Öz Denetim İle Sorumluluk Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 715 - 726, 31.12.2021

Ali Gökalp , Ufuk Uluçınar , Nail Değirmenci , Koray Yüksel

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1042293

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin öz denetim becerileri ile sorumluluk değeri arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Ayrıca çalışmada öğrencilerin öz denetim becerileri ve sorumluluk değerleri; cinsiyet, günlük internet kullanımı, günlük televizyon izleme durumları gibi değişkenler açısından incelenmiştir İlişkisel tarama modelinde kurgulanan araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Şanlıurfa ilinde kolay örnekleme yoluyla seçilmiş altı farklı ortaokulda 5, 6 ve 7. sınıfta öğrenimleri-ne devam eden toplam 405 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak Gökalp ve İnel (2021) tarafından “Öz denetim Ölçeği" ile Gökalp (2021) tarafından geliştirilen “Sorumluluk Ölçeği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler, betimsel istatistiklerden yüzde ve frekans; fark testlerinden bağımsız gruplar için t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA); ilişkisel testlerden Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Analizi ve basit doğrusal regresyon analizlerine tabi tutulmuştur. Bahsi geçen analizler gerçekleştirilirken SPSS 22 paket programından faydalanılmıştır. Araştırma sonucunda; öğrencilerin günlük internet kullanma, televizyon izleme ve sınıf düzeyi gibi değişkenler açısından sorumluluk ve öz denetimlerinde istatistiksel anlamda fark görülmezken; cinsiyet değişkenine göre kız öğrenciler lehine anlamlı farklar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışma grubunda yer alan öğrencilerin öz denetim becerisi ile sorumluluk değeri arasında orta düzeyde anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki olduğu; öğrencilerin öz denetim becerilerinin sorumluluk değerlerinin anlamlı bir yordayıcısı olduğu araştırmanın diğer sonuçlarındandır.

Anahtar Kelimeler

Öz denetim, Sorumluluk, Ortaokul Öğrencileri, İlişkisel Tarama., Öz denetim, Sorumluluk, Ortaokul Öğrencileri, İlişkisel Tarama.

