Çalışanların Performansı, Yaratıcılığı ve Öğrenme Davranışı Üzerinde Kontrol Olgusunun Etkisi: Havacılık Sanayinde Araştırma

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 1, 17 - 39, 01.06.2017

Güzin Kıyık Kıcır

https://doi.org/10.17494/ogusbd.330628

Öz

Öğrenme, yaratıcılık ve performans iş yaşamında çalışanların ba-şarısında öne çıkan kavramlar arasındadır. Etkisi incelenen kont-rol olgusuysa planlarla gerçeklerin karşılaştırılması ve gerekti-ğinde sapmaların düzeltilmesiyle ilgilidir. Bu makalenin amacı ör-gütlerde yürütülen kontrol faaliyetlerinin çalışanların yaratıcılık-ları, öğrenme davranışı ve performansları üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaçla kontrol; yönetimsel olarak resmi ve gayri resmi kontrol başlığında iki alt boyut ve bunların alt bileşenleriyle ele alınmıştır. Uygulama alanı olarak seçilen havacılık sanayi üze-rinde, belirlenen faktörler arasındaki ilişkiler yapısal eşitlik modeliyle analiz edilmiştir. Sonuç olarak; kişisel kontrol haricinde hiçbir kontrol bileşeninin yaratıcılık üzerinde etkili olmadığı ancak sosyal kontrol dışındaki tüm kontrol türlerinin öğrenme üzerinde etkiye sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Bir başka bulgu da kontrol türlerinin aracı olmadan doğrudan performans ile arasında anlamlı bir ilişki bulunmamasıdır.

