İllerin Yaşam Kalitesi: Türkiye İstatistik Kurumu Verileriyle Veri Zarflama Analizi’ne Dayalı Bir Endeks

Yıl 2020, , 875 - 902, 30.11.2020

Atalay Çağlar

https://doi.org/10.17153/oguiibf.506704

Cited By: 8

Öz

TÜİK, İllerde Yaşam Endeksi ile bireylerin ve hanehalklarının yaşamını objektif ve subjektif ölçütler kullanarak yaşam boyutları ayrımında yerel düzeyde ölçmeye, karşılaştırmaya, zaman içinde izlemeye yönelik bir endeks çalışması yapmıştır. TÜİK Yaşam Endeksi’nde 11 boyutta toplam 41 gösterge kullanılmaktadır. Yaşam Endeksi, minimum-maksimum normalizasyonu ile elde edilen alt endekslerin aritmetik ortalaması ile bulunmak-tadır. Bu çalışmada alt endekslerin bulunmasında Veri Zarflama Analizi’nin kullanılması önerilmektedir. Ayrıca, illerin Yaşam Kalitesi Endeksi, elde edilen alt endekslerin geometrik ortalaması olarak alınmıştır. Önce illerin 2015 yılı Yaşam Kalitesi Endeksi, TÜİK 2015 Yaşam Endeksi verileriyle ağırlık sınırlandırması yapılmadan elde edilmiştir. Daha sonra, illerin 2015 yılı Yaşam Kalitesi Endeksi, ağırlık sınırlandırması yapılarak bulunmuştur. Coğrafi olarak Türkiye’nin batısındaki illerin yaşam kalitesinin, doğudaki illerin yaşam kalitesinden daha yüksek olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yaşam Kalitesi, Yaşam Kalitesi Endeksi, Veri Zarflama Analizi, Bölgesel Gelişme

Quality of Life of The Provinces: An Index Based on Data Envelopment Analysis with Turkish Statistical Institute Data

Öz

With the Index of Life in Provinces, TURKSTAT has made an index study to measure, compare, monitor the life of individuals and households at the local level in the distinction of life dimensions using objective and subjective criteria. A total of 41 indicators are used in 11 dimensions in the TURKSTAT Life Index. Life Index is found with arithmetic average of sub-indices obtained by minimum-maximum normalization. In this study, it is recommended to use Data Envelopment Analysis to find sub-indices. In addition, the Quality of Life Index of the provinces was taken as the geometric mean of the obtained sub-indices. The Quality of Life Index of the provinces in 2015 was obtained without weight restriction with the data of TURKSTAT 2015 Life Index. Then, the Quality of Life Index of the provinces in 2015 was determined by weight restriction. Geographically, the quality of life of the western provinces of Turkey was found to be higher than quality of life of the eastern provinces.

Anahtar Kelimeler

Quality of Life, Quality of Life Index, Data Envelopment Analysis, Regional Development