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. Kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aksel, N. (2018). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile öz denetim ve sosyal eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ordu Üniversitesi, Ordu.
• Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini kazanma düzeyine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Anderson, L. M. ve Prawat, R. S. (1983). Responsibility in the classroom: A synthesis of research on teaching self-control. Educational Leadership, 40(7), 62-66.
• Balat, G. ve Dağal, A. B. (2006). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi etkinlikleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Barrick, M. R. ve Mount, M. K. (1991). The big five personality dimensions and job performance: A meta-analysis. Personel Psychology, 44(1), 1-26.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (2021). İnternet kullanımında çocuk ve aile ilişkisi. 12.10.2021 tarihinde https://internet.btk.gov.tr/internet-kullaniminda-cocuk-ve-aile-iliskisi adlı siteden alınmıştır.
• Can, A. A. ve Öztürk, E. (2018). Müzik öğretmeni adaylarının öz-denetim düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 2025-2038.
• Chamberlin, L. ve Chambers, N. (1994). Developing responsibility in today's students. The Clearing House, 67(4), 204-206.
• Chapple, C. L., Vaske, J. ve Hope, T. L. (2010). Sex differences in the cause of self-control: an examination of mediation, moderation, and gendered etiologies, Journal of Criminal Justice, 38(6), 1122-1131.
• Cüceloğlu, D. (2002). Keskesiz bir yasam için iletişim donanımları (5.Baskı). Ankara: Remzi Kitabevi.
• Çamdibi, M. (1989). Din eğitimine giriş. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Çoban, O. (2016). Sokratik sorgulama yöntemi ile sorumluluk değerinin öğretimi (Yayımlanmamış doktora tezi), Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Demir, S. ve Dilmaç, B. (2019). Ergenlerin kişilerarası problem çözme becerileri ve empatik eğilimlerinin sahip oldukları değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(8), 134-156.
• Dereli, E. ve Aybay, A. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve işbirliği yapma karakterlerinin insani değerlerini yordaması ve bu özelliklerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1249-1270.
• Dora, A. G. (2012). Öz-denetim, duygu yönetimi, ruminasyon ve cinsiyetin üniversite öğrencilerinin sınav kaygılarına katkısı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Duke, D. L. ve Jones, V. F. (1985). What can schools do to foster student responsibility?. Theory Into Practice, 24(4), 277-285.
• Filiz, B. ve Demirhan, G. (2015). Bireysel ve sosyal sorumluluk ölçeğinin (BSS-Ö) Türk diline uyarlanma çalışması. Spor Bilimleri Dergisi, 26(2), 51-64.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th ed.). New York, NY: McGraw-Hill.
• Glasser, W. (2002). The effect of a reality therapy programme on responsibility for elementary school childeren in Korea. International Journal of Reality Therapy, 22(1), 33-38.
• Golzar, F. A. (2006). İlköğretim 5.sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet, denetim odağı ve akademik başarıya göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Gökalp, A. (2021). Ortaokul öğrencilerinin empati becerileri ile sahip oldukları kök değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bir yapısal eşitlik modellemesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Gökalp, A. (2021). Sorumluluk Ölçeği: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 5(1), 31-38. doi:10.29345/futvis.175
• Gökalp, A. ve İnel, Y. (2021). Self-Control Scale: A validity and reliability analysis. In T. Çetin, Y. İnel & F. Gürgil (Eds.), The Pandemic Process and New Horizons in Educational Sciences (193-207 pp.). Lithuania: SRA.
• Gündüz. M. (2014). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde sorumluluk değerinin proje tabanlı öğrenme yaklaşımı ile öğretiminin akademik başarı ve tutuma etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güngör, E. (1995). Ahlak psikolojisi ve sosyal ahlak (1. Baskı). Ankara: Ötüken Yayıncılık.
• Halstead, J. M. ve Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169–202.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kesici, A. (2018). Lise öğrencilerinin sorumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. GEFAD / GUJGEF 38(3), 965-985
• Keskin, Y. ve Keskin, S. C. (2019). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programları bağlamında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim ve mevcut durum (1. Baskı). Ankara: Gece Akademi.
• Kırmızı, O. (2014). Self-regulated learning strategies employed by regular, evening, and distance education english language and literature students. Anthropologist, 18(2), 447-460.
• Kızıltaş, A. (2019). Üniversite öğrencilerinin öz denetim, stresle başa çıkma ve sosyal destek algıları ile alkol ve madde kullanma riskleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The GuilfordPress.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş. ve Çokluk, Ö. (2007). Sosyal bilimler için istatistik (2. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Lickona, T. (1991). Education for character. how our schools can teach respect and responsibility. New York: Bantam Books.
• MacDonald, K. (1995). Evolution, the five-factor model, and levels of personality. Journal of Personality, 63(3), 525–567.
• Mattheww, J. S., Ponitz, C. C. ve Morrison, F. J. (2009). Early gender differences in self-regulation and academic achievement. Journal of Educational Psychology, 101(3), 689-704.
• MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Muraven, M. ve Baumeister, R. F. (2000). Self-regulation and depletion of limited resources: Does self-control resemble a muscle? Psychological Bulletin, 126, 247–259.
• NCSS (2002). National standards for social studies teachers. Maryland: National Council for the Social Studies.
• Nesbitt, E. ve Henderson, A. (2003) Religious organisations in the UK and values Education programmes for schools. Journal of Beliefs and Values, 24(1), 75-88.
• Öner, N. (1987). İnsan hürriyeti. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özen, Y. (2001). Yarına kalmak adına sorumluluk eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Özen, Y. (2015). Sorumluluk eğitimi. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Patterson, R. L. (2019). Self-control, sense of responsibility, and respect for others of performing artists in a higher education institution. Universal Journal of Educational Research, 7(7), 1544-1559.
• Quinn, P. D. ve Fromme, K. (2010). Self-regulation as a protective factor against risky drinking and sexual behavior. Psychology of Addictive Behaviors, 24(3), 376–385.
• Ridder, D. T. D., Lensvelt-Mulders, G., Finkenauer, C., Stok, F. M. ve Baumeister, R. F. (2012). Taking stock of self-control: A meta-analysis of how trait self-control relates to a wide range of behaviors. Personality and Social Psychology Review, 16(1), 76-99.
• Sağır, R. (2019). Ergenlerde dindarlık, öz denetim ve hayat memnuniyeti ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Saruhan, Y. (2019). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımı ile karakter güçleri ve akademik başarı arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Selanik Ay, T. ve Dal, S. (2014). İlköğretim öğrencilerinin yazılı anlatım ürünlerine göre sorumluluk değeri algıları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 78-93.
• Sezer, A. ve Çoban, O. (2016). Ortaokul öğrencilerinin sorumluluk değeri algıları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 22-39.
• Subaş, R. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının öz-denetimleri ve öğretmen özyeterlik inançları arasındaki ilişkinin bazı değişkenlerle incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics (6th ed.). New York: Pearson.
• Tanrıkulu, M. (2019). Ergenlerde internet kullanımı ve bağımlılığıyla ilişkili faktörler: Bağlanma, öz-denetim ve algılanan sosyal destek (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ufuk Üniversitesi, Ankara.
• Tozlu, N. (1991). Ekonomik gelişme, sorumluluk ve eğitim. Türk Dünyası Araştırmaları, 75, 67-77.
• Türkeş, M. C. (2004). Ergenlerde sapkın davranışın nedenleri olarak öz-denetim ve aile içi denetim mekanizmalarının analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2021). Hanehalkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması, 2021. 24.11.2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Survey-on-Information-and-Communication-Technology-(ICT)-Usage-in-Households-and-by-Individuals-2021-37437 adlı siteden alınmıştır.
• Wolfe, S. E. ve Higgins, G. E. (2008). Self-control and perceived behavioral control: An examination of college student drinking. Applied Psychology in Criminal Justice, 4(1), 108- 134.
• Yavuzer, H. (2000). Çocuk eğitimi el kitabı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, T., İnel, Y. ve Gökalp, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının uzaktan eğitimle yürütülen öğretmenlik uygulaması dersine yönelik görüşleri. VIIIth International Eurasian Educational Research Congress EJER Congress Abstract (7-10 July), Aksaray Üniversitesi, Aksaray (ss. 1246-1249) içinde. Türkiye: Anı Yayıncılık.
• Yontar, A. ve Yel, S. (2018). The relationship between empathy and responsibility levels of 5th grade students: A sample from Turkey. International Journal of Education & Literacy Studies, 6(4),76-84.
• Yücekaya, H. B. (2019). İnternet oyun oynama bozukluğu, akılcı olmayan inançlar, başa çıkma stratejileri ve özdenetim becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul.