TÜRK-ÇİN İLİŞKİLERİ: TÜRKİYE-RUSYA KRİZİNİN ETKİLERİ

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 4, 37 - 56, 31.10.2016

Meryem Nergis Ataçay

Öz

Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki diplomatik ilişkiler 1971 yılında başlamıştır. 1980’lerde iki ülkenin de dışa açık politikalar benimsemesiyle Türk-Çin ekonomik ilişkilerinin canlanmaya başladığı görülmektedir. 1990’larda ekonomik ilişkilerle birlikte karşılıklı resmi ziyaretler artmıştır ve 2000’lerin başından itibaren Türk-Çin ilişkileri daha da gelişmiştir. Türkiye, öncelikli olarak Çin ile ekonomik ilişkilerini ilerletmeyi hedeflemektedir. İki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler, 2000’lerin başından itibaren gelişme göstermiş olsa da istenilen düzeye ulaşamamıştır. Özellikle Türkiye aleyhine büyüyen ticaret açığı önemli bir sorundur ve karşılıklı yatırımlar çok düşüktür. İki ülke arasındaki Uygur sorununun yanında, Türkiye’nin özellikle 1990’ların başından itibaren Çin’den siyasi beklentilerini de karşılayamadığı ve bu anlamda Çin’in Türkiye’nin karşısında yer aldığı pek çok konu olduğu bilinmektedir. Son dönemde, Arap Baharı, İran ve Suriye meselelerine ilişkin olarak da Türkiye ve Çin farklı taraflarda yer almıştır. Ortadoğu’daki enerji güvenliği ile ilgili çıkarlarını korumak için Rusya ile birlikte hareket eden Çin’in, 2015 yılının sonuna doğru Türkiye ile Rusya arasında ortaya çıkan kriz sonrasında Türkiye ile ilişkilerinin ne şekilde seyredeceği önemli bir soru olarak ortaya çıkmaktadır. 

Kaynakça

• Atlı, A., Ünay, S. (2014). “Küreselleşme Sürecinde Türkiye-Çin Ekonomik İlişkileri”, Analiz, Sayı: 96.
• Bramall, C. (2009). Chinese Economic Development, Routledge, Londra ve New York
• Çolakoğlu S. (2012), “Türkiye-Çin İlişkileri: Tek Taraflı Aşk mı?” Ortadoğu Analiz, Eylül, Cilt:4,
• Sayı:45, ss.53-66
• Dellios, R., Yılmaz, N. K. (2008). “Turkey and China: A Study in Symmetry”, Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), Cilt: 2, Sayı: 1, ss. 13-30.
• DEİK (2009). Çin “Yükselişi Anlamak”, https://www.deik.org.tr/KonseyIcerik/1240/%C3%87in_2009_Y%C3%BCkseli%C5%9Fi_Anlamak.html, 13.03.2016
• Eder, T. S. (2014). China-Russia Relations in Central Asia, Springer VS, Almanya.
• Ekrem, E. (2012). Türkiye-Çin İlişkilerinin 40 yılı (1971-2011), Stratejik Düşünce Enstitüsü, Ankara
• Garver, J. (2016). China’s Quest- The History of the Foreign Relations of the People’s Republic of
• China, Oxford University Press, ABD.
• Gökten, K. (2012). Çin Yüzyılını Anlamak, Afyon Savaşlarından Bugüne Çin’in Dönüşümü, Notabene Yayınları, Ankara.
• Güneş, E. (2015). “Çin -Rusya İlişkilerindeki Asimetrik Denge ve Amerika Birleşik Devletleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt:70, No: 4, ss. 839-867.
• Hsu, J., Soong, J. (2014). “Development of China-Russia Relations (1949-2011)”, The Chinese Economy, Cilt: 47, Sayı: 3, ss. 70-87.
• Kadılar, R., Leung, A. K.P. (2013). “Possible Turkish-Chinese Partnership on a New Silk Road Renaissance by 2023”, Turkish Policy Quarterly, Cilt: 12, Sayı: 2, ss. 125-137.
• Macfarquhar, R. (2011). “The succession of Mao and the end of the Maoism, 1969-1982” The Politics of China, Sixty Years of the People’s Republic of China içinde, (ed.) Roderick Macfarquhar, Cambridge University Press, ABD, pp.246-336
• Meisner, M. (1999). Mao’s China and After, History of the People’s Republic, The Free Press, New York.
• Naughton, B. (2007). The Chinese Economy: Transitions and Growth, The MIT Press, ABD.
• Sezen, S. (2009). Çin’in İkinci Uzun Yürüyüşü, TODAİE, Ankara.
