsal faaliyetlerle uğraşan doğaseverlerin arazi kullanımında, dikenli tel çit, ahşap kazıklar ya da betonarme engeller yerine canlı rüzgâr perdelerini tercih etmesi, doğaya uyum ve biyolojik çeşitliliğe katkı vererek sürdürülebilir ekosistemlerin oluşmasına yardımcı olur.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir arazi kullanımı, Rüzgâr perdesi, İklim değişikliği, Yeşil kuşak

Utilization of windbreaks in agricultural areas as agroforestry practices

Öz

In order to ensure sustainable land use and conservation in various ecological regions of Türkiye, a balanced approach must be taken towards agriculture, forestry, protected areas, and settlements. Particularly in combating issues such as global climate change, desertification, and erosion, agroforestry practices based on land capability classes play a crucial role. Given the impacts of wind erosion, the utilization of windbreaks in agricultural areas becomes paramount. The effectiveness of windbreaks relies on a comprehensive analysis of installation principles, including factors such as height, continuity, permeability, orientation, and length. When considering all these factors, the unique characteristics of each region should be examined, and studies should be conducted based on the economic, ecological, and social factors specific to the area, in accordance with regional conditions. However, for these practices to be effective, careful attention must be paid to aspects such as plant selection, installation techniques, and maintenance. Agricultural forestry practices, particularly the multifaceted contributions of windbreaks to agricultural production and their preventive role against climate change scenarios, are expected to play a significant role. Therefore, region-specific studies should be accelerated, and governmental support should increase. In the realm of agricultural pursuits, environmentally conscious individuals opting for living windbreaks over barbed wire fences, wooden stakes, or concrete barriers contribute to the establishment of sustainable ecosystems by fostering harmony with nature and enhancing biological diversity.