Kaynakça

• Albayrak, Ali Sait (2015), "Türkiye’de Coğrafi Bölgelere Göre İllerin 2012 Yılı Sosyoekonomi̇K Gelişmişlik Sıralaması", Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.11, S.1: 1–22.
• Alpaykut, Süleyman (2017), "Türkiye’de İllerin Yaşam Memnuniyetinin Temel Bileşkenler Analizi Ve TOPSIS Yöntemiyle Ölçümü Üzerine Bir İnceleme", SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.4, S.29: 367–395.
• Atan, Murat; Özgür, Ebru; Güler, Hüseyin (2004), "Çok Değişkenli İstatistiksel Analizler ve VZA İle İllerin Gelişmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, C:6, S.2: 25–42.
• Aydın, Bahadır; Ertürk, Nuran (2017), "Türkiye’de Yaşam Memnuniyeti Endeksi Çerçevesinde Bölgesel Karşılaştırmalar", Politik Ekonomik Kuram, C.1, S.2: 118–141.
• Ayyıldız, Ertuğrul; Demirci, Emrullah (2018), "Türkiye’de Yer Alan Şehirlerin Yaşam Kalitelerinin SWARA Entegreli TOPSIS Yöntemi İle Belirlenmesi", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.30: 67–87. https://doi.org/10.5505/pausbed.2018.16870
• Baday Yıldız, Ezgi; Sivri, Uğur; Berber, Metin (2012), "Türkiye’de İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması (2010)", Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.39: 147–167.
• Bakırcı, Fehim (2006), "Sektörel Bazda Bir Etkinlik Ölçümü: VZA ile Bir Analiz", Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.20, S.2: 199–217.
• Beritan, Saim Can (2014), Küresel Kentler Bağlamında Yaşam Kalitesi Göstergelerine Kalitatif Bir Bakış : İstanbul – New York Karşılaştırması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bernini, Cristina; Guizzardi, Andrea; Angelini, Giovanni (2013) "DEA-Like Model and Common Weights Approach for the Construction of a Subjective Community Well-Being Indicator", Social Indicators Research, Vol.114, No.2: 405–424. https://doi.org/10.1007/s11205-012-0152-3
• Beşel, Furkan (2015), "2013 Yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması Sonuçlarının İl Bazlı Ekonomik, Sosyal ve Siyasi Analizi", Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.5, S.2: 227–236.
• Bodur, Alper; Dulgeroğlu Yuksel, Yurdanur (2017), "Social Housing Production in Terms of Constructive Demolition and Quality of Life : The Example of Istanbul", Aksaray University Journal of Science and Engineering, Vol.1, No.1: 62–78. https://doi.org/10.29002/asujse.297650
• Çağlar, A. (2003). Veri Zarflama Analizi ile Belediyelerin Etkinliklerinin Ölçümü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çağlar, Atalay; Keten, Nur Duygu (2018), "İllerin İnsani Gelişme Endeksinin Veri Zarflama Analizi İle Ölçülmesi", Ege Academic Review, C.18, S.4: 565–578. https://doi.org/10.21121/eab.2018442987
• Çam, Nurcan (2014), "Şehir Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi: Kastamonu Şehir Merkezinde Bir Uygulama", Business & Management Studies: An International Journal, C.2, S.3: 286–307. https://doi.org/10.15295/bmij.v2i3.83
• Charnes, Abraham; Cooper, William W.; Rhodes, E. (1978), "Measuring the Efficiencey on Decision Making Units", European Journal of Operational Research, Vol.2, No.6: 429–444. https://doi.org/10.1016/0377-2217(78)90138-8
• Diener, Ed; Suh, Enkook. M. (1997) "Measuring Quality of Life: Economic, Social, and Subjective Indicators", Social Indicators Research, Vol.40, No.1: 189–216. https://doi.org/10.1023/A:1006859511756
• Dikmen, Feyyaz Cengiz; Dursun, Gülten (2016), "Well-Being and Quality of Life: Ranking of Provinces in Turkey Using MOORA Method", Social and Economic Dynamics of Development: Case Studies (Ed. Savaş Çevik; Hamza Şimşek; Harini Mittal, IJOPEC: London: 13–25.
• Doğan, Nuri Özgür; Gencan, Seda (2014), "VZA / AHP Bütünleşik Yöntemi İle Performans Ölçümü: Ankara’daki Kamu Hastaneleri Üzerine Bir Uygulama", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.16, S.2: 88–112.