• Tao, Z. (2009). “Uncertainty and Ambiguity: Turkey’s Perception on the Rise of China”, Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), Cilt: 3, Sayı: 1, ss. 66-79
• Tao, Z. (2013). “An Alternative Partner to the West? Turkey’s Growing Relations with China”, Middle East Institute, http://www.mei.edu/content/alternative-partner-west-turkey%E2%80%99s-growing-relations-china, 09.04.2016.
• Ünay, S. (2015). “Turkey and Shanghai Cooperation Organization” http://www.dailysabah.com/columns/sadik_unay/2015/08/15/turkey-and-shanghai-cooperation-organization, 13.04.2016
• Zou, Z. (2015). “Sino-Turkish Strategic Economic Relationship in New Era”, Alternatives Turkish Journal of International Relations, Cilt: 14, Sayı: 3, ss.13-25.
• İnternet Kaynakları
• AIIB (Asya Altyapı Yatırım Bankası) (tarihsiz), “Signing and Ratification Status of the AOA of the AIIB”, http://euweb.aiib.org/html/aboutus/introduction/Membership/?show=0, Erişim Tarihi: 12.04.2016
• BBC (16.09.2015), “Rusya Suriye'de ne amaçlıyor?”, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150916_suriye_rusya-jonathan_marcus_analiz, Erişim Tarihi: 21.03.2016
• BBC (4.12.2015), “Türkiye-Rusya uçak krizi: 10 günde neler yaşandı?”, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/12/151204_rusya_krizin_10_gunu, Erişim Tarihi: 18.03.2016
• BBC (15.12.2015), “Reuters'a göre Rusya-Türkiye krizinde tarafların kozları”, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/12/151215_rusya_turkiye, Erişim Tarihi: 18.03.2016
• BBC (16.11.2015), “Çin’den füze alımından vazgeçilmesi ne anlama geliyor?”, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151116_cin_fuze_turkiye, Erişim Tarihi: 05.04.2016
• BBC (29.07.2015), “Erdoğan'ın Çin ziyaretinde 'ana gündem ekonomi”, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/07/150728_erdogan_cin_ziyaret, Erişim Tarihi: 09.04.2014
• ÇİN İSTATİSTİK BÜROSU (2002-2015), “İstatistik Yıllıkları” http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata/AnnualData/, Erişim Tarihi: 14.04.2016
• DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu) (tarihsiz), “Türkiye - Çin İş Konseyi”, http://www.deik.org.tr/Konsey/38/T%C3%BCrkiye_%C3%87in.html, Erişim Tarihi: 02.04.2016
• DW (Deutsche Welle Türkçe) (04.06.2012), “Sincan'a yatırımlar hızlandı”, http://www.dw.com/tr/sincana-yat%C4%B1r%C4%B1mlar-h%C4%B1zland%C4%B1/a-15996537, Erişim Tarihi: 10.04.2016
• NTV (11.01.2010), “Çin artık dünyanın en büyük ihracatçısı”, http://www.ntv.com.tr/ekonomi/cin-artik-dunyanin-en-buyuk-ihracatcisi,-Z1Byn7750WfItjBx2txww, Erişim Tarihi: 12.03.2016
• SNPTC (25.11.2014), “SNPTC, Westinghouse and Turkey Electricity Generation Company Signed Turkey NPP Cooperation Memo”, http://www.snptc.com.cn/en/index.php?optionid=922&auto_id=16016, 11.04.2016
• T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI (28.07.2015), “Yurtdışı Ziyaretler-Çin”, http://www.tccb.gov.tr/yurt-disi-ziyaretler/355/34023/cin.html, Erişim Tarihi:12.03.2016
• T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI (tarihsiz), “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar İstatistikleri” http://www.ekonomi.gov.tr/portal/faces/home/yatirim/uluslararasiYatirim/uluslararasi-dogrudan-yatirim?_adf.ctrl-state=7qw62llz8_942&_afrLoop=620581156026184&_afrWindowMode=0&_afrWindowId=null#!%40%40%3F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D620581156026184%26_afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrl-state%3D1cw7ubjhu7_4, Erişim Tarihi: 28.03.2016
• T.C. GÜMRÜK ve TİCARET BAKANLIĞI (21.11.2013), “İpek Yolu Girişimi ve Kervansaray Projesi”, http://ab.gtb.gov.tr/uluslararasi-projeler/ipek-yolu-girisimi-ve-kervansaray-projesi, Erişim Tarihi: 02.04.2016
• T.C. PEKİN BÜYÜKELÇİLİĞİ (16.03.2016), “Türk-Çin İlişkileri”, http://pekin.be.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121262, Erişim Tarihi: 02.04.2016
