21. YÜZYIL ENSTRÜMAN TASARIM VE YAPIM PRATİKLERİNDE YENİ BİR YAKLAŞIM ÖNERİSİ; HİBRİT LUTİYELİK

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 365 - 387, 30.06.2024

Özgür Turan

https://doi.org/10.31811/ojomus.1435966

Öz

21. Yüzyılın ilk çeyreğinde ivme kazanan yeni tasarım ve üretim teknolojileri her alanda olduğu gibi müzik ve enstrüman yapım alanında da önemli değişimlere ve dönüşümlere sebep olur. Özellikle endüstri 4.0 ve 5.0 gibi akıllı teknolojiler üzerine inşa edilen günümüz çağında; yeni tasarım ve üretim araçlarının kullanımı yaygınlaşırken geçmiş yüzyılların başat konvansiyonel üretim teknolojileri/yöntemleri bu yeni teknolojik/dijital mecralarda işlevsiz kalarak farklı tasarım ve üretim yöntemlerinin kullanılmasını zorunlu kılar. Diğer yandan yeni kompozit malzemelerin; geri dönüştürülebilir hammaddelerin işlenebildiği katmanlı (eklemeli) imalat teknolojileri ise üretimin her alanına yayılır ve yeni üretim anlayışlarının gelişmesine vesile olur. Tüketici tabanında ise “do it yourself” ve “maker movement” gibi akımların başlıca üretim tezgâhları haline gelen üç boyutlu yazıcı teknolojileri giderek, üretimin vazgeçilmez unsurları olmaya başlar. Bunlara ek olarak günümüzde yaşanan çevre ve ormansızlaştırma sorunları, enstrüman yapımı gibi geleneksel üretim yöntemlerinin başlıca hammaddesi olan ahşabın, tedariğinde güçlükler yaşanmasına sebep olurken kaliteli akustik malzemelere ulaşım zorlaşır ve maliyetler gün geçtikçe artar. Tüm bu değişimlere koşut enstrüman yapım alanıysa evirilerek disiplinlerarası hibrit yöntemlerin kullanıldığı bir üretim alanı haline gelir. Nitel araştırma yöntemleri kullanılarak hazırlanan bu derleme makalede; enstrüman yapım alanının, günümüzde kazandığı yeni boyutlarla hem kavramsal hem de teknolojik bir arkaplanda nasıl melez bir yapıya evrildiği irdelenirken, ‘hibrit lutiyelik’ kavramı alternatif bir öneri olarak sunulur.

Anahtar Kelimeler

Enstrüman Yapımı, Enstrüman Tasarımı, Çalgı Teknolojileri, Hibrit Lutiyelik.

21ST CENTURY A NEW APPROACH TO INSTRUMENT DESIGN AND MAKING PRACTICES; HYBRID LUTHERIE

Öz

In the first quarter of the 21st century, new design and production technologies that gained momentum have caused significant changes/transformations in music and instrument-making in every field. Especially in today's age built on industry 4.0 and 5.0 smart technologies, while the use of new design and production tools has become widespread, the dominant conventional production technologies/methods of the past centuries have become dysfunctional in these new technological/digital media, necessitating the use/production of different design and production methods. On the other hand, new composite materials and additive manufacturing technologies, in which recyclable raw materials can be processed, have spread to all production areas and led to the development of new production approaches. In the consumer base, three-dimensional printer technologies, which have become the main production benches of movements such as the "do it yourself" and "maker movement," are gradually becoming indispensable production elements. In addition to all these, today's environmental and deforestation problems cause wood, which is the main raw material of traditional production methods such as instrument making, to become increasingly scarce and difficult to supply, while access to quality acoustic materials in the instrument making market is becoming difficult and costs are increasing day by day. In parallel with all these changes, the field of instrument-making evolves and becomes a production area where interdisciplinary hybrid methods are used. This review article was prepared using qualitative research methods; while examining how the field of instrument making has evolved into a hybrid structure in both a conceptual and technological background with the new dimensions it has gained today, the concept of ‘hybrid luthiery’ is presented as a new alternative.

