Türkiye’de Tartışmalı ve Sosyobilimsel Konular Üzerine Yazılan Lisansüstü Tezlerin Eğitim Bilimleri Perspektifinden İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 20 , 305 - 325, 05.04.2019

Şefika Tatar , Oktay Cem Adıgüzel

https://doi.org/10.17494/ogusbd.548368

Cited By: 4

Öz

Bu çalışma kapsamında, 2007-2016 yılları arasında
Türkiye’de tartışmalı ve sosyobilimsel konular üzerine gerçekleştirilen
tezlerin yüksek lisans ve doktora düzeylerine, yıllara ve anabilim/bilim
dallarına, konu alanlarına ve araştırma modellerine göre dağılımlarının
incelenmesi amaçlanmıştır. Betimsel tarama modelinde desenlenen bu çalışmada
tezler, araştırmacı tarafından hazırlanan bir betimsel analiz formu
doğrultusunda incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda tartışmalı ve
sosyobilimsel konuların ağırlıklı olarak ilköğretim ve yükseköğretim
düzeyindeki tezlerde araştırma konusu yapıldığı tespit edilmiştir. Tartışmalı
ve sosyobilimsel konular üzerine yapılan çalışmaların konu alanları
incelendiğinde çalışmaların yoğunluklu olarak fen ve biyoetik konularında
gerçekleştirildiği, bunların dışında kalan konularda çok sınırlı sayıda kaldığı
gözlenmiştir. Sosyobilimsel konuların bilişsel beceriler üzerindeki etkisi en
çok araştırılan konu olurken; bu konularla ilgili duyuşsal beceriler en çok
araştırılan ikinci konu olmuştur