• TRTHABER (30.07.2015), “Erdoğan, Türkiye-Çin İş Forumu toplantısında konuştu”, http://www.trthaber.com/haber/gundem/erdogan-turkiye-cin-is-forumu-toplantisinda-konustu-196467.html, Erişim Tarihi: 03.04.2016
• TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (TÜİK) (tarihsiz), “Dış Ticaret İstatistikleri” http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046 , Erişim Tarihi: 16.03.2016
• “Çin-Türkiye İlişkileri Parlak bir Geleceğe Koşuyor” (23.10.2014), http://www.silktrek.com/content/2014-10-23-384, Erişim Tarihi: 28.03.2016
• “Hızlı trende kesim-2 inşaatını Çinli Crcc-Cengiz İnşaat konsorsiyumu kazandı” (25.07.2006), http://www.haberler.com/hizli-trende-kesim-2-insaatini-cinli-crcc-cengiz-haberi/, Erişim Tarihi: 01.04.2016
• “Rusya: Türk Akımı ve Akkuyu da yaptırımlara dahil edilebilir” (tarihsiz), http://www.haberplatosu.com/rusya-turk-akimi-ve-akkuyu-da-yaptirimlara-dahil-edilebilir/4597/, Erişim Tarihi: 12.04.2016
• “İpek Yolu'nda "Bir Kuşak Bir Yol" Projesi” (28.04. 2015), http://www.haberler.com/ipek-yolu-nda-bir-kusak-bir-yol-projesi-7249703-haberi/, Erişim Tarihi: 29.03.2016
• “G20'de 215 milyar dolarlık ticaret köprüsü kuruldu” (18.11.2015), http://www.memurlar.net/haber/547612/, Erişim Tarihi: 05.04.2016
• Gazeteler ve Dergiler
• “Çin’e yerleşen Türk şirketleri”. (01.08.2004). Capital, http://www.capital.com.tr/capital-dergi/cine-yerlesen-turk-sirketleri-haberdetay-1494, Erişim Tarihi: 16.03.2016
• “One Belt, One Road' projects get approval”. (13.01.2015). China Daily, http://www.chinadaily.com.cn/china/2015-01/13/content_19309666.htm, Erişim Tarihi: 27.03.2016
• “Ankara working closely with Beijing to expand ties: Turkish ambassador”. (13.11.2015). China Daily, http://europe.chinadaily.com.cn/china/2015-11/13/content_22447216.htm, Erişim Tarihi: 11.03.2016
• “Çin’den gelen yatırım yüzde 47 arttı”. (08.10.2014). Dünya E-Gazete, http://www.dunya.com/ekonomi/dis-ticaret/cinden-gelen-yatirim-yuzde-47-artti-240961h.htm, Erişim Tarihi: 17.03.2016
• “Çin beş yıl sonra küresel yatırımlarda lider olacak!”. (20.08.2015). Dünya E-Gazete, http://www.dunya.com/dunya/global-ekonomi/cin-bes-yil-sonra-kuresel-yatirimlarda-lider-olacak-272183h.htm, Erişim Tarihi: 11.03.2016
• “Putin faces tough choice after jet downed”. (25.11.2015). Global Times, http://www.globaltimes.cn/content/954739.shtml, Erişim Tarihi: 13.04.2016
• “Russia has no incentive to press Turkey conflict”. (01.12.2015). Global Times, http://www.globaltimes.cn/content/956009.shtml, Erişim Tarihi: 13.04.2016
• “Çinli ICBC´nin Tekstilbank´ı satın alma işlemi tamamlandı!”. (25.05.2015). HaberTürk,
• http://www.haberturk.com/ekonomi/para/haber/1082630-cinli-icbcnin-tekstilbanki-satin-alma-islemi-tamamlandi, Erişim Tarihi: 02.04.2016
• “Asya Altyapı Yatırım Bankası'nın kurucu ortağı olduk”. (17.01.2016). HaberTürk, http://www.haberturk.com/ekonomi/doviz/haber/1182136-asya-altyapi-yatirim-bankasinin-kurucu-ortagi-olduk, 15.04.2016
• “Türkiye ve Çin'den nükleerde işbirliği anlaşması”. (09.04.2012). Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/turkiye-ve-cinden-nukleerde-isbirligi-anlasmasi-20307223, Erişim Tarihi: 27.03.2016
• “Dünyanın en büyük ekonomisi Çin oldu”. (10.12.2014). Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/dunyanin-en-buyuk-ekonomisi-cin-oldu-27747530, Erişim Tarihi: 01.03.2016
• “Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov Türkiye'ye gelecek" iddiasına Ankara'dan yalanlama”. (09.04.2016). Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/rusya-disisleri-bakani-lavrov-turkiyeye-gelecek-iddiasina-ankaradan-yalanlama-40084729, Erişim Tarihi: 14.04.2016
• “Rusya ile kriz Çin'e uzandı”. (14.02.2016). Hürriyet, http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/jale-ozgenturk_12087259/rusya-ile-kriz-cin-e-uzandi_40054268, Erişim Tarihi: 14.04.2016