Anahtar Kelimeler

Kontrol, Yaratıcılık, Öğrenme, Performans, Yapısal Eşitlik Modeli

Kaynakça

• Amabile, T. M., Conti, R., Coon, H., Lazenby, J., Herron, M. (1996). Assessing the Work Environment for Creativity”, Academy of Management Journal, Vol: 39, No: 5, pp.1154-1184.
• Amabile, T.M. (1997). "Motivating Creativity in Organizations: On Doing What You Love And Loving What You Do", California Management Review, 40 (1), 39-57.
• Ansburg, P.I., Hill, K. (2003). “Creative And Analytic Thinkers Differ in Their Use Of Attentional Resources”, Personality and Individual Differences, Vol. 34, pp.1141–1152.
• Argon, T., Eren A. (2004). İnsan Kaynakları Yönetimi, Nobel Yayınları, Ankara.
• Atak M., Atik İ. (2007). “Örgütlerde Sürekli Eğitimin Önemi ve Öğrenen Örgüt Oluşturma Sürecine Etkisi Hava Kuvvetleri Komutanlığı Sürekli Eğitim Modeli Örneği”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Ocak, Cilt 3, Sayı 1 ss. 63-70.
• Axtell, C.M., Holman, D.J., Unsworth, K.L., Wall, T.D., Waterson, P.E. (2000). “Shopfloor Innovation: Facilitating the Suggestion and Implementation of Ideas”, Journal of Occupational & Organzational Psychology, 73 (3), 265-287.
• Baer, M., Oldham, G.R., Cummings, A. (2003). “Rewarding Creativity:When Does It Really Matter?”, The Leadership Quarterly, Vol. 14, pp. 569–586.
• Balay R., (2010). The Organizational Creativity Perceptions of Academic Staff, Journal of Faculty of Educational Sciences, Ankara University, Vol: 43, No: 1, 41-78.
• Başaran, İ.E., (1991). Örgütsel Davranış, Gül Yaınevi, Ankara.
• Behrman, D. N. And Perreault, W.D. (1982). Measuring the Performance of Industrial Salespersons, Journal of Business Research, 10,355-370.
• Bharadwaj, S., Menon, A. (2000). “Making Innovation Happen in Organizations: Individual Creativity Mechanism, Organizational Creativity Mechanism or Both?”, Journal of Product Innovation Mangement, Vol:17, pp. 424-434.
• Bolton, T. (1997). Human Resource Management: An Introduction (Massachusetts: Blackwell Publishers).
• Cengiz, E., Acuner T., Baki B. (2007). “Örgütsel Yaratıcılığı Belirleyen Faktörler Arası Yapısal İlişkiler”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı: 1.
• Çepni, Z. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesi PowerPoint Sunu Notları, Mersin.
• Doyrangöl N. (2002). Sermaye Piyasası Aracı Kurumlarında Etkili Bir İç Kontrol Sistemi ve Denetim Fonksiyonu, Lebib Yalkın Matbaası, İstanbul.
• Drury, C. (2000). Management and Cost Accounting. 5th Edition, USA: Thomson Learning.
• Elitaş C. (2004). “Kontrol Önlem ve Yordamlarının İç Denetçi Açısından Rolü ve Önemi”, İç Denetim Dergisi, Sayı: 8. Fayol, H. (1917). Administration İndustrielle et Générale, Paris: H.Dunod ET E.Pinat Editeurs.
• Floyd, F. J., Widaman, K. F. (1995). “Factor Analysisin the Development and Refinement of Clinical Assessment Instruments” Psychological Assessment,7(3), 286-299.
• Gorsuch, R. L. (1983). Factor Analysis (2nd ed.) Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Guilford, J.P., (1950). Creativity American Psychologist, 5, 444-454.
• Gürkan G. Ç. (2007). “Öğrenen Örgütler: Yüksek Öğrenim Kurumlarının Öğrenen Örgüt Olması”, Yönetim Bilimleri Dergisi-Journal of Administrative Sciences, (5: 2).
• Gürsoy, C. T. (1999). Yönetim ve Maliyet Muhasebesi. 2. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Hammer, T. H., Vardi, P. (1981). "Locus of Control and Career Self-Management Among Non-Supervisory Employees in Industrial Settings," Journal of Vocational Behavior, 18, 13-29.
• Hoyle, R.H., Panter, A.T. (1995). Writing about Structural Equation Models. In R. H. Hoyle (Ed.) Structural Equation Modeling: Concepts, Issues and Applications. 158-177. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Jaworski B. J. (1988). “Toward a Theory of Marketing Control: Environmental Context, Control Types, and Consequences”, Journal of Marketing, 52 (July), 23- 39.
• Jaworski, B. J., MacInnis D. J. (1989). Marketing Jobs and Management Controls: Toward a Framework, Journal of Marketing Research, 26 (November), pp. 406- 419.
• Kao, J.(1989). Entrepreneurship, Creativity and Organization, Prentice Hall, UK.
• Khandekar A., Sharma A. (2006). "Organizational Learning and Performance: Understanding Indian Scenario in Present Global Context", Education + Training, Vol. 48 Iss: 8/9, pp.682 – 692.
• Kirkman, B.L., Rosen, B. (1999). Beyond Self-Management: Antecedents and Consequences of Team Empowerment, Academy of Management Journal, 42(1), 58-74.
• Merchant, K. A. (1988). “Progressing toward a Theory of Marketing Control: A Comment”, Journal of Marketing, 52 (July), 40- 44.
• Öneren M. (2008). “İşletmelerde Öğrenen Örgütler Yaklaşımı”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 7, ss. 163-178.
• Özgen, H., Kılıç, K., Karademir, B. (2004). “Öğrenmenin Kurumsallaşmasında Toplam Kalite Yönetimi Yaklaşımı”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:13, s:12.
• Pugh, D. (1991). Organizational Behaviour. Prentice Hall Interneational (UK) Ltd.
• Schein, E. H. (2004). Organizational Culture and Leadership, San Francisco: Jossey-Bass.
• Shalley C., Gilson L., Blum T. (2000). “Matching Creativity Requirements and the Work Environment: Effects On Satisfaction And Intentions to Leave,” Academy of Management Journal, 43/2: 215-223.
• Sigler, T.H., Pearson, C. M. (2000). Creating an empowering culture: examining the relationship between organizational culture and perceptions of empowerment, Journal of Quality Management, Vol.5, pp.27-52.
• Sisaye S. (2005). Management Control Systems and Organizational Development: New Directions for Managing Work Teams. Leadership & Organization Development Journal, 26 (1), 51-61.
• Spreitzer, G. M., Kizilos, M. A., Nason, S. W. (1997). A Dimensional Analysis of the Relationship Between Psychological Empowerment and Effectiveness, Satisfaction, and Strain. Journal of Management, Vol.23, No.5, pp.679-704.
• Stoner, J. A. F. (1982). Management, Prentice-Hall INC., NewJersey.
• Sujan, H., Weitz B. A., Kumar N. (1994). “Learning Orientation, Working Smart and Effective Selling”, Journal of Marketing, 58 July, 39-52.
• Şehitoğlu Y., Zehir C. (2010). “Türk Kamu Kuruluşlarında Çalışan Performansının, Çalışan Sessizliği ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Bağlamında İncelenmesi”. Amme İdaresi Dergisi,43, 4,87-110.
• Tapscott, D. (1998). Dijital Ekonomi, Çev.: Ece Koç, İstanbul: Koç Sistem Yayınları.
• The 7 Ss of Culture, (2006). [Çevrimiçi] Elektronik adres: http://www.hq.usace.army.mil/cepa/learning/seven.htm
• Tierney, P., Farmer, S. M., Graen, G. B. (1999). An Examination of Leadership and Employee Creativity: The Relevance of Traits and Relationships, Personnel Psychology, 52 (3), 591-620.
• Tutar, H., Altınöz, M. (2010). Örgütsel İklimin İşgören Performansı Üzerine Etkisi: Ostim İmalat İşletmeleri Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65 (2), 196-218.
• Uyargil, C. (1994). İşletmelerde Performans Yönetim Sistemi İstanbul: İstanbul Üniversite İşletme Fakültesi Yayını.
• Watkins, K. E., Marsick, V. J. (1997). Dimensions of Learning Organization (DLOQ) [survey] Warwick, RI: Partners for the Learning Organization.
• Wong, S., Pang, L. (2003a). Motivators to Creativity in the Hotel Industry- Perspectives of Managers and Supervisors, Tourism Management, 24, 551-559.
• Wong , S. C., Ladkin, A., (2008). Exploring the Relationship between Employee Creativity and Job - Related Motivators in the Hong Kong Hotel Industry, International Journal of Hospitality Management, 27, s. 426-437.
• Wu, C., McMullen, J. S., Neubert, M. J., Yi, X. (2008). “The Influence of Leader Regulatory Focus On Employee Creativity”. Journal Of Business Venturing, 23, 587-602.
• Yelboğa, A. (2006). Kişilik Özellikleri ve İş Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8 (2),196-211.
• Yıldırım, E., (2007). “Bilgi Çağında Yaratıcılığın ve Yaratıcılığı Yönetmenin Önemi”, Selçuk Üniversitesi Karaman İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 12, Yıl 9, Haziran.
• Yücel R., Eren S. S. (2010). “Yönetim Kontrolünün Çalışanların Davranış Performansına Etkisi: İlaç Şirketlerinde Bir Uygulama”, Business and Economics Research Journal, Volume 1., Number 4., pp. 97-118, ISSN: 1309-2448.
• Zhou, J., Shalley, C. E. (2008). Expanding the Scope and Impact of Organizational Creativity Research, New York: Lawrence Erlbaum Associates, Taylor & Francis Group.