11.-13. Yüzyıl Haçlı Seferlerinin Gürcü Krallığı Üzerine Yansımaları

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 121 - 136, 25.03.2025

Abdurrahman Seçkin

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1596205

Öz

Haçlı seferlerinde Gürcistan’ın rolünü belirleyen en önemli unsur coğrafi konumudur. Gürcistan birçok siyasi birime beyliklere (Eristavlıklara) ayrılmış olmasına rağmen Kafkasya üzerindeki geçiş kontrolünü elinde tutmaktaydı. İmparatorluklar için Gürcistan âdeta bir sıçrama tahtasıydı. Hiçbir Haçlı seferi Gürcistan’ı hedef almamıştır. Gürcü ordusu da herhangi bir Haçlı seferine katılmamıştır. Gürcistan, Haçlı seferlerinin sadece ideolojik yönden destekçisi olmuştur. Haçlılarla Gürcüler arasındaki ilk temas, 1097-1098 kışında Antakya Kuşatması sırasında Antakya'nın Kara Dağı'ndaki Gürcü manastırlarının açlık çeken Batı birliklerine yiyecek göndermesiyle gerçekleşmiştir. Gürcüler; Kral IV. Davit, Kral Tamar ve Kral V. Giorgi (Brtskinvale-Parlak) dönemlerinde Haçlı devletleriyle kurulan temaslar neticesinde bölgede cereyan eden seferlerde rol almaya başlamıştır. XIII. yüzyılda Gürcü Krallığı, Beşinci Haçlı Seferi'nin liderlerine bir ittifak teklif etmiştir. Buna göre Haçlılar, Eyyubi İmparatorluğu'nun kuzey eyaletlerine saldıracaktı. Fakat bu plan gerçekleşmedi çünkü Moğol İmparatorluğu'nun yükselişi bunun uygulanmasını engelledi. Böylece Gürcistan ile Batılı güçler arasındaki askerî iş birliği arzusu XV. yüzyılın ortalarına kadar devam etti. Bu çalışmada Haçlı seferleri dönemindeki ve sonrasındaki Haçlı-Gürcü ilişkileri, Gürcü kaynakları temel alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Haçlılar, Gürcüler, IV. Davit, Kraliçe Tamar, Kral V. Giorgi

The Effects of the 11th-13th Century Crusades on the Georgian Kingdom

Öz

The most important factor determining Georgia's role in the Crusades was its geographical position. Although Georgia was divided into several political units (Eristavi), it retained control over the Caucasus. For the empires, Georgia was a springboard. No Crusade ever targeted Georgia. The Georgian army also did not participate in any Crusade. Georgia was only an ideological supporter of the Crusades. The first contact between the Crusaders and Georgians took place during the Siege of Antioch in the winter of 1097-1098, when Georgian monasteries on Antioch's Black Mountain sent food to starving Western troops. Georgians started to take part in the campaigns in the region as a result of the contacts established with the Crusader states during the reigns of King Davit IV, King Tamar and King Giorgi V (Brtskinvale-Parlak). In the 13th century, the Georgian Kingdom offered an alliance to the leaders of the Fifth Crusade. Accordingly, the Crusaders were to attack the northern provinces of the Ayyubid Empire. However, this plan was not realised because the rise of the Mongol Empire prevented its implementation. Thus, the desire for military co-operation between Georgia and the Western powers continued until the middle of the 15th century. In this study, Crusader-Georgian relations during and after the Crusades are analysed on the basis of Georgian sources.

