First Permanent Ottoman Representative in Philipines and Abyssinia: The Chief Shahbender Necib Hac Bey in Manila and in Harar

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 2, 345 - 356, 19.12.2022

Musa Kılıç

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1173207

Öz

Necib Hac Bey is an Ottoman diplomat of Syrian Maronite origin. He was a journalist before he was employed in diplomacy. During the reign of Abdülhamid II he published a newspaper called “Ebu’l-Hevl” in Egypt which remained in publication for nine years. Then he was appointed as a chief shahbender (consul general) in Ragusa. What makes him peculiar in terms of Ottoman diplomatic history, however, is his appointment as a chief shahbender in Manila, the capital of Philippines and in the Abyssinian city of Harar. In fact, he is the first Ottoman permanent representative to serve in two different foreign countries. In spite of that, he is little known in literature. The current research aims to unveil the life and diplomatic career of Necib Hac Bey by means of Ottoman archival documents.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Philippines, Abyssinia, Manila, Harar, Necib Hac, Shahbender, Diplomacy

Filipinler ve Habeşistan’da İlk Daimî Osmanlı Temsilcisi: Manila ve Harar Başşehbenderi Necib Hac Bey

Öz

Maruni kökenli Suriyeli önemli bir aileye mensup olan Necib Hac Bey gazetecilikten diplomasi mesleğine geçiş yapmış bir Osmanlı diplomatıdır. II. Abdülhamid döneminde dokuz yıl boyunca Mısır’da Ebu’l Hevl isimli bir gazete çıkardıktan sonra Ragusa Başşehbenderi olarak tayin edilmiştir. Fakat Osmanlı diplomasi tarihi açısından Necip Hac Bey’i önemli kılan husus II. Meşrutiyet sonrasında Filipinler’in başkenti Manila ve Habeşistan’ın Harar şehrinde başşehbender olarak görev yapmasıdır. Zira kendisi her iki ülkede de görev yapan ilk Osmanlı daimî temsilcisi olma özelliğine sahiptir. Bu özelliğine rağmen Necib Hac Bey hakkında literatürde pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı da Osmanlı arşiv belgeleri ışığında Necib Hac Bey’in hayatının ve diplomatik kariyerinin bilinmeyen yönlerini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Filipinler, Habeşistan, Manila, Harar, Necib Hac, Diplomasi