• “Crisis with Russia will not continue for a long time”. (11.01.2016). Hürriyet Daily News, http://www.hurriyetdailynews.com/crisis-with-russia-will-not-continue-for-a-long-time.aspx?pageID=238&nID=93664&NewsCatID=353, Erişim Tarihi: 08.04.2014
• “China’s new Silk Road initiative attracts Turkey’s attention”. (19.02.2015). Hürriyet Daily News, http://www.hurriyetdailynews.com/chinas-new-silk-road-initiative-attracts-turkeys-attention.aspx?pageID=238&nID=78523&NewsCatID=396, Erişim Tarihi: 22.03.2016
• “Çinli dev banka Bank of China Türkiye yolunda”. (08.04.2016). Hürriyet, http://www.hurriyet.com.tr/cinli-dev-banka-bank-of-china-turkiye-yolunda-40084131, Erişim Tarihi: 12.04.2016
• “China Slams Turkey For ‘Defeating’ International Campaign Against Terrorism By Shooting Down Russian Jet”. (22.12.2015). International Business Times, http://www.ibtimes.com/china-slams-turkey-defeating-international-campaign-against-terrorism-shooting-down-2235986, Erişim Tarihi: 10.04.2016
• “Sino-Turkish consortium wins Algerian contracts”. (24.06.2009). International Raiway Journal, http://www.railjournal.com/index.php/news/sino-turkish-consortium-wins-algerian-contracts.html, Erişim Tarihi: 02.04.2016
• “Yeni İpek Yolu için Türkiye kilit olacak”. (27.04.2015). Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/yeni-ipek-yolu-icin-turkiye-kilit/ekonomi/detay/2050114/default.htm, Erişim Tarihi: 29.03.2016
• “Suriye savaşına Çin de katılıyor”. (20.11.2015). Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/suriye-savasina-cin-de-katiliyor/dunya/detay/2150782/default.htm, Erişim Tarihi: 05.03.2016
• “Türkiye-Çin ilişkilerinde yeni dönem”. (25.02.2016). Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/turkiye-cin-iliskilerinde-yeni/ekonomi/detay/2199726/default.htm, Erişim Tarihi: 09.04.2016
• “Rus askeri gemisi İstanbul Boğazı'ndan geçti”. (04.03.2016). Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/rus-askeri-gemisi-istanbul-gundem-2204021/, Erişim Tarihi: 12.04.2016
• “Çin Türkiye'de 15 milyar dolarlık yatırım yapacak”. (30.03.2016). Milliyet, http://www.milliyet.com.tr/cin-turkiye-de-15-milyar-yatirim/ekonomi/detay/2218452/default.htm, Erişim Tarihi: 13.04.2016
• “Ecevit, Varyag'ın geçişine izin verdi, çünkü...”. (11.08.2011). Posta, http://www.posta.com.tr/siyaset/YazarHaberDetay/Ecevit--Varyag-in-gecisine-izin-verdi--cunku---.htm?ArticleID=83605, Erişim Tarihi: 24.03.2016
• “Kayı İnşaat, Çinlilerle Belarus'ta santral yapacak”. (28.09.2009). Sabah, http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2009/09/28/kayi_insaat_cinlilerle_belarusta_santral_yapacak, Erişim Tarihi: 02.04.2016
• “Rusya neden Suriye yönetimini destekliyor?”. (15.10.2011). Sabah, http://www.sabah.com.tr/dunya/2011/10/15/rusya-neden-suriye-yonetimini-destekliyor, Erişim Tarihi: 26.02.2016
• “Rusya ekonomisi bu krizi uzun süre kaldıramaz”. (28.12.2015). Sabah, http://www.sabah.com.tr/gundem/2015/12/28/rusya-ekonomisi-bu-krizi-uzun-sure-kaldiramaz, Erişim Tarihi: 12.04.2016
• “China to stay on the sidelines in Turkey-Russia tensions”. (26.11.2015). South China Morning Post, http://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/1883428/china-stay-sidelines-turkey-russia-tensions, Erişim Tarihi: 10.04.2016
• “After Paris Attacks, China Seeks More International Help Fighting Xinjiang Separatists”. (17.11.2015). The Diplomat, http://thediplomat.com/2015/11/after-paris-attacks-china-seeks-more-international-help-fighting-xinjiang-separatists/, Erişim Tarihi: 08.04.2016
• “Can China-Turkey Relations Move On?”. (30.06.2015). The Diplomat, http://thediplomat.com/2015/07/can-china-turkey-relations-move-on/, Erişim Tarihi: 09.03.2016
• “Vizede Çin işkencesi”. (05.02.2016). Vatan, http://www.gazetevatan.com/vizede-cin-iskencesi-911927-ekonomi/, Erişim Tarihi: 14.04.2016