Anahtar Kelimeler

Crusaders, Georgians, Davit IV, Queen Tamar, King George V

Kaynakça

• Asbridge, T.S.& Edginton, S.B. (1999). (translators), Walter the Chancellor's "The Antiochene Wars", Ashgate Publishing, Great Britain.
• Avalishvili, Z. (1989) Jvarosanta Droidan, Otkhi Saistorio Narkvevi, 1929 Paris ve Tiflis.
• Badridze, Sh. (1973). Sakartvelo da Jvarosnebi, Metsniereba, Tiflis.
• Beradze, İ. (1960) Sakartvelostan Jvarosnebis urtiertobis Sakitkhisatvis, Stalinis Sakhelobis Tbilisis Sakhelmtsifo Universitetis Şromebi, No 87, Tiflis.
• Cowdrey, H. E. J. (1970). “Pope Urban II's Preachıng Of The Fırst Crusade, History”. The Journal of the Historical Association, cilt. 55, No. 184, p. 177-188.
• Demirkent, I. (1996). “Haçlılar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 14, İstanbul.
• Demirkent, I. (1997). Haçlı Seferleri, İstanbul Dünya Basımevi.
• Demirkent, I. (1998). Haçlı Seferlerinin Mahiyeti ve Başlaması, Haçlı Seferleri ve XI. Asırdan Günümüze Haçlı Ruhu, 26-27 MAYIS 1997. Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
• Forsyth James. (2021). Kafkasya Bir Tarih, İngilizceden Çeviren, Timuçin Binder, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Deniz, A.& Kamacı, K. (2013). Orta Doğu ve Avrupa’nın Sendromu Haçlı Seferleri, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Gogoladze, M. (2014). “Sakartvelos Geopolitikuri Roli Jvarosnul Modzraobashi”. Studies in History And Ethnology, Tiflis, pp. 101-109.
• Hamilton, B. (1980). The Latin Church in the Crusader States The Secular Church, Varıorum Publıcatıons LTD, London.
• Hamilton, B. (2011). “Latins and Georgians and the Crusader Kingdom”, AlMasaq: Journal of the Medieval Mediterranean, cilt xxxııı, sayı 2, ss. 117-124.
• Hillenbrand, R.& Auld S. (2009). Ayyubid Jerusalem: The Holy City in Context 1187-1250. Altajir Trust, London.
• Jafaridze, G. (1995). Sakartvelo da Makhlobel Aghmosavletis İslamuri Samyaro XII-XIII S-İs Pirvel Mesamedshi, Gamomcemloba Mecniereba, Tbilisi.
• Javakhishvili, M. (2016). Georgia and Western Europe at the Beginning of the 14th Century (The Later Crusades), Kadmosi, 8.
• Karaca, S. (2022). Kudüs Haçlı Krallığı Siyasi Tarihi 1099-1187, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Kanat, C. & Burçak, D. (2013). Sorularla Haçlı Seferleri, İstanbul Yeditepe yayınları.
• Karichashvili, D. (1902). Sakartvelı Me Tormete Saukuneşi, Mlektr. Stamb, Tiflis.
• Mamistvalishvili, E. (2014). Sakartvelos Sagareo Politika da Diplomatia, IV (Sakartvelo da Jvarosnebi), Gamomcemloba Saari, Tiflis.
• Margishvili, S. (2006). Mitebi Da Realoba Davit Ağmaşenebelis Mefobis Şesakheb, Omi Selçukta Samyaros Tsniaağmdeg, Siesta, Tiflis.
• Meskhia, Sh. (1972). Dzlevai Sakvirveli, Metsniereba, Tiflis.
• Metreveli, R. (1998). Kartuli Diplomatiis İstoriis Narkvevebi, I Natsili, Tbilisi.
• Metreveli, R. (2012). The crusader and the kingdom of Georgia, Nekeri, Tiflis.
• Metreveli, R. (2014). The Georgian Chronicles of Kartlis Tskhovreba (A History of Georgia), Artanuji Publishing, Tbilisi.
• Metreveli, R. (2015). The Crusades and the Kingdom of Georgia, Published in the Russian Federation Crusader Has been issued since 2015, Vol. 4, Is. 2, pp. 63-80.
• Metreveli, R. (Ed.) (2022). Kartuli Diplomatiis İstoria Artanuji, Tbilisi.
• Medzmariashvili, E. (2017). Kartuli Samkhedro Enciklopediuri Leksikoni, Tbilisi.
• Ninidze, D. (1998). Sakartvelos sakhelmtsipo's sagareo politika da diplomatia XIII sauk'unis bolosa da XV sauk'unis damdeg's – Kartuli diplomatiis istoriis narkevebi, I. Tbilisis universitetis gamomcemloba. Tbilisi.
• Pahlitzsch, J. (2003). “Georgians And Greeks İn Jerusalem (1099-1310), East and West in the Crusader states: context, contacts, confrontations: acta of the congress held at Hemen Castle in September 2000 / edited by Krijnie Ciggaar and Herman Teule. Belgium, pp. 35-51.
• Papaskiri, Z. (2023). Sakartvelo da Ungreti XIII-XVI Saukuneebis Saertashoriso Urtiertobebi, Sakartvelo da Kavkasia Tsarsuli, Atsymo, Momavali, I. Saertashoriso Konperencia, Saqartvelos Universitetis Gamomcemloba, Tbilisi.
• Rayfield, D. (2012). Edge of Empires: A History Of Georgia, Reaktion Books, London.
• Runciman, S. (1987). Haçlı Seferleri Tarihi, 2. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Runciman, S. (1989). Haçlı Seferleri Tarihi, 1. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. 2. Baskı.
• Sadgobelashvili, N. (2019). “Giorgi Lahsa da Jvarosanta V Laşkroba”, Evropul-Kartul Samkhedro, Politikuri da Samokalako Urtiertobebis Aspektebi, Konferancia, Davit Ağmaşenebelis Sakhelobis Sakartvelos Erovnuli Tavdacvis Akademia.
• Stepnadze, J. (1990). Demetre Pirveli, Tskhovreba da mogvaweoba, Mecniereba, Tbilisi.
• Şeşen, R. (1987). Salahaddin Eyyubi ve Devlet, Çağ Yayınları, İstanbul.
• Tabaghua, İ. (1984). Sakartvelos Evropis Arkivebsa da Tsignsacavebshi XIII-XVI SS, Tımi I, Mecniereba, Tbilisi. Tamarashvili, M. (1995). Kartuli Eklesia, Dasabamidan Dğemde, Gamomcemloba Kadleni, Tiflis.
• Tamarashvili, M. (1902). İstoria Katolokobisa Kartvelta Şoris, Tiflis.
• Tinikashvili, D.& Kazaryan, İ. (2014), Crusaders and Georgia: A Critical Approach to Georgian Historiography, Kadmosi, No 6, Tiflis.