Financing Challenges of the Agriculture: A Comprehensive Sectoral and Company-Level Financial Analysis for Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 2, 380 - 399

Arzu Şahin

https://doi.org/10.17153/oguiibf.1543218

Öz

In this study, a financial analysis was conducted on the agricultural sector of Türkiye—which has a disproportionately low share in the real sector and stock market relative to its added value—as well as on a selected listed company within the sector for the period 2016-2022. The findings indicate that the sector’s reliance on short-term borrowing to meet its external financing needs arising from low asset turnover and profitability increases financial risk and weakens both liquidity and profitability. The company chosen for the analysis managed to reduce borrowing costs and improve profitability through a strong financial structure and agricultural incentives. Despite structural and financial challenges, the sector offers growth and profit opportunities for companies with robust financial foundations.

Anahtar Kelimeler

Agriculture Sector, Financial Analysis, Financing Challenges, CBRT, BIST

Etik Beyan

Bu çalışma bilimsel araştırma ve yayın etiği kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır.

Tarım Sektörünün Finansman Zorlukları: Türkiye için Sektörel ve Şirket Düzeyinde Kapsamlı Bir Finansal Analiz

Öz

Bu çalışmada 2016-2022 dönemi için, katma değerine kıyasla Türk reel sektör ve borsa içindeki payı orantısız derecede düşük olan tarım sektörünün yanı sıra, seçilen halka açık bir sektör şirketinin finansal analizi yapılmıştır. Bulgular, sektörün düşük varlık devir hızı ve kârlılığı nedeniyle oluşan dış finansman ihtiyacını karşılamak için kısa vadeli borçlanmaya bağımlı olmasının finansal riski artırdığını ve hem likiditeyi hem de kârlılığı zayıflattığını göstermektedir. Analiz için seçilen şirket, güçlü finansal yapısı ve tarımsal teşvikler sayesinde borçlanma maliyetlerini düşürmeyi ve kârlılığını artırmayı başarmıştır. Yapısal ve finansal zorluklara rağmen, sektör, sağlam finansal temellere sahip şirketler için büyüme ve kâr fırsatları sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarım Sektörü, Finansal Analiz, Finansman Zorlukları, TCMB, BIST

