İran-Rusya ilişkileri: Stratejik ortaklık mı rekabet mi?

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 577 - 594, 31.07.2022

Sabir Askeroğlu

https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1018646

Cited By: 3

Öz

Soğuk Savaş dönemi boyunca sorunlu ilişkiler içerisinde olan Moskova ile Tahran Sovyetlerin son döneminden itibaren ilişkileri düzelmeye başlamıştır. 2011’de başlayan Suriye krizi İran ile Rusya’yı Suriye’de jeopolitik müttefik haline getirmiştir. Fakat daha sonra bu yakınlık rekabete dönüşmüştür. Rusya İran’la iş birliğini kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya başlaması, ABD, İsrail ve Türkiye’yle kurduğu ve kurmaya çalıştığı iş birliği alanları İran’ın aleyhine olmaya başlaması Moskova-Tahran hattından gerginliklere yol açmıştır. İran-Rus ilişkilerini etkileyen en önemli faktörlerden biri İran’ın nükleer programı olmuştur. Her ne kadar Rusya Tahran’ın nükleer programıyla ilgili daha ılımlı söylemde bulunarak Batı’nın baskı politikalarına karşı çıkmış olsa da İran’a yönelik BM Güvenlik Konseyi nezdinde alınan ağırlaştırılmış yaptırım kararlarına katılmıştır. Rusya İran’ın nükleer programını Batı’yla ilişkilerinde bir pazarlık konusu yapmıştır. Petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynaklarını üreten ve ihraç eden iki ülke olan İran ve Rusya aynı zamanda bu alanda birbirinin rakibi durumundadır. Rusya OPEC+ çerçevesinde Suudi Arabistan’la daha sıkı iş birliği içinde olup, yaptırımlar sonucu uluslararası petrol piyasalarından dışlanan İran’ın payını paylaşmaktadırlar. İran doğalgazını Avrupa’ya ihraç edilmesini ise Rusya kendisi için ekonomik tehdit olarak görmekte. Bu çalışma Rusya ile İran’ın iş birliği alanları olduğu gibi ciddi sayıda rekabet alanlarının olduğunu incelemeye çalışmıştır. Rekabet alanlarının iş birliği alanlarından daha fazla olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, İran, Suriye, İsrail, Türkiye

Iran-Russia relations: Strategic partnership or competition?

Öz

Relations between Moscow and Tehran, which had troubled relations during the Cold War period, have started to improve since the last periodof the Soviets. The Syrian crisis that started in 2011 has made Iran and Russia geopolitical allies in Syria. But later this closeness turned into rivalry. Russia started to use its cooperation with Iran for its own interests, and the areas of cooperationthat it established and tried to establish with the USA, Israel and Turkey began to be against Iran, which led to tensions on the Moscow-Tehran line. One of the most important factors affecting Iran-Russia relations has been Iran's nuclear program. Although Russia opposed the West's repression policies by making a more moderate statement about Tehran's nuclear program, it participated in the aggravated sanctions decisions taken by the UN Security Council against Iran. Russia has made Iran's nuclear program a bargaining chip in its relations with the West. Iran and Russia, two countries that produce and export energy resources such as oil and natural gas, are also rivals in this field. Russia cooperates more closely with Saudi Arabia within the framework of OPEC+ and shares the share of Iran, which has been excluded from international oil markets as a result of sanctions. Russia sees the export of Iranian gas to Europe as an economic threat to itself. This study has tried to examine that Russia and Iran have areas of cooperation as well as serious areas of competition. It was concluded that areas of competition are more than areas of cooperation.