Anahtar Kelimeler

Instrument Making, Instrument Design, Instrument Technologies, Hybrid Lutherie.

Kaynakça

• Acet, R. C., & Saati, F. S. (2015). Sound Performance Investigation of Composite Materials for The Soundbox of A Membrane Musical Instrument. In The 22nd International Congress on Sound and Vibration (ICSV22). International Institute of Acoustics and Vibrations. Florance/Italy, 2(8), 404-411. https://doi.org/10.13140/RG.2.1.4293.1044
• Açın, C. (1994). Enstrüman Bilimi (Organoloji) (1.Basım). Yenidoğan Basımevi Ltd. Şti.
• Akman. E. (2013). “Çal” Kelimesinin Etimolojisi ve Kastamonu'da Çal ile İlgili Yer Adları. VIII. Uluslararası Büyük Türk Dili kurultayı Bildirileri. Ankara. 3(8), 61-66. https://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/eyup_akman_cal_kelimesi.pdf
• Anderson, C. (2012). Makers: The New Industrial Revolution (1st Edition). Random House.
• Antmen, A. (2009). 20. Yüzyıl Batı sanatında akımlar (2. Baskı). Sel Yayıncılık.
• Aytaç, M. (2023). Kemanın Üst Kapak Kalınlığının Köprü Hareketliliği ve Ses Yayılımına Olan Etkisinin Araştırılması (Tez. No. 816691) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baschet Official Site (2023, 20 Aralık). Les sculptures sonores. http://francois.baschet.free.fr/front.htm
• Baschet, S. S. (2023, Aralık 20). Sound Education Structures sonores Baschet. http://baschet.org/site/index.php/sound-education/
• Bauman, Z. (2017). Akışkan Modernite (1. Basım). (S.O. Çavuş, Çev.). Ayrıntı Yayınları
• Bauman, Z., & Lyon, D. (2013). Akışkan Gözetim (1. Basım). (E. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları
• Besnainou, C. (1995). From Wood Mechanical Measurements to Composite Materials for Musical Instruments: New Technology for Instrument Makers. MRS Bulletin, 20(3), 34-36.
• Blackwell, A. & Aaron, S. (2015). Craft Practices of Live Coding Language Design. Proceedings of the First International Conference on Live Coding, 1(1), 41-52. https://doi.org/10.5281/zenodo.19318
• Bouchard-Valentine, V. (2016). Fonofone pour iPad et iPhone: Cadrage historique et curriculaire d’une application québécoise conçue pour la création sonore en milieu scolaire. CLes. Université du Québec à Montréal. 17(1), 11-24.
• Burke, P. (2011). Kültürel Melezlik (1. Baskı). (M. Topal, Çev.). Asur Yayınları.
• Christensen, P. J., Willemsen, S., & Serafin, S. (2021). Applied Physical Modeling for Sound Synthesis: The Yaybahar. In Proceedings of the 2nd Nordic Sound and Music Computing (NordicSMC) Conference, 3(2), 11-16. https://doi.org/10.5281/zenodo.5717860
• Collins, N. (2006). Handmade Electronic Music; The Art of Hardware Hacking (1st Edition). Routledge Pub.
• Coser, L. A. (1957). Social Conflict and the Theory of Social Change. The British Journal of Sociology, 8(3), 197–207. https://doi.org/10.2307/586859
• Cox, G. (2013). Speaking code (1st Edition). MIT Press. Dougherty, D. (2012). The Maker Movement. Innovations: Technology, Governance, Globalization, 7(3), 11–14. https://doi.org/10.1162/INOV_A_00135
• Dufva, T. (2017). Maker Movement Creating Knowledge Through Basic Intention. Techne Series A, 24(2), 129–141. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.14376.16648
• Eco, U. (2000). Açık Yapıt: Deneme (1.baskı). (T. Esmer, Çev.). Can Yayınları.
• Eyüboğlu, İ. Z. (1995). Türk dilinin etimoloji sözlüğü (1.baskı). Sosyal Yayınları.
• Feller, J., Anderson, R., Lessig, L., McGowan, D., O'Mahony, S., & Kelty, C. (2005). Perspectives on free and open source software (1st Edition). MIT Press.
