Yürünebilirliğin Kentsel Dirence Etkisi: Eskişehir Karapınar Mahallesi Örneği

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 2, 441 - 459, 31.12.2021

Arzu Maltaş Erol Kemal Görmez

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1040785

Öz

Türkiye, uzun yıllar plansız kentleşme sürecinin yol açtığı sorunlara yönelik çeşitli politikalar geliştirmiştir. Bu politikaların başında gelen kentsel dönüşüm politikalarının bu hedeflere ulaşabilmesi için uygulamaların belli düzeyde esnekliğe sahip olması gerekmektedir. Nitekim her dönem kendi kentsel politikasını ve mimarlık anlayışını üretmektedir. Bu anlayışın son yıllarda dikkat çeken örneklerinden biri ise dirençli kentlerdir. Dirençli kentler, kentsel dönüşüm gibi çeşitli düzeylerde fiziksel ve toplumsal tehlike ve riskler barındıran uygulamalarda, esneklik ve değişikliklere uyum sağlama kapasitesi bakımından açıklayıcı olmaktadır. Son yıllardaki kentsel planlama literatürü yürünebilir mahallelerin dirençli kentler yaratma noktasında önemli bir değişken olduğunu ortaya koyduğundan bu araştırmada da yürünebilirlik, kentin direnci bağlamında değerlendirilmiş ve kentsel direncin desteklen-mesinde bir değişken olarak ele alınmıştır. Çalışmanın amacı aynı mahallede kentsel dönüşüme uğrayan ve uğramayan farklı konut alanlarını yürünebilirlik ve dirençlilik açısından karşılaştırmalı olarak İncelemektir. Bunun için öncelikle çalışmanın gerçekleştirildiği Eskişehir Karapınar Mahallesi yürünebi-lirlik bağlamında gözlemlenmiş ve mahallenin farklı alanları fotoğraflanmıştır. Ardından ise katılımcılara, yürünebilirliğe ilişkin olarak mesafe, kolaylık, temel ihtiyaçlar bağlamında sorular yöneltilmiştir. Çalışmanın sonucunda ise gerek kentsel dönüşüm geçiren konut alanında gerekse dönüşüm geçirmeyen alanda sakinlerin yürünebilirlikten beklentilerinin, dönüşümün ortaya çıkardığı diğer yapısal sorunlara kıyasla ikinci planda kaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan görüşmeler neticesinde yürünebilirliğin çerçevesinin çizilme-sinin, dirençli kentler planlamak için rehberler oluşturmada oldukça önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dirençli kentler, yürünebilirlik, kentsel planlama, kentsel dönüşüm