Anahtar Kelimeler

Iran, Russia, Syria, Turkey

Kaynakça

• Arbatov, A., & Sajin, V. (2015, 4 Aralık). Yadernor soglaşeniye s iranov: final ili novıy etap. Carnegie. Erişim adresi: https://carnegie.ru/2015/12/04/ru-pub-62179
• Askeroğlu, S. (2018, 06 Haziran). İran israil sınırından çekiliyor mu?.İRAM. Erişim adresi: https://iramcenter.org/iran-israil-sinirindan-cekiliyor-mu/
• Askeroğlu, S. (2019, 4 Temmuz). Petrolde iran-rusya çıkar çatışması. İRAM. Erişim adresi: https://iramcenter.org/petrolde-iran-rusya-cikar-c/
• Askeroğlu, S. (2020a, 02 Ekim). İran’ın idlib politikası. İRAM. Erişim adresi: https://iramcenter.org/iranin-idlib-politikasi/ Askeroğlu, S. (2020b, 28 Şubat). Rusya'nın idlib politikası. İRAM. Erişim adresi: https://iramcenter.org/rusyanin-idlib-politikasi/
• Askeroğlu, S. (2020c, 15 Nisan). Suriye'de türkiye karşıtı kirli ittifak. İRAM. Erişim adresi: https://iramcenter.org/suriyede-turkiye-karsiti-kirli-ittifak/
• Bahtina, O. (2019, 22 Haziran). Rossiya pomojet iranu eksportirovat neft v evropu. neftegaz.ru. Neftegaz.Ru. Erişim adresi: https://neftegaz.ru/news/politics/455346-rossiya-pomozhet-iranu-eksportirovat-neft-v-evropu/
• Barsukov, Y. (2019, 11 Kasım). İran kopit neft na buduşeye. Kommersant. Erişim adresi: https://www.kommersant.ru/doc/4154815
• BBC News . (2016, 16 Ağustos). Rossiya perebrosila dalniye bombardirovşiki Tu-22M3 v iran. Erişim adresi: https://www.bbc.com/russian/news-37092754
• Blinov, A. (2007, 8 Ekim). Ne prostoy partner na uge. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/courier/2007-10-08/22_iran.html
• Burnos, T. (2018, 6 Mart). Rossiya ispolzuyet gaz kak instrument politiçskogo davleniya. Golos Ameriki. Erişim adresi: https://www.golos-ameriki.ru/a/tb-nord-stream-and-energy-security-for-eu-ukraine/4282937.html Çekuşkin. A.N. (2010). Rossiya-iran: problemı i perspektivı sotrudniçestva. Vestnik, 3, 60-66.
• Dadaşev.G. (2006, 4 Mart). İran rassmatrivaet predlojeniya fr, no stremitsya obespeçit svoyi prava. Ria Novosti. Erişim adresi: https://ria.ru/20060304/43908652.html
• Florov, V. (2006, Haziran 26). Pobeda moskvı v iranskom gambite. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/courier/2006-06-26/19_iran.html
• Gazpromekxport. (2018). Dinakina realizatsiya gaza v evropu. Erişim adresi: http://www.gazpromexport.ru/statistics/
• Gornostayev, D. (2000, 19 Ekim). Sdelka gor-çernomırdin: uşerb rosii- çetıre milliarda?. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/world/2000-10-19/1_deal.html
• Gromov. A., Mosesov. A., Gaşkov. A. (2019, 5 Kasım). İran sokraşayet obyazatelstva po yadernoy sdelke- i bot priçinı. Tass. Erişim adresi: https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/4580506
• İnterfax. (2018, 8 Mayıs). Tramp obyavil o vıhode sşa iz sdelki po iranskoy yadernoy programme. Erişim adresi: https://www.interfax.ru/world/611863
• İnterfax. (2019, 12 Temmuz). Dobıça nefti i irane opustilas do nimimuma za posledniye 30 let. Erişim adresi: https://www.interfax.ru/business/668916
• Jiznin, S. (2009,17 Mart). Energodiplomatiya segodnya. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/ng_energiya/2009-03-17/9_energodiplomacy.html
• Korçemnik. M (2010, Eylül 15). Gazprom teryaet evropeyskiy rınok. EEG East Europen Gaz Analisis. Erişim adresi: https://eegas.com/rus-norw-2010-09r.htm
• Kosenok.A., Fedunenko. Y., Şkurenko. O. (2018, 18 Mayıs). Çto nujno znat ob iranskoy yadernoy sdelke. Kommersant. Erişim adresi: https://www.kommersant.ru/doc/3627376
• Kononov, İ., & Andrey Terehov. (2007, 13 Aralık). Antiiranskaya rezolyutsiya sdvigaetsya na 2008 god. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/world/2007-12-13/10_antiiran.html
• Kornilov, A., Rumi. R.(2015). Rossijsko-iranskiye otnoşeniye v perion prezidenta mahmuda ahmedinejada. Nauchnıye Vedomosti, 7(204), 120-124.