Anahtar Kelimeler

Tartışmalı Konular, Sosyobilimsel Konular, Biyoetik

Kaynakça

• Akşit, A. C. A. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının sosyobilimsel konularla ve bu konuların öğretimiyle ilgili görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bakar, E. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoetik eğitimiyle ilgili uygulama ve görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniver-sitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Baltacı, S. (2013). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının sosyobilimsel bir konudaki (Gdo’lu besinler) öğretim öz yeterlilikleri ve bu yeterliliklerin epistemolojik inançlar ile ilişki-leri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eği-tim Bilimleri Enstitüsü. Bohan, C. H. & Feinberg, J. R. (2008). The authors of the Harvard social studies project: a retrospective analysis of Donald Oliver, Fred Newmann, and James Shaver. Social Studies Research and Practice, 3(2), 54-67. Cansız, N. (2014). Developing preservice science teachers’ socioscientific reasoning thro-ugh socioscientific issues-focused course. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, İlköğretim Bölümü. Claire, H. & Holden, C. (2007). The challenge of teaching controversial issues. England: Trentham. Curriculum Standing Committee of National Education Professional Associations [CSCNEPA], (2007). Developing a twenty-first century school curriculum for all Australian students. A working paper prepared for the Curriculum Standing Com-mittee of National Education Professional Associations. http://www.acsa.edu.au/pages/images/cscnepa_paper_june087.pdf (Erişim ta-rihi: 03.05.2016). Çatak, M. (2015). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitim programlarının incelenmesi. EKEV Aka-demi Dergisi, 62, 69-94. Çavuş, R. (2013). Farklı epistemolojik inanışlara sahip 8. sınıf öğrencilerinin sosyobilimsel konulara bakış açıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üni-versitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Çopur, A. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin tartışmalı konuların öğretimine ilişkin düşüncelerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Dearden, R. F. (1981). Controversial issues in the curriculum. Journal of Curriculum Stu-dies, 13(1), 37-44.
• Deveci, A. (2009). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin maddenin yapısı konusunda sosyo-bilimsel argümantasyon, bilgi seviyeleri ve bilişsel düşünme becerilerini geliştirmek. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilim-leri Enstitüsü. Domaç, G.G. (2011). Biyoloji eğitiminde toplumbilimsel konuların öğrenilmesinde argü-mantasyon tabanlı öğrenme sürecinin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Evans, R. W. (2010). The social studies wars: now and then. W. C. Parker (Ed.), in Social studies today: Research and practice (pp. 25-34). New York: Routledge. Kruger, T. (2012). Teaching controversial issues in social studies: A phenomenological mul-ti-case study. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Northern Illinois University, Dekab Il-linois. Fındıkçı, İ. (2004). Yaşadıkça Eğitim. İstanbul: Hayat Yayıncılık. Goloğlu, S. (2009). Fen eğitiminde sosyo-bilimsel aktivitelerle karar verme becerilerinin geliştirilmesi: dengeli beslenme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gözüm, A. İ.C. (2015). Okul öncesi, sınıf ve fen bilgisi öğretmenlerinin fen bilimleri öz -yeterliklerine göre sosyo- bilimsel tutum ve bilişsel yapılarının belirlenmesi (Kars ili örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eği-tim Bilimleri Enstitüsü. Gülhan, F. (2012). Sosyo-bilimsel konularda bilimsel tartışmanın 8. sınıf öğrencilerinin fen okuryazarlığı, bilimsel tartışmaya eğilim, karar verme becerileri ve bilim-toplum sorunlarına duyarlılıklarına etkisinin araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Healey, R. L. (2012). The power of debate: reflections on the potential of debates for en-gaging students in critical thinking about controversial geographical topics. Jour-nal of Geography in Higher Education, 36 (2), 239-257. Hoge, J.D. (1988). Civic education in schools. (ERIC Clearinghouse for Social Studies/Social Science Education Bloomington IN. ED 301531). https://www.ericdigests.org/pre-9210/civic.htm (Erişim tarihi: 07.11.2016). Karahan, E. (2015). Case studies of secondary school teachers designing socioscientific issuesbased instruction and their students’ socioscientific reasoning. Yayımlanma-mış Doktora Tezi. Minnesota: University of Minnesota. Karakaya, F. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin hayvanların deneylerde kullanımı ile ilgili sahip oldukları etik değerlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Karışan, D. (2014). Öğretmen adaylarının reflektif muhakeme ve argümantasyon yetenek-lerinin sosyobilimsel konulara ve sorgulayıcı öğretime dayalı laboratuvar dersinde incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Khishfe, R. (2012). Nature of science and decision-making. International Journal of Science Education, 34 (1), 67-100. Koçyiğit, A. (2015). Fen bilimleri öğretmenlerinin genetiği değiştirilmiş organizmalar (gdo) ve ürünleri konusunda bilgi düzeyleri, öz yeterlik inançları, tutum ve risk algılarının belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniver-sitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kutluca, A.Y. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının klonlamaya ilişkin bilimsel ve sosyobilimsel argümantasyon kalitelerinin alan bilgisi yönünden incelenmesi. Ya-yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bi-limleri Enstitüsü. Levinson, R. (2006). Teachers’ perceptions of the role of evidence in teaching controver-sial socio-scientific issues. The Curriculum Journal, 17(3), 247- 262. Levinson, R. (2008). Promoting the role of the personal narrative in teaching controversial socio scientific issues. Science and Education, 17, 855-871. Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005). Sosyal bilgiler dersi (4,5,6,7. sınıflar) öğretim progra-mı. MEB (2013). Fen bilimleri dersi (3,4,5,6,7,8. sınıflar) öğretim programı. MEB (2017). Fen bilimleri dersi (3,4,5,6,7,8. sınıflar) öğretim programı. MEB (2017). Sosyal bilgiler dersi (ilkokul ve ortaokul 4,5,6,7. sınıflar) öğretim programı. National Council for Social Studies. [NCSS] (1992). A vision of powerful teaching and le-arning in social studies: building social understanding and civic efficacy. Social Education, 80 (3), 180-182. NCSS (2016). Academic freedom and the social studies teacher. Social Education (May/June), 80 (3), 186. Neal, L.S. (2013). From classroom to controversy: conflict in the teaching of religion. Teac-hing Theology and Religion, 16 (1), 66-75. Öztürk, A. (2013). Sosyo-bilimsel konularla argümantasyon becerisi ve insan haklarına karşı tutum geliştirmeye yönelik bir eylem araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sadler, T. D. & Zeidler, D.L. (2005). Patterns of informal reasoning in the context of soci-oscientific decision making. Journal of Research in Science Teaching, 42, 112–138. Sağlam, H. İ. (2016). Öğretmen adaylarının nükleer enerji kullanımına yönelik informal muhakemeleri üzerine karma yöntem araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aksaray: Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Saylan, A. (2014). Relationships among pre-service science teachers’ epistemological beli-efs, knowledge level and trustworthiness on information sources: climate change, nuclear energy, and organ donation and transplantation. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi. Sevgi, Y. (2016). Gazete haberlerindeki sosyobilimsel konuların argümantasyon yöntemiyle tartışılmasının ortaokul 7.sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme, karar verme ve ar-gümantasyon becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Soysal, Y. (2012). Sosyobilimsel argümantasyon kalitesine alan bilgisi düzeyinin etkisi: ge-netiği değiştirilmiş organizmalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sönmez, A. (2011). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının gdo’lu besinler hakkındaki bilgi-leri, risk algıları, tutumları ve böyle bir konunun öğretimine yönelik öz yeterlilikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Sönmez, A. (2015). Fen bilimleri öğretmenlerinin epistemolojik inanç sistemleri ve sosyobi-limsel konular hakkında yaptıkları öğretimler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Ya-yımlanmamış Doktora Tezi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Sürmeli, H. (2008). Üniversite öğrencilerinin biyoteknoloji ve genetik mühendisliği çalışma-ları ile ilgili tutum, bilgi ve biyoetik görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şahintürk, G. Y. (2014). Sosyo-bilimsel tartışma destekli fen etkinliklerinin 8. sınıf öğrencile-rinin yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili farkındalıkları ve içerik bilgisi gelişimine etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üni-versitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Taşpınar, P. (2011). Sosyobilimsel tartışma destekli sağlık eğitimi etkinliklerinin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinde sağlık bilincinin ve içerik bilgisinin gelişimine etkisi. Yayım-lanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Topaloğlu, M. Y. (2016). Sosyobilimsel konulara dayalı okul dışı ortamlarının öğrencilerin kavramsal anlamalarına ve karar verme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Topçu, M. S. (2008). Preservice science teachers’ informal reasoning regarding socioscien-tific issues and the factors influencıng their informal reasoning. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Urhan, G. (2016). Argümantasyon tabanlı öğrenme ortamlarında öğrencilerin argüman kalitelerinin ve informal akıl yürütme becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Wellington, J. (1986). Controversial issues in the curriculum. Oxford: Blackwell.
• Yaman, H. H. (2011). Argümantasyon tabanlı biyoetik eğitiminde örnek bir uygulama: ge-netiği değiştirilmiş organizma ve genetik tarama testi. Yayımlanmamış Yüksek Li-sans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yetişir, M. İ ve Kaptan, F. (2008). Sts from a historical perspective and its reflection on the curricula in Turkey. International Journal of Environmental & Science Education, 3(1), 3-8. Yüce, Z. (2011). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoteknoloji konusundaki bilgileri ve biyoteknoloji uygulamalarına yönelik biyoetik yaklaşımları: tutum, görüş ve değer yargıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bi-limleri Enstitüsü.