Kaynakça

• Abastante, F., Lami, L. M. Luigi, R. L. and Gaballo, M. (2020). Supporting resilient urban planning through walkability assessment. Sustainability, 2020/12.
• Akkar Ercan, M. ve Belge, Z. S. (2017). Daha yaşanabilir kentler için mikro ölçek bir yürünebilirlik modeli. METU JFA, 34(1), 231-265.
• Alexander D. E. (2013). Resilience and disaster risk reduction: An etymological journey. Natural Hazards and Earth System Sciences, 1, 1257-1284.
• Alfonzo, M. A. (2005). To walk or not to walk? The hierarchy of walking needs. Environment and Behavior, 37(6), 808-836.
• Bernot, L. ve Blancard, R. (2006). Yerleşme yerinin şahsiyet üzerine etkisi: Nouville araştırması. A. Yörükhan (Der.). Şehir sosyolojisinin ve insan ekolojisinin teorik temelleri içinde (133-142 ss). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Callaghan, E. G., and Colton, J. (2008). Building sustainable and resilient communities: A balancing of community capital. Environment, Development and Sustainability, 10(6), 931-42.
• Christoforidis, A. (1994). New alternatives to the suburb: Neo-traditional developments. Journal of Planning Literature, 8(4), 429-40.
• Desouza, K. C. and Flanery, T. H. (2013). Designing, planning, and managing resilient cities: A conceptual framework. Cities, 35, 89-99.
• Eren, Ş. G. and Günay, A. S. (2015). Analysing the Transfer of immovable property rights for urban resilience: An alternative land management model for the Karaburun-Çeşme-Seferihisar Peninsula. Ocean and Coastal Management, 118(B), 139-157.
• Figueiredo, L., Honiden, T. and Schumann, A. (2018). Indicators for resilient cities. OECD Regional Development Working Papers.
• Firidin, E. (2004). Uygulama alanları: Amerika ve Türkiye’de kentsel tasarım. Mimar.ist, 14, 93-98.
• Galderisi, A. (2014). Urban resilience: A framework for empowering cities in face of heterogeneous risk factors. Z magazine (Boston, Mass.),11(1), 36-58.
• Giles-Corti, B., Timperio, A., Bull, F. and Pikora, T. (2005a). Understanding physical activity environmental correlates: Increased specificity for ecological models. Exercise and Sport Sciences Reviews, 33(4), 175-181.
• Giles-Corti, B., Broomhall, M., Knuiman, M., Collins, C., Douglas, K., Ng,K., Lange,A., and Donovan, R. J. (2005b). Increasing walking: How important is distance to, attractiveness, and size of public open space? American Journal of Preventive Medicine, 28(2), 169-176.
• Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: creating resilient cities. Natural Hazards Review, 4(3), 136-143.
• Gökşin, A. (2001). Yeni Kentleşme üzerine. Mimar.ist, (3), 90-93.
• Görgülü, Z., Dinçer, İ., Enlil, Z., Örnek, E., Kurtarır, E. ve Altınok, E. (2006). İstanbul’un eylem planlamasına yönelik mekânsal gelişme stratejileri araştırma ve model geliştirme işi mahalle ölçeğinde kentsel dönüşüm modeli: Küçükbakkalköy Örneği. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.
• Hassler, U. and Kohler, N. (2014). Resilience in the built environment. Building Research and Information, 42(2), 119-129.
• Hordijk, M. and Baud, I. (2011). Inclusive adaptation: Linking participatory learning and knowledge management to urban resilience. Resilient Cities, 111–121.
• http://www.mimdap.org/?p=3173, (22.01.2019).
• http://www.ugurkentseldonusum.com.tr/tr/1345/Eskisehir-Odunpazari-Gecekondu-Onleme-Bolgesi-Projesi-Detay-Alimi. (06.03.2019).
• http://www.ugurkentseldonusum.com.tr/tr/1365/Eskisehir-Odunpazari-Gecekondu-Onleme-Bolgesi-Projesi. (06.03.2019).
• http://www.ugurkentseldonusum.com.tr/tr/1375/ESKISEHIR-Odunpazari-Belediyesi-Karapinar-Gecekondu-Onleme-Bolgesi-2-Etap-Projesi. (06.03.2019).
• ICLEI (2015). Resilient cities report 2015: Global developments in urban adaption and resilience. Erişim adresi https://www.cakex.org/sites/default/files/documents/RC2015__Congress_Report__Final.pdf, (25.04.2021).
• Johnson, M. (2001). Environmental impacts of urban sprawl: A survey of the literature and proposed research agenda. Environ Plan A, 33(4), 717-735.
• Kato, M. (2019). Resilient cities need a healthy countryside. Erişim adresi https://en.japantravel.com/tokyo/resilient-cities-need-a-healthy-countryside/59791, (25.04.2021).
• Keleş, R. (2004). Kentsel dönüşümün tüzel altyapısı. Mimar.ist, 12, 73-75.
• Keskinok, H. Ç. (2006). Kentleşme siyasaları. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• MacKinnon, D. and Derickson, K. D. (2013). From resilience to resourcefulness: A critique of resilience policy and activism. Progress in Human Geography, 37(2), 253-270.
• Meerow, S., Newell, J. P. and Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A review. Landscape and Urban Planning, 147, 38-49.
• Mehmood, A. (2016). Of resilient places: Planning for urban resilience. European Planning Studies, 24(2), 407-419.
• Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği (2014). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 14.06.2014 tarih ve 29039 sayılı Resmi Gazete.
• Nguyen, H. L. and Akerkar, R. (2020). Modelling, measuring, and visualising community resilience: A systematic review. Sustainability 12(19).
• O’Toole, R. (2001). A critique of neotraditionalism. The Thoreau Institute, Erişim adresi http://www.ti.org/neotrad.html, (21.02.2019).