Anahtar Kelimeler

Sustainable land use, Windbreaks, Climate change, Green belt

Kaynakça

• Atay, İ., 1969. Projede Saha Taksimatı. Ağaçlandırma (Planlama-Etüd ve Proje Semineri). İstanbul Üniv. Oman Fakültesi. Yayın No: 141. s.55- 65 İstanbul
• Aydemir, H., 1975. Balâ Koruyucu, Orman Şeritlerinin Mikroklima ve Tarımsal Ürün Verimine Etkisi. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No: 68. Ankara
• Aydemir, H., 1978. Koruyucu orman şeritleri ve rüzgâr perdelerinin mikroklima ve tarımsal ürün verimine etkisi. İstanbul Üniv. Orman Fak. Dergisi, A28
• Beşkök, T.E., 1957. Koruyucu Orman Şeritleri ve Bala Koruyucu Orman Şeritlerinin Tesisi Denemeleri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü. Teknik Bülten No: 7. Ankara
• Boydak, M., Çalışkan, S., 2014. Ağaçlandırma (Tohum- Ağaç Islahı-Doğaya Yakın Ormancılık-Alan Hazırlığı- Ekim-Dikim- Yarı Kurak-Kurak Alanlar- Endüstriyel Ağaçlandırmaları- Karstik Alanlar- Özel Nitelikli Ağaçlandırmalar). OGEM-VAK Yayını. Ankara. ISBN: 9789759394387
• Caborn, J.M., 1957. Shelterbelts and microclimate. Forestry Commission Bulletin No: 29. Edinburgh
• Dirik, H., 2005. Kırsal Peyzaj (Planlama ve Uygulama İlkeleri). İstanbul Üniv. Yayın No: 4559. Orman Fakültesi Yayın No: 486. İstanbul
• Gordon, A.M., Newman, S.M., 1997. Temperate Agroforestry Systems. CABI Publishing, Wallingford
• Heisler, G.M., 1984. Planting Design for Wind Control. Şu eserde: E. G. McPherson ( Edt). Energy Conserving Site Design. American Soc. Landscape Archit., Washington, DC. p. 165-183
• Kafer, N., Straight, R., 2022. Windbreaks: An Agroforestry Practice. USDA Forest Service. National Agroforestry Center. Agroforestry Notes: 25
• Kapp, G.B., 2002. Agroforestry and small scale farm forestry systems in Central America as forms of a potentially sustainable land use (Almanca). Zeitschrift für Wirtschaftsgeographie 46 (1): 15-25
• Lundgren, B.O., Raintree, J.B., 1982. Sustained Agroforestry. Şu eserde: Nestel, B (Edt). Agricultural Research for Development: Potentials and Challenges in Asia. ISNAR, The Hague, Report of a Conference. p.37-49
• Pamay, B., Atay, İ., 1952. Koruyucu orman şeritleri (step ağaçlandırmaları), İstanbul Üniversite Orman Fakültesi Dergisi, B2. (1): 32-54
• Saatçioğlu, F., 1976. Silvikültür I (Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri). İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2187. Orman Fak. Yayın No: 222. İstanbul
• Tavşanoğlu, F., 1976. Türkiye’de rüzgâr erozyonunun kapsamı, rüzgâr erozyonuna karşı mücadele (örnek: İç Anadolu Konya Karapınar’da rüzgâr erozyonu ile mücadele). İstanbul Üniv. Orman Fakültesi Dergisi, 26(2): 65-94
• Tokmanoğlu, T., 2008. Rüzgâr perdeleri (Shelter belts). S. Demirel Üniversitesi Orman Fak. Dergisi A(2), 99-102. ISSN: 1302-7085
• Turna. İ., Güney, D., Atar, F. 2013. Assessment of Non-Wood Forest Products in Agroforestry. 3rd International Non-wood Forest Products Symposium, 8-10 May, Kahramanmaraş
• Turna, İ., Güney, D., Yıldırım, N., Bayraktar, A., 2019. The Importance in Terms of Agroforestry Applications of Medicinal and Aromatic Plants in the Aegean Region, III. International Mediterranean Forest and Environment Symposium, 3-5 October, Kahramanmaraş
• Turna, İ., Genç, M., Güney, D., 2021. Doğa Koruma Odaklı Ağaçlandırma. Şu eserde: Ekoloji ve Ekonomi Ekseninde Türkiye’de Orman ve Ormancılık (Editör: Pakdemirli, E., Küçük, Ö., Bayraktar, Z., Takmaz, S.). s. 119-160. Ankara
• Turna, İ., 2022. İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Arazi Yönetimi. İklim Değişikliğine Uyum Konusunda Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi İçin Eğiticilerin Eğitimi. Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığı. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM). Amasya
• Turna, İ., 2023. Tarımsal Ormancılık (Agroforestry). Gece Kitaplığı. ISBN: 9786254250026, Ankara
• URL-1. USDA Forest Service. National Agroforestry Center fs.usda.gov/nac/practices/windbreaks.php (Ziyaret tarihi: 27.03.2024)
• URL-2. gencziraat.com/Toprak-Bilgisi/Turkiye-Topraklari-8.html (Ziyaret tarihi: 27.03.2024)
• URL-3. University of Nebraska- Lincoln. Doğru adresi (Ziyaret tarihi: 27.03.2024)
• Ürgenç, S., 1966. Koruyucu orman şeritlerinin ağaçlandırma tekniği. İstanbul Üniv. Orman Fakültesi Dergisi. 16: 64-79. Doi: 10.17099/jffiu.74125
• Ürgenç, S., 1990. Genel Plantasyon ve Ağaçlandırma Tekniği (Arborikültür). İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3644. Orman Fakültesi Yayın No: 407. İstanbul
• Ürgenç, S., 1998. Ağaçlandırma Tekniği (Yenilenmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı). İstanbul Üniv. Yayın No: 3994, Orman Fak. Yayın No: 441, İstanbul
• Washusen, R., Reid, R., 1996. Agroforestry and Farm Forestry: Productive Trees for Shelter and Land Protection in Northeast Victoria. Benalla Landcare Farm Forestry Group Pub, ISBN: 9780646282701
• Wyatt, G., 2020. Selecting trees and shrubs for windbreaks. Univ. of Minnesota Extension. (extension.umn.edu/agroforestry/trees-shrubs-windbreaks; Ziyaret tarihi: 27.03.2024)