Yenişehir Ve Cüdeyde (Reyhanlı – Hatay) Karst Kaynaklarının Boşalım Hidrodinamiği Ve Hidrojeokimyasal Özellikleri

Yıl 2007, Cilt: 20 Sayı: 2, 159 - 188, 31.12.2007

Galip Yüce

Öz

Türkiye-Suriye sınırında yer alan Reyhanlı Ovası, sınır aşan karstik akiferleri ve bu akiferlerden boşalan karstik kaynakları ile Hatay ilinin önemli yeraltı suyu potansiyeline sahip ovalarından birisidir. Bu karstik akifer sisteminde yeraltı suyu boşalımı Suriye’den Türkiye’ye doğru olmaktadır. Bu nedenle özellikle sınır bölgelerimizde bu tür kaynakların kapasitelerinin belirlenmesi, yeraltı suyu kaynaklarımızın uygun değerde kullanımı stratejik önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Reyhanlı ovasında yer alan Yenişehir ve Cüdeyde karst kaynaklarının hidrolik özelliklerini belirlemek, kaynakların geliştirme olanaklarını araştırarak sahadaki akifer özelliklerini, yeraltı suyu potansiyelini ve kalitesini ortaya koymaktır. Ayrıca, işletmede olan sulama kooperatifinin gereksinimi olan eksik suyun yeraltı suyundan sağlanması olanağı da araştırılmıştır. Çalışma sonucunda Miyosen yaşlı karstik Üst Akiferden boşalan Cüdeyde kaynağının ortalama yıllık baz akım boşalımı 5.6x106 m3, debi değişim katsayısı 0.53 (değişken kaynak) olarak hesaplanmış ve dinamik rezervinin % 47'sini boşaltmaktdır. Eosen yaşlı karstik Alt Akiferden boşalan Yenişehir kaynağının ise yıllık baz akım boşalımı 22.6x106 m3, debi değişim katsayısı 0.28 (yarı değişken kaynak) olup, dinamik rezervinin %71'ini boşaltmaktadır. Her iki karst kaynağının da kaynak geliştirmesine elverişli olduğu belirlenmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Reyhanlı, karst, kaynak azalım eğrisi, baz akım analizi, hidrojeokimya. .

Dıscharge Hydrodynamıcs Of Yenısehır And Cudeyde (Reyhanlı – Hatay) Karst Sprıngs And Hydrogeochemıcal Propertıes

Öz

Reyhanli Plain, located along the borderline between Turkey and Syria, has a significant groundwater potential in the Hatay region from a large karstic aquifer that extends into Syria. This karstic aquifer can be named as transnational aquifer system. Fortunately, groundwater flow occurs from Syria to Turkey in this karstic system. Thus, determination of capacities of aquifer and optimized use of groundwater potential has a strategic importance. The aim of this study is to determine the hydraulic properties of the Yenişehir and Cüdeyde karstic aquifers located in Reyhanlı plain and to investigate the development possibilities of the reservoirs by determining the aquifer conditions, ground water potentials, and water quality of the area. Providing a part of irrigation water for the area from groundwater was also investigated in the study. The average annual base flow of the Cudeyde spring of Miocene upper karstic aquifer was calculated to be 5.6x106 m3 and yield variation coefficient of base flow was found to be 0.53 (variable spring), and the discharge from its dynamic reserve was calculated to be 47%. The average annual base flow that discharges from the Yenisehir spring of Eocene aged lower karstic aquifer was calculated to be 22.6x106 m3, and yield variation coefficient of base flow was found to be 0.28 (semi-variable spring), and the discharge from its  dynamic reserve was calculated to be 71%. Thus, both karst springs can be considered for the groundwater development.

Anahtar Kelimeler

Reyhanlı, karst, recession curve, base flow analysis, hydrogeochemistry. .