Kaynakça

• Babıali Evrak Odası (BEO.): 812/60897, 1343/100714, 3788/284031, 3846/288415, 4009/300629
• Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.): 279/65
• Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri (DHSAİDd.): 71/485, 113/125
• Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı (HR.İM.): 233/1
• Hariciye Nezareti İstişare Odası (HR.HMŞ.İŞO.): 53/11/1, 81/3/2, 81/3/4
• Hariciye Nezareti Londra Sefareti (HR.SFR.3.): 331/3
• Hariciye Nezareti Sicill-i Ahvâl İdare-i Umumiyye Müdüriyeti (HR.SAİD.): 22/8
• Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH.): 368/122
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO.): 270/22, 401/54, 601/64
• Hariciye Nezareti Umur-ı Hukukiye-i Muhtalita Müdüriyeti (HR.UHM.): 144/3/7, 144/3/25, 144/3/29, 144/3/63
• İrade Hariciye (İ.HR.): 368/56, 415/18, 423/22, 428/37
• İrade Hususi (İ.HUS.): 45/19, 163/69
• İrade Taltifat (İ.TAL.): 350/49
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT.): 378/33, 383/29, 384/28, 390/15, 413/5
• Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.): 148/19
• Şura-yı Devlet (ŞD.): 2796/40
• Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS.): 518/72
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.): 166/215, 167/89, 178/26, 178/47, 178/49, 178/110
• Yıldız Arzuhal Jurnal (Y.PRK.AZJ.): 41/94
• Yıldız Posta Telgraf Nezareti Maruzatı (Y.PRK.PT.): 17/135
• Agstner, R. (2014). Lij Iyasu, the Imperial and Royal Austro-Hungarian Honorary Consul in Addis Abeba and the Cannon Deal of 1914. É. Ficquet ve W.G.C. Smidt (Ed.), The Life and Times of Lij Iyasu of Ethiopia: New Insights içinde (sayfa 115-130). Berlin: Lit Verlag.
• Armaoğlu, F. (2016). 19. yüzyıl siyasi tarihi 1789-1914. İstanbul: Timaş Yayınları
• Bayraktar, H. (2011). Ortadoğu topraklarında Osmanlı idaresi aleyhine yapılan yerli ve yabancı basın yayın faaliyetleri ve devlet adamlarının tutumu. ICANAS 38-Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi içinde (sayfa 679-704). C. II. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Büyüklimanlı, G. ve Çelenkoğlu, A. (2000). Dünyada yayınlanmış Osmanlı ile ilgili eserler: Toplu katoloğu. C. II. Ankara: Milli Kütüphane Başkanlığı.
• Çakar, S. (2020). Habeşistan İmparatoru II. Menelik’in silah taciri: Serkiz Terziyan (1868-1915), MUTAD, VII/2, 287-312.
• Deleleng Z. ve Tegegn E. (2006), Ethio-Turkish Relations. Uluslararası Türk Arşivleri Sempozyumu, 17-19 Kasım 2005 içinde (sayfa 224-227). İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Kara, A. (2013). Osmanlı Devleti-Filipin ticari ilişkileri. Turkish Studies, 8/5, 331-343.
• Kavas, A. (1997). Harar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XVI (s. 107-109) içinde. İstanbul: TDV Yayınları.
• Kolay, A. (2017). II. Meşrutiyet döneminde Hariciye Nezaretinde tensikat ve bürokratik değişim (1908-1910). Türkiyat Mecmuası, 27/1, 193-214.
• Korkmaz, M. (2012). XX. Yüzyıl başlarında Kızıldeniz’de Osmanlı denizcilik faaliyetleri [yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Majul, C.A. (1996). Filipinler. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XIII (s. 82-84) içinde. İstanbul: TDV Yayınları.
• Mengüç, H. (2017). Neşriyât-ı mefsedetkârâne: II. Abdülhamid döneminde yasaklanan Mısır gazeteleri. K. Budak ve S. Eğe (Ed.), 6. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi-Bildiriler Kitabı II (s. 213-223) içinde. İstanbul: İLEM.
• Mustoe, N. E. (1962). Modern Ethiopia. African Affairs. 61/244, 216-222.
• Orhonlu, C. (1996). Osmanlı İmparatorluğu’nun güney siyaseti, Habeş Eyaleti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Özkan, S.H. (2019). Filipin Başşehbenderliği’nin açılması ve Necip Halil’in faaliyetleri (1910-1912), A. Dönmez (Ed.), Yeni ve Yakın Çağlarda Osmanlı Diplomasisi içinde (s. 299-316). Ankara: Grafiker Yayınları
• Polat, B. Ve Aslan O.F. (2020). Sultan II. Abdülhamid’in saltanat döneminde Mısır menşeli muzır neşriyat ve devletin aldığı tedbirler (1876-1909). Karadeniz Araştırmaları, XVII/68, 943-959.
• Sâdık el-Müeyyed, (1999). Habeş Seyahatnamesi 1904, M. Baydemir (Yay. Haz.), İstanbul: Kaknüs Yayınları
• Türker, H. (2018). ABD’nin talebi üzerine Mehmet Vecih’in Filipinler’e Şeyh-ül İslam Vekili olarak görevlendirilmesi (1913). Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII/2, 521-543.
• Yıldız, F. (2021). The Ottoman Empire As An External Actor And Its Effect On Politics In Ethiopia From Emperor Tewodros To King Iyasu V, Africania-İnönü Üniversitesi Uluslararası Afrika Araştırmaları Dergisi, 1 (1) , 173-192.
• Yılmaz, T.O., (2021). Teşkilât-ı Mahsûsa’nın Doğu Afrika faaliyetleri, Birinci Dünya Savaşı’nda Sudan, Habeşistan, Somali. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Yurdakul, İ. (2016). Kudüs Deyrussultan Manastırı’nda Habeşlilerin ve Mısır Kıptilerinin dinî-siyasî nüfuz mücadelesi. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1/1, 198-237.