• Dülger Türkoğlu, Handan; Bölen, Fulin; Baran, Perver Korça; Marans, Robert W. (2008), "İstanbul’da Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi", İTÜ Dergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım, C.7, S.2: 103–113. Retrieved from http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/view/176/165
• Eurofound (2017), European Quality of Life Survey 2016: Quality of life, quality of public services, and quality of society, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Evcil Türksever, A. Nilay (2001), Türkiye’de Büyükşehir Alanlarında Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yöntem Denemesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Farquhar, Morag (1995), "Definitions of Quality of Life: A Taxonomy", Journal of Advanced Nursing, C.22, S.3: 502–508.
• Filiz, Zeynep (2005), "İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerine Göre Gruplandırılmasında Farklı Yaklaşımlar", Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.6, S.1: 77–100.
• Geray, Cevat (1998), "Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler", Türk İdare Dergisi, S.421: 323–345. Retrieved from http://www.tid.gov.tr//Makaleler/Yıl70-421(1998).pdf
• Gonzalez, Eduard;, Carcaba, Ana; Ventura, Juan (2011), "Quality of Life Ranking of Spanish Municipalities", Revista de Economía Aplicada, Vol.XIX, No.56: 123–148.
• Gonzalez, Eduardo; Carcaba, Ana; Ventura, Juan; Garcia, Jesus (2011), "Measuring Quality of Life in Spanish Municipalities", Local Government Studies, Vol.37, No.2: 171–197. https://doi.org/10.1080/03003930.2011.554826
• Gül, Erhan; Çevik, Bora (2014), "2010 ve 2012 Verileriyle Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması", https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/ar_03_2012.pdf, (Erişim:28.12.2018).
• Gül, Erhan; Çevik, Bora (2015) "2013 Verileriyle Türkiye’de İllerin Gelişmişlik Düzeyi Araştırması", https://ekonomi.isbank.com.tr/ContentManagement/Documents/ar_07_2015.pdf, (Erişim:28.12.2018).
• Gülel, F. E., Çağlar, A., Kangallı Uyar, S. G., Karadeniz, O., & Yeşilyurt, M. E. (2017). Türki̇ye’de İllere Göre İnsani̇ Geli̇şme Endeksi̇. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 208–216.
• Gürel Üçer, Z. Aslı (2009), Kentsel Yaşam Kalitesinin Belediye Hizmetleri Kapsamında Belirlenmesine ve Geliştirilmesine Yönelik Bir Yaklaşım: Orta Ölçekli Kent Örnekleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hashimoto, Akihiro; Sugita, Takeshi; Haneda, Shoko (2009), "Evaluating Shifts in Japan’s Quality-Of-Life", Socio-Economic Planning Sciences, Vol.43, No.4: 263–273. https://doi.org/10.1016/j.seps.2009.01.001
• Hoe, Juanita; Orrell, Martin; Livingston, Gil (2011), "Quality of Life Measures in Old Age", Principles and Practice of Geriatric Psychiatry, (Ed. Mohammed T. Abou-Saleh; Cornelius L. E. Katona; Anand Kumar), 3rd Edition, Wiley: London: 183–192.
• Hwang, Shiuh-Nan; Lee, Hsuan-Shih; Tang, Szu-Chia; Hsu, Shiuh-Sheng (2013), "Measuring Quality of Life Using DEA-AR: Focusing on Undesirable Factors", INFOR: Information Systems and Operational Research, Vol.51, No.2: 84–91. https://doi.org/10.3138/infor.51.2.84
• Karaatli, Meltem; Ömürbek, Nuri; Budak, İbrahim; Dağ, Okan (2015), "Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Yaşanabilir İllerin Sıralanması", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.33: 215–228.
• Karagöz, Yalçın; Doğan, Adem; Koçyiğit, Selma (2016), "Gelir Düzeyi̇ni̇n Hayat Kali̇tesi̇ ve Memnuni̇yeti̇ne Etki̇si̇:Si̇vas İlinde Ampri̇k Bi̇r Uygulama", C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.17, S.1: 169–186.
• Kaya, Pınar; İpekçi Çetin, Emre; Kuruüzüm, Ayşe (2011), "Çok Kriterli Karar Verme İle Avrupa Birliği Ve Aday Ülkelerin Yaşam Kalitesinin Analizi", Ekonometri ve İstatistik E-Dergisi, S.13: 80–94. http://dergipark.gov.tr/iuekois/issue/8980/112038