Kaynakça

• Acar, M. (2003). Tarımsal işletmelerde finansal performans analizi. Erciyes Üniv. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 20 (Ocak-Haziran), 21-37. Retrieved from: https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd
• Ağızan, K., & Bayramoğlu, Z. (2023). Organik tarım pazarlama işletmelerinin sermaye yapıları ve fiansal analizleri. [Capital structures and financial analysis of organic agriculture marketing enterprises]. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(1), 636–650. https://doi.org/10.21597/jist.1165583
• Büyükarıkan, U., & Eryılmaz, C. (2020). Tarım sektöründeki işletmelerin finansal performansının DuPont modeliyle analizi [Analysis of financial performance of businesses in the agriculture sector with DuPont Model]. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 129-141.
• Borsa İstanbul (BIST) (2024). BIST indices. https://www.borsaistanbul.com/tr/
• Can Öziç, H.; Gündoğmuş, M.E. & Gümüş, U.T. (2017). Gri ilişkisel analiz yöntemi kullanılarak BİST’te tarım ve hayvancılık sektöründe işlem gören işletmelerin finansal performansının değerlendirilmesi [Evaluation of financial performance of operating facilities in agriculture and livestock sector by using Gray Relative Analysis method]. Javstudies International Journal of Academic Value Studies, 3(15), 69–75. https://doi.org/10.23929/javs.377
• Central Bank of the Republic of Türkiye (CBRT) (2024, April). Company accounts statistics. [Data set]. https://www3.tcmb.gov.tr/sektor/#/en
• Central Bank of the Republic of Türkiye (CBRT) (2024 March). Formulas. https://www3.tcmb.gov.tr/sektor/dosyalar/menu/ratios_en.pdf
• Data Analysis Platform (DAP) (2024). Financial ratios. Central Securities Depository & Trade Repository of Türkiye. [Data set]. https://www.vap.org.tr/2016-2023-ortalama-finansal-oranlar
• Doğan, Z., Arslan, S., & Berkman, A. (2015). Türkiye’de tarım sektörünün iktisadi gelişimi ve sorunları: Tarihsel bir bakış [Development and problems of agricultural sector in Türkiye: A historical Outlook]. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 29-41.
• Ersoy, M. & Özsoy, M.Ş. (2017). Tarım finansmanının kalkınmadaki rolü ve önemi: Bir model önerisi, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 12 (47), 1-14, https://doi.org/10.14783/maruoneri.v12i27581.290460
• Gezer, T., & Gezer, M. A. (2022). Tarımsal destek ve kredilerin tarımsal üretim üzerindeki etkinliği [Effectiveness of agricultural support and loans on agricultural production]. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 9(4), 1102-1113. https://doi.org/10.30910/turkjans.1151057
• Kara, B., & Özbek, C. Y. (2020). Borsa İstanbul’da tarım ve hayvancılık sektöründe faali̇yet gösteren i̇şletmeleri̇n fi̇nansal performansının Topsis yöntemi̇yle anali̇zi̇ [Analysis of the financial performance of businesses in the agriculture and livestock sector in Borsa İstanbul by Topsis method]. Muhasebe ve Denetime Bakış, 61, 125–146.
• Public Disclosure Platform (PDP) (2024). Companies. Central Securities Depository & Trade Repository of Türkiye. [Data set]. https://www.kap.org.tr/en/bist-sirketler
• Sağdıç, E. N., & Çakmak, E. (2021). Tarımsal destek ödemeleri ile tarımsal üretim düzeyi arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. [The causality relationship between agricultural subsidy payments and agricultural production: The case of Türkiye]. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(2), 1858-1880. Retrieved from http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/62559/851919
• Şahin, A. (2019). Türk reel sektörünün (2002-2016 dönemi) finansal analizi. Ankara: Akademisyen Kitabevi. ISBN: 978-605-258-744-7
• Şahin, A (2020). Türk milli gelirine en çok katkıda bulunan altı sektörün dupont yöntemi ile karlılık analizi. In Serkan Yılmaz Kandır (Ed.), Güncel Finans Araştırmaları (pp.29-44). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Tengiz, Z. M., Ayyıldız, M., Çiçek, A. & Ayyıldız, B. (2022). Tarım işletmelerinde sermaye dağılımının rantabilite ve risk yönetimi açısından değerlendirilmesi: Yozgat ili örneği. [The Evaluation of capital dstribution in terms of rantability and risk management in agricultural enterprises: The example of Yozgat province], Bozok Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 1(1), 45-53.
• Tiryaki, M.F., & Kandil Göker, İ. E. (2020). Türkiye’de tarım sektörünün finansal yapısı ve tarımın finansmanı üzerine bir çalışma: Alternatif bir finansman yöntemi olarak selem sözleşmeleri [A study on Turkish agricultural sector’s financial structure and agricultural finance: Selem contracts as an alternative financing method]. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(14), 1–18. https://doi.org/10.25204/iktisad.834547
• Turkish Statistical Institute (TSI) (2023, December). Gross domestic product at current prices by kind of economic activity A21 level value, share, percentage change, at current prices, 1998-2022. [Data set]. https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=A21
• Yapa, K., & Coşkun, M. (2024) Sektöre özgü finansal başarısızlık öngörü modeli: Tarım, orman ve balıkçılık sektörü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 351-377. Doi: 10.17153/oguiibf.1353967
• Yaprak Süt ve Besi Çiftlikleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (YAPRK) (2024). 1 Ocak-31 Aralık 2015-2022 yılları konsolide finansal tablolar ve bağımsız denetçi raporları. [Data set]. https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/ozet/2920-yaprak-sut-ve-besi-ciftlikleri-sanayi-ve-ticaret-a-s
• Yılmaz, E., & Aslan, T. (2020). Makroekonomik göstergelerin sermaye yapısı üzerindeki etkisi: İmalat dışı sektörler üzerinde bir araştırma [The effect of macroeconomic ındicators on the capital structure: A research on non-manufacturing sectors]. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (85), 187-208.