Kaynakça

• [1] G.Günay, “Reyhanlı-Cilvegözü Sağlık Tesislerinin İçme Suyu İhtiyacının Yeraltı Suyundan Karşılanması”, DSİ Teknik Raporu, No: 15, 10 s., Adana,1964.
• 2] G.Türkmen, “Reyhanlı, Bakmita Sulama Kooperatifi Sahası Yeraltı Suyu Etüdü”. DSİ Teknik Raporu, No: 20, s. 15, Adana, 1966.
• [3] G.Türkmen, “Reyhanlı DÜÇ Arazileri Yeraltı Suyu Durumu”, DSİ Teknik Raporu, No:32, s. 20, Adana, 1968.
• [4] E.Tuncel, “Hatay-Reyhanlı Kaynaklan Jeofizik Rezistivite Etüt Raporu”, DSİ Teknik Raporu, No:40, s.28, Adana, 1973.
• [5] F. Öztepe, “Asi Havzası Hidrojeolojik Etüt Raporu”, DSİ Teknik Raporu, No: J-45, s.53, 1975.
• [6] S.Gördük, “Hatay-Reyhanlı-Cüdeyde Karst Kaynaklarının Hidrojeolojik Açıdan İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Tez No: 88113, 1999.
• [7] G.Yüce, “Hatay-Reyhanlı-Yenişehir ve Cüdeyde Kaynakları Karst Hidrojeolojisi Etüt Raporu”, DSİ Raporu, No: 49, Ankara, 1999.
• [8] O.Tekinalp, “Yenişehir Gölü’nün (Reyhanlı/Hatay) Kirliliği ve Kirletici Faktörlerin Araştırılması”, Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi FBE, Biyoloji Anabilim Dalı, MKÜ kütüphanesi, s.73, Antakya, 2005.
• [9] F. Şaroğlu, A. Boray, O. Emre, “ Active Faults of Turkey”, MTA Raporu, No: 8643, s. 394, 1987 (yayımlanmamış).
• [10] E. Altunlu, “Hatay’ın Su Potansiyeli”, Kültür Ofset, ss. 34-42, Antakya. 2002.
• [11] E. Maillet, “Essais d’Hydraulique Souterraine et fluviale”, s. 218, Hermann, Paris, 1905.
• [12] N. Korkmaz, “Akiferlerin Boşalım Katsayılarına Göre Gruplandırılması Üzerine Bir Araştırma”, DSİ Teknik Bülteni, Sayı: 69, s.51-63, Ankara,1989.
• [13] O.E. Meinzer, “Hydrology”, McGraw Hill, s. 712, 1942.
• [14] F.R. Hall, “Base Flow Recession: a review”, Water Resources Research, No:4, ss. 973-983, 1968.
• [15] L.Kiraly, “Speleogenesis and Evolution of Karst Aquifers” 1 (3), s. 26, September 2003.
• [16] L. Turc, “Le bilan d’eau des sols. Relations entre la précipitations, lévaporation et lécoulement”, Ann. Argon., 5, ss. 491-569, 1954.
• [17] G.B. Allison, P.G.Cook, S.R. Barnett, G.R. Walker, I.D. Jolly, M.W. Hughes, “Land Clearance and River Salinization in the Western Murray Basin, Australia”, Journal of Hydrology, Vol: 119, ss.63-86, 1990.
• [18] L. Şaylan, B. Çaldağ, F.Bakanoğulları, H.Toros, O.Şen, M. Kadıoğlu, K.Koçak, F.Avşar, M.A. Gürbüz, M.Yazgan, K.Alp, “Trakya bölgesinde kuraklığın, asit yağışları ve yağış rejiminin belirlenmesi projesi”, III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, ss. 97-106, İTÜ, İstanbul, 2003.
• [19] E. Root, W. Jones, B. Schwarz, J. Gibbons, B. Haileab. “Rainwater Chemistry Across the UnitedStates”, s.23, 2004.
• [20] JA. Postma, “Geochemistry, Groundwater and Pollution, vol 7. pp 12–58, Amsterdam, 1992.
• [21] J. J. Malecki, M. Szostakiewicz, “The Role of Evapotranspiration in the Formation of the Chemical Composition of Shallow Groundwater (the 187 Polish Tatras)”, Acta Geologica Polonica, Vol. 56, No. 4, pp. 485-492, 2006.
• [22] A.M. Piper, “A Graphic Procedure in the Geochemical Interpretation of Water Analysis”, Trans. American Geophysics Union, No:25, ss. 914-928, 1944.
• [23] D.M. Anthony, C.Groves, J. Meiman, “Speleogenesis and Evolution of Karst Aquifers” 1 (4), s. 6, December 2003.
• [24] N.Zupan Hajna, “Speleogenesis and Evolution of Karst Aquifers” 1(3), s. 6, September 2003.
• [25] J.D. Hem, “Study and Interpretation of the Chemical Characteristics of Natural Water” Geological Survey Water-Supply Paper 1473, Secon Edition, s. 361, US Gov’ Printing Office, Washington, 1970.
• [26] http://eski.kkgm.gov.tr/Birimler/Cevre_Afet/Anadolu_Su_Havza/Hatay.pdf (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Kkgm-Bp 0101/02- F 02 Aylık Su Kirliliğinde Nitrat Formu No: 3, s.2, 2004)