• Kısar Koramaz, Elif (2010), Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesinde Yeşil Alanların Etkinliğinin Ölçülmesi ve Geliştirilmesine Yönelik Model Önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koçak, Hüseyin (2009), "Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kentsel Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesine Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme" Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.25: 141–147. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/55575
• Mahlberg, Bernhard; Obersteiner, Michael (2001), Remeasuring the HDI by Data Envelopement Analysis. Laxenburg, Austria: IASA Interim Report. http://pure.iiasa.ac.at/6455/
• Mariano, Enzo Barberio; Sobreiro, Vinicius Amorim; Rebelatto, Daisy Aparecida do Nascimento (2015), "Human Development And Data Envelopment Analysis: A Structured Literature Review", Omega, Vol.54: 33–49. https://doi.org/10.1016/j.omega.2015.01.002
• Martín, Juan Carlos; Mendoza, Cira (2013), "A DEA Approach to Measure the Quality-of-Life in the Municipalities of the Canary Islands", Social Indicators Research, Vol.113, No.1: 335–353. https://doi.org/10.1007/sl 1205-012-0096-7
• Noll, Heinz-Herbert (1996) "Social Indicators And Social Reporting: The International Experience", Symposium on Measuring the Wellbeing and Social Indicators-Final Report, (Ed. Canadian Council Social Development) Canadian Council on Social Development: Ottawa: 1–24.
• OECD (2017), How’s Life? 2017, Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/how_life-2017-en
• Ören Ersin, Göknur (2012), Kentsel Yaşam Göstergeleri: Büyükçekmece Örneğinde İrdelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, Aslı; Demireli, Erhan (2013), "Ağırlık Kısıtlı Veri Zarflama Analizi İle Mevduat Bankalarının Etkinlik Ölçümüne Yönelik Bir Uygulama", Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, C.9, S.19: 215–238.
• Özpınar, Esra; Koyuncu, Emre (2016), Türkiye’de İnsani Gelişmişlik İller Arasında Nasıl Farklılaşıyor? 81 İl İçin İnsani Gelişmişlik Endeksi. Ankara: TEPAV (Değerlendirme Notu). https://www.tepav.org.tr/upload/files/1467929122-9.81_Il_icin_Insani_Gelismislik_Endeksi.pdf
• Pacione, Michael (2003) "Urban Environmental Quality and Human Wellbeing — A Social Geographical Perspective", Landscape and Urban Planning, Vol.65, No.1–2: 19–30. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(02)00234-7
• Peiró-Palomino, Jesus; Picazo-Tadeo, Andres J. (2018), "OECD: One or Many? Ranking Countries with a Composite Well-Being Indicator", Social Indicators Research, Vol.139, No.3: 847–869. https://doi.org/10.1007/s11205-017-1747-5
• Põldaru, Reet; Roots, Jüri (2014), "A PCA-DEA Approach to Measure The Quality Of Life in Estonian Counties", Socio-Economic Planning Sciences, Vol.48, No.1: 65–73. https://doi.org/10.1016/j.seps.2013.10.001
• Sakarya, Adem; İbişoğlu, Çiğdem (2015), "Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksinin Coğrafi Ağırlıklı Regresyon Modeli İle Analizi", Marmara Coğrafya Dergisi, S.32: 211–238.
• Salihoğlu, Tayfun (2016), Kentsel Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesinde Boş Zaman Aktivitelerinin Rolü: İstanbul Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sarı, Volkan İdris; Kındap, Ahmet (2018), "Türkiye’de Kentsel Yaşam Kalitesi Göstergelerinin Analizi", Sayıştay Dergisi, S.108: 39–72.
• Sarı, Zuhal (2015), Veri Zarflama Analizi ve Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sarkawi, Ahmed Azilah; Abdullah, Alias; Dali, Md. Norimah (2017), "A Critical Review on the Worldwide Economist Intelligence Unit , Mercer and Monocle Quality of Life Indicators", Journal of Business and Economics, Vol.8, No.7: 584–593. https://doi.org/10.15341/jbe(2155-7950)/07.08.2017/007
• Savaş Yavuzçehre, Pınar; Torlak, Sülün Evinç (2006) "Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler: Denizli Karşıyaka Mahallesi Örneği", Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2, S.4: 184–207.
