16-18. Asırlarda Buhara Hanlığı’na Gelen Batılı Seyyahlar ve Seyahatnameleri

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 2, 137 - 164, 29.12.2017

Selim Serkan Ükten

https://doi.org/10.17494/ogusbd.371461

Cited By: 2

Öz

Tarihte Türk dünyasının en önemli kültür ve medeniyet sahalarından biri olarak karşımıza çıkan Batı Türkistan, sahip olduğu coğrafyanın sunduğu imkânlar sebebiyle de pek çok milletin ilgi alanında olmuştur. Özellikle Orta Çağ’ın sonundan itibaren yükselişe geçen Avrupa toplumu bölgeyi tanımak adına bazı girişimlerde bulunmuştur. 16. asrın ikinci yarısından sonra ise Doğu Avrupa’da yükselişe geçen Rusya, yakınında bulunan bölgeyi uzun vadede kontrol etmeyi düşünmüş ve bu amaçla bölgenin merkez hanlığı durumundaki Buhara Hanlığı’na pek çok devlet görevlisi göndererek, bölgeyi tanımaya çalışmıştır. Bu seyahatlerin sonunda bölgede bulunan hanlıklar ve Türkistan coğrafyası hakkında çok değerli bilgiler veren seyahat notları ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada söz konusu hanlığı 16-18. asırlarda ziyaret eden, çoğunluğunu Rusların oluşturduğu batılı seyyahlar, onlardan geriye kalan seyahat notları ve notların nitelikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Batı Türkistan, Buhara Hanlığı, Elçi, Ticaret

Kaynakça

• Alpargu, Mehmet. (2002). Türkistan Hanlıkları, Türkler (8. Cilt), Ankara: Yeni Türkiye, ss. 557-605.
• Barthold, V. V. (2004). Rusya ve Avrupa’da Oryantalizm (Çeviren: Kaya Bayraktar, Ayşe Mera), İstanbul: Küre Yayınları.
• Beneveni, F. (1986). Poslannik Petra I. na Vostoke Posol’stvo Florio Beneveni v Persiyu i Buharu v 1718-1725 godah, Moskva: Glavnaya Redakstiya Vostoçnoy Literaturı İzdatel’stva “Nauka”.
• Burnaşev, T. (1918). Puteşestvie ot Sibirskoy Linii do Goroda Buharı v 1794 i Obratno v 1795 godu, (red.: G. Sapisskiy). Sibirskiy Vestnik (çast’ 2-3). S. Peterburg, ss. 37-110.
• Clavijo, Ruy Gonzalez. (2016). Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a Seyahat (Çeviren: Ömer Rıza Doğrul), İstanbul: Köprü Kitapları.
• D’ohsson, A. C. M. (2014). Moğol Tarihi, (Yay. Haz.: Ekrem Kalan), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Efremov, F. (1811). Stranstvovanie Filippa Efremova v Kirgizskoy Stepi, Buharii, Hive, Persii, Tibete i İndii i Vozvraşenie ego Ottuda Çrez Angliyu v Rossiyu, (red.: P. Kondıreva), Kazan.
• Golden, P. (2014). Dünya Tarihinde Orta Asya, (Çeviren: Yahya Kemal Taştan), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gömeç, Saadettin. (2003). Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gündoğdu, Abdullah. (2014). Türk Dünyasında Milli Egemenlik Fikrinin Gelişimi, Belgi Dergisi, 8(2), ss. 1139-1149.
• İstoriçeskie İzvestiya o Kirgiz-Kaysakah i Snoşeniyah Rossii s Sredneyu Aziyu so Vremeni Konçinı Abul-hayr Hana (1748-1765) (1853). (Soçinenie V. V. Velyaminova-Zernova), Ufa.
• Jenkinson, A. (1886). Early Voyages and Travels to Russia and Persia (Vol. I). (Edited by. E. Delmar Morgan, C. H. Coote), New York.
• Kanlıdere, Ahmet. (2004). Mercani, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 29), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 169-172.
• Kurat, Akdes Nimet. (1999). Rusya Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Marco Polo’nun Geziler Kitabı (2015). (Çeviren: Ömer Güngören), İstanbul: Yol Yayıncılık.
• Mirza Badi Divan. (1981). Madjma Al-Arkam (Predpisaniya Fiska): Priemi Dokumentaçii v. Buhare XVIII. v., (Faksimile Rukopisi Vvedenie, Perevod, Primeçaniya i Prilojeniya A. B. Vildanovoy), Moskva: Izdatel’stvo Nauka Glavnaya Redakçiya Vostoçnoy Literaturı.
• Nakaz Borisu i Semenu Pazuhinım, Poslannım v Buharu, Belh i Yurgenç 1669 (1894). (Red.: A. N. Truvorova), Ruskaya İstoriçeskaya Biblioteka, 15, S. Peterburg: Arheografiçeskoy Kommissii, ss. 1-91. Plano Carpini’nin Moğolistan Seyahatnamesi (1245-1247) (2015). (Hazırlayan: Engin Ayan), Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Ruysbroeckli Willem. (2010). Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk (1253-1255) (Çeviren: Zülal Kılıç), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Sbornik Knyazya Hilkova (1879). S. Peterburg, s. 388-439.
• Sela, Ron. (2013). Seventeenth-Century Russian Diplomatic Mission to Central Asia, (edited by Nile Green), Writing Travel in Central Asian History, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, ss. 69-88.
• Togan, Zeki Velidi. (1942). Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi (Cilt 1). İstanbul: Arkadaş, İbrahim Horoz ve Güven Basımevleri.
• Togan, Zeki Velidi. (1969). Tarihte Usul, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Türker, Özgür & Ükten, S. Serkan. (2014). Haçlılar, Moğollar ve Ortadoğu’da Haçlı-Moğol Münasebetleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 54(1), ss. 319-344.
• Ükten, Selim Serkan. (2015). Buhara Hanlığı’nın Askeri Teşkilatı (1500-1868), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ükten, Selim Serkan. (2017). Bölgeselleşme ve Feodal Çekişmeler Kıskacında Buhara Hanlığı’nın Çöküş Süreci, (Editör: Alparslan Demir). Dede Korkut’un İzinde 30 Yıl içinde. Ankara: Gece Kitaplığı, ss. 65-94.
• Vernadsky, George. (2015). Rusya Tarihi (Çeviren: Doğukan Mızrak, Egemen Mızrak), İstanbul: Selenge Yayınları.