• Korrespondent. (2007, 11 Ekim). İnopressa: sarkozi ne udalos soblaznit putina. Erişim adresi: https://korrespondent.net/world/211474-inopressa-sarkozi-ne-udalos-soblaznit-putina
• Lee, W. (2015, 16 Aralık). İranskiye smi: suleymani posetil moskvu i vstretilsya s putinım.
• Murtazayeva, G. (2010). İranskaya yadernaya programma i rossiysko-amerikanskiye otnoşeniya. Vestnik VGU, 1(17), 125-130.
• Naumov, A. (2015, 15 Temmuz). Şestyorka ukrotila iranskiy atom. Nazavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/world/2015-07-15/1_iran.html
• Nezavisimaya Gazeta. (2020,10 Mart). Mojet li reşit siriyskiye problemı bez irana. Erişim adresi: https://www.ng.ru/editorial/2020-03-10/2_7813_editorial.html
• Pertsova, V. (2018, 5 Şubat). Naturalnıy obmen. zaçem rossiya importiruyet neft iz irana. Forbes. Erişim adresi: https://www.forbes.ru/biznes/356741-naturalnyy-obmen-zachem-rossiya-importiruet-neft-iz-irana
• Pertsova, V. (2018, 5 Şubat). Naturalnıy obmen. zaçem rossiya importiruyet neft iz irana. Forbes. Erişim adresi: https://www.forbes.ru/biznes/356741-naturalnyy-obmen-zachem-rossiya-importiruet-neft-iz-irana
• Petlevoy, V. (2018, 13 Kasım). Rossiya i saudovskaya araviya kompensirovali padeniye dobıçi nefti v irane. Vegomosti. Erişim adresi: https://www.vedomosti.ru/business/articles/2018/11/13/786310-rossiya-saudovskaya-araviya-kompensirovali-padenie-dobichi-nefti-irane
• Ria Novosti. (2006, 02 Şubat). Ahmedinejad stavit pod somneniye ideyu obogaşeniya urana za rubejom. Erişim adresi: https://ria.ru/20060202/43300688.html
• Ria Novosti. (2012, 20 Temmuz). İsk irana po postavkam s-300 ne luçşiy metod reşeniya problemı-mid rf. Erişim adresi: https://ria.ru/20120720/704320481.html
• Ria Novosti. (2015, 27 Eylül). Rossiya, siriya, iran i irak skoordiniruyursya dlya borbı s igil. Erişim adresi: https://ria.ru/20150927/1285366451.html
• Ria Novosti. (2017, 25 Nisan). Rossiya i iran zaklyuçili sdelku neft v obmen na tovarı. Erişim adresi: https://ria.ru/20170525/1495058932.html
• Sanai, M. (2004,15 Kasım). Neftegazovıy peredel. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/dipkurer/2004-11-15/10_asia.html
• Suslov, D. (2003, 4 Haziran). Rossiya uhodit iz irana. Nezavisimaya Gazeta. Erişim adresi: https://www.ng.ru/world/2003-06-04/5_iran.html
• Şevçenko, A., Bahtina, O. (2020, 8 Temmuz).Zapolneniye hranilişa. iran sokraşayet dobıçu nefti do minimuma za posledniye 40 let. Neftegaz.Ru. Erişim adresi: https://neftegaz.ru/news/dobycha/619419-zapolneny-khranilishcha-iran-sokrashchaet-dobychu-nefti-do-minimuma-za-poslednie-40-let/
• Tass. (2016, 17 Ağustos). Ekspertı: ispolzovaniye vks fr bazı v irane menyaet rasstanovku sil na blijnem vostoke. Erişim adresi: https://tass.ru/armiya-i-opk/3545704
• Tass. (2019, 1 Temmuz). İran zayavil ob ugroze smerti opek iz-za usileniya vlasti rossii i saudovskoy aravii. Erişim adresi: https://tass.ru/ekonomika/6614756
• Tkaçov, İ. (2020, 22 Ocak). Sankcii sşa pomogli rossii v 2019 godu narastit eksport nefti. RBC. Erişim adresi: https://www.rbc.ru/economics/22/01/2020/5e27219d9a79479a69d4bb56?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.ru%2Fnews
• Topalev, A. (2015, 18 Kasım). İran zalyot mir gazom. Gazeta.Ru. Erişim adresi: https://www.gazeta.ru/business/2015/11/18/7899407.shtml
• Trenin, D. (2016, 8 Eylül). Rossiya i iran: nedoveriye v proşlom i sokturdniçestvo v busuşem. Erişim adresi: https://carnegie.ru/2016/09/08/ru-pub-64508
• Vesti. (2006, 12 Nisan). Rossiya prizıvayet iran priostonovit obogaşeniye urana. Erişim adresi: https://www.vesti.ru/article/2306880
• Voennıye Obozreniye. (2017, 6 Şubat). Rossiya i izrail zaklyuçili taynoye soglaşeniye. Erişim adresi: https://topwar.ru/108676-istochniki-rossiya-i-izrail-zaklyuchili-taynoe-soglashenie-o-kodekse-povedeniya-v-nebe-nad-siriey.html
• Yevseyev, V. (2012). İranskaya yadernaya programa v blijnei i srednesroçnoy perspektive. Vostochnaya Analitika, 3, 54-58.