• Şeker, Murat (2015), "Quality of Life Index : A Case Study of İstanbul", Ekonometri ve İstatistik E-Dergisi, S.23, 1–15.
• Şeker, Murat; Saldanlı, Arif; Bektaş, Hakan (2014), TRC2 Bölgesi̇ Yaşam Kali̇tesi̇ Araştırması Diyarbakır-Şanlıurfa. Diyarbakır: Karacağ Kalkınma Ajansı Yayınları.
• Şeker, Murat; Saldanlı, Arif; Bektaş, Hakan (2015), TR63 Bölgesi̇ Yaşam Kali̇tesi̇ Anali̇zi̇ Hatay/Kahramanmaraş/Osmaniye. Hatay: Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı. http://www.dogaka.gov.tr/Icerik/Dosya/www.dogaka.gov.tr_507_ZD5E38HL_TR63-Bolgesi-Yasam-Kalitesi-Analizi.pdf
• Şen, Hülya; Çemrek, Fatih; Özaydın, Özer (2006), "Türkiye’deki İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeylerinin Belirlenmesi", SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C.11, S.6: 155–171.
• Somarriba, Noelia; Pena, Bernardo (2009), Synthetic Indicators of Quality of Life İn Europe", Social Indicators Research, Vol.94, No.1: 115–133. https://doi.org/10.1007/s11205-008-9356-y
• The Economist Inteligence Unit (2017), "The Global Liveability Report 2017 A free overview", https://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Liveability_Free_Summary_2017.pdf, (Erişim: 27.12.2018).
• The Economist Intelligence Unit (2005), "The Economist Intelligence Unit’s quality-of-life index", https://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf, (Erişim: 15.02.2018).
• Thompson, Russel G.; Singleton, F. D.; Thrall, Robert M., Smith, Barton A. (1986), "Comparative Site Evaluations For Locating a High-Energy Physics Lab in Texas", Interfaces, Vol.16, No.6: 35–49. https://www.jstor.org/stable/25060889
• Torlak, Sülün Evinç; Savaş Yavuzçehre, Pınar (2008), "Denizli Kent Yoksullarının Yaşam Kalitesi Üzerine Bir İnceleme", Çağdaş Yerel Yöntemler, C.17, S.2: 23–44. http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/e73d2f15db7421a_ek.pdf?dergi=Cagdas Yerel Yonetimler Dergisi
• TÜİK. (2018), "İllerde Yaşam Endeksi Hakkında Açıklamalar", http://www.tuik.gov.tr/HbGetir.do?id=24561&tb_id=4, (Erişim:3.10.2018).
• Tunca, Halil (2017), "Denizli Kentinin Yaşam Kalitesinin Ölçülmesi", Denizli Kent Ekonomisi, (Ed. Nihal Yayla; Özcan Uzun; Atalay Çağlar), 1.Baskı, Pamukkale Üniversitesi Yayınları: Denizli: 345-360.
• Ülengin, Burç; Ülengin, Füsun; Güvenç, Ümit (2001), "A Multidimensional Approach to Urban Quality of Life : The Case of Istanbul", European Journal of Operational Research, Vol.130, C.2: 361–374.
• UNDP (2018a), "Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical Update Technical Notes", Http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2018_technical_notes.pdf, (Erişim:27.12.2018).
• UNDP (2018b), Human Development Indices and Indicators 2018 Statistical Update. United Nations Development Programme, New York: United Nations Development Programme. http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf
• Ünsal, Aydın; Özgür, Ebru (2004), "Bölgesel Gelişimde Faktör Analizi Yaklaşımı", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.1: 1–15.
• WHOQOL (1997), Measuring Quality of Life. Programme On Mental Health Division of Mental Health And Prevention of Substance Abuse World Health, World Health Organization. https://www.who.int/mental_health/media/68.pdf
• Yeşilyurt, Filiz; Yeşilyurt, Muhammed Ensar; Karadeniz, Oğuz; Gülel, Ferda Esin; Kabakçı Karadaeniz, Hülya; Çağlar, Atalay (2016), "Cinsiyet ve İl Kırılımlı İnsani Gelişme Endeksi: Türkiye Örneği", Ekonomi-Tek, C.5, S:3: 21–56.
• Yılancı, Veli (2010), "Bulanık Kümeleme Analizi İle Türkiye’deki İllerin Sosyoekonomik Açıdan Sınıflandırılması", Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.15, S.3: 453–470.
• Zhu, Joe (2001), "Multidimensional Quality-of-Life Measure with an Application to Fortune’s Best Cities", Socio-Economic Planning Sciences, Vol.35, No.4: 263–284. https://doi.org/10.1016/S0038-0121(01)00009-X