• Özer, Y. E. (2018). Risk azaltma yaklaşımı çerçevesinde dirençli kentler. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Pikora, T., Giles-Corti, B., Bull, F., Jamrozik, K. and Donovan, R. (2003). Developing a framework for assessment of the environmental determinants of walking and cycling. Social Science and Medicine 56(8), 1693-1703.
• Porebska, A., Rizzi, P., Otsuki, S. and Shirotsuki, M. (2019). Walkability and resilience: A qualitative approach to design for risk reduction. Sustainability 2019/11.
• Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon and Schuster.
• Rahnama, M.R., Roshani, P., Hassani, A. and Hossienpour, S.A. (2012). Use principles of New Urbanism approach in designing sustainable urban spaces. International Journal of Applied Science and Technology, 2(7),195-203.
• Roberts, P. (2000). The evolution, definition and purpose of urban regeneration. P. Roberts ve H. Sykes (Eds.). Urban regeneration a handbook içinde (9-36 ss.) London: Sage Publications.
• Robertson, N. and Hachem-Vermette, C. (2017). Walkability as an indicator of neighbourhood resilience (breakout presentation). Journal of Transport and Health, 7, S85.
• Rodríguez, D. A., Khattak, A. J. and Evenson, K. R. (2006). Can New Urbanism encourage physical activity?: Comparing a New Urbanist neighborhood with conventional suburbs. Journal of the American Planning Association, 72(1), 43-54.
• Sadioğlu, U. Tiryaki, V. ve Korkmaz, A. (2016). Altındağ Belediyesi örneği üzerinden Türkiye’de kentsel dönüşüm politikasının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(3), 757-796.
• Saelens, B., Sallis, J. F., Black, J. B. and Chen, D. (2003). Neighborhood-based differences in physical activity: An environment scale evaluation. American Journal of Public Health, 93(9), 1552-1558.
• Saelens, B. and Handy, S. L. (2008). Built environment correlates of walking: A review. 40(7 Suppl.), S550-S566
• Seçkin, E. (2004). Mahalle planlaması ve katılımın önemi üzerine. Mimar.ist, (12), 87-92.
• Sharifi, A. (2016). A critical review of selected tools for assessing community resilience. Ecol. Indic. 69, 629-647.
• Soofi-Siavash, Y. (2016). Achieving urban resilience: Through urban design and planning principles. Postgraduate Thesis, Department of Planning Oxford Brookes University.
• Southworth, M. (2005). Designing the walkable city. Journal Of Urban Plannıng And Development, 131(4), 246-257.
• Squires, G. D. (2002). Urban sprawl and the uneven development of metropolitan America. Urban sprawl: Causes, consequences, and policy responses, Washington: The Urban Institute Press.
• Carpenter, S. R., Westley, F. and Turner, M.G. (2005). Surrogates for resilience of social–ecological systems. Ecosystems (8), 941-944.
• Steuteville, R. (2000). The New Urbanism: An alternative to modern, automobile-oriented planning development, New Urban News, Erişim adresi http://readinglists.exeter.ac.uk/Resource%20List%20Odd%20Links/GEO3127/About%20New%20Urbanism%20by%20Robert%20Steuteville.pdf, (22.08.2019).
• Şehircilik Şûrası (2017). Genel Kurul Çalışmaları 8-9 Kasım 2017, Ankara.
• Talen, E. (2002). Pedestrian access as a measure of urban quality. Planning, Practice and Research, 17(3), 257-278.
• Talen, E. (2005). Land use zoning and human diversity: Exploring the connection. Journal of Urban Planning and Development, 131(4), 214-232.
• Tekel, A. ve Görer Tamer, N. (2016). Yürünebilirlik kavramı ve yürünebilirliği etkileyen temel faktörler. A. Uğurlar, D. Erol, E. V. Öcalır Akünal, F. Erdoğanaras, K. Cihangir Çamur, L. Alkan, N. Görer Tamer, S. B. Yenigül, Ü. Duman Yüksel ve Z. Özdemir (Der.). 80 sonrası mekân ve planlama içinde (207-215 ss.), Ankara: Gazi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.
• Toit, L., Cerin, E., Leslie, E. and Owen, N. (2007). Does walking in the neighbourhood enhance local sociability?, Urban Studies, 44(9), 1677-1695.
• Trancik, R. (1986). Finding lost space: Theories of urban design. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Tuğaç, Ç. (2019). Kentsel dirençlilik perspektifinden yerel yönetimlerin görevleri ve sorumlulukları. İdealkent, 28(10), 984-1019.
• UN-Habitat (2009). Planning sustainable cities: global report on human settlements. Earthscan, London.
• Vama, G. R. (2017). A study on New Urbanism and compact city and their ınfluence on urban mobility. 2nd IEEE International Conference on Intelligent Transportation Engineering (ICITE). (250-253 ss).
• Wilkinson, C. (2012). social-ecological resilience: ınsights and ıssues for planning theory. Planning Theory, 11(2),148-169.
• Won, J., Lee, C. and Li, W. (2017). Are walkable neighborhoods more resilient to the foreclosure spillover effects?, Journal of Planning Education and Research, 1-14.
• Yalçıner Ercoşkun, Ö. (2012). A paradigm shift towards urban resilience. Ö. Yalçıner Ercoşkun (Ed.), Green and ecological technologies for urban planning: Creating smart cities içinde (49-64). Hershey, PA: Information Science Publishing.
• Yalçıntan, M. C. (2014). Sarıyer gecekondu mahalleleri örneğinde kentsel dönüşüm süreçleri ve bu süreçlerin sosyo-ekonomik ve fiziki etkileri. TUBİTAK Projesi No: 110K404, İstanbul.
• Yazıcıoğlu Halu, Z. ve Yürekli, F. (2011). Yürünebilirlik kavramı ve kentsel mekânlarda yürüme. İTÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 10(2), 29-38.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2017). Durum çalışması araştırması uygulamaları (Çev. İ. Günbayı). Ankara: Nobel Yayınları.