• Halverson, E. R., & Sheridan, K. (2014). The maker movement in education. Harvard Educational Review, 84(4), 492–494. https://doi.org/10.17763/haer.84.4.34j1g68140382063
• Jordà, S. (2004). Instruments and players: Some thoughts on digital lutherie. Journal of New Music Research, 33(3), 321-341. https://doi.org/10.1080/0929821042000317886
• Jordà, S. (2005). Digital Lutherie Crafting Musical Computers for New Musics' Performance and Improvisation [Doctoral dissertation, Universitat Pompeu Fabra. Departament de Tecnologia]. https://www.tdx.cat/handle/10803/575372#page=1
• Karataş, F. (2023). Tanbur icrasında kullanılan mızrabın fiziksel özelliklerinin, vuruş açılarının ve vuruş bölgelerinin akustik açıdan incelenmesi (Tez. No. 816305) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Lang, D. (2013). Zero to Maker: Learn (Just Enough) to Make (Just About) Anything. Maker Media.
• Magnusson, T. (2017). Musical Organics: A heterarchical approach to digital organology. Journal of New Music Research, 46(3), 286-303. https://doi.org/10.1080/09298215.2017.1353636
• Maral, H. A. (2010). 21. Yüzyıl başında, müziğin toplumsal değişim süreci içindeki yerinin tanımlanması çabası (Tez. No. 263312) [Doktora Tezi, Ege Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Mooney, J. R. (2015). Hugh Davies’s Self-Built Instruments and their relation to Present-Day Electronic and Digital Instrument-Building Practices: Towards Common Themes. The University of Leeds Pub.
• Mooney, J. R. (2015b). Hugh Davies’s Electroacoustic Musical Instruments and Their Relation to Present-Day Live Coding Practice: Some Historic Precedents and Similarities. In Proceedings of the First International Conference on Live Coding, ICSRiM, 1(1), 53-62. https://doi.org/10.5281/zenodo.19319
• Mooney, J. R. (2017). The Hugh Davies Collection: live electronic music and self-built electro-acoustic musical instruments, 1967–75. Science Museum Group Journal, 1(7), 170705-170705. https://doi.org/10.15180/170705
• Næss, T. R. (2019). A physical intelligent instrument using recurrent neural networks (Master's thesis). Proceedings of the International Conference on New Interfaces for Musical Expression, UFRGS, 1(1), 79–82. https://doi.org/10.5281/zenodo.3672874
• Partch, H. (1979). Genesis of a music: An account of a creative work, ıts roots, and ıts fulfillments (Second Edition). Da Capo Press.
• Potter, K. (2005, January 7). Hugh Davies; Iconoclastic Innovator in Electronic Music. The Independent, 0-1, para. 15. https://www.independent.co.uk/news/obituaries/hugh-davies-18090.html
• Ryan, G., Bouchard-Valentine, V., & Karamanos, T. (2023). The Baschet Instrumentarium: Sound Structures That Need to be Played, Not Displayed. The Canadian Music Educator, 64(4), 6-10. https://www.proquest.com/scholarly-journals/baschet-instrumentarium-sound-structures-that/docview/2830354980/se-2?accountid=7181
• Schneider, J. (2015). The Microtonal Guitars of Harry Partch. Soundboard Scholar, 1(5), 26-37. https://doi.org/10.56902/SBS.2015.1.6
• Tonella Tüzün, L. M., Maral, A. H., & Turan, Ö. (2022). Barok Çalgılar Sergi Kataloğu. Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Çalgı Yapımı ve Onarımı Bölümü. Anadolu Ü. Yayınları. https://hdl.handle.net/11421/27087
• Turan, Ö. (2020). Zaman–Mekân İlişkisi ve Müziğin Plastisitesi Bağlamında Ses Heykelleri Kavramı; Başat Yapıtlar ve Temel Önermeler Üzerinden Yeni Bir Değerlendirme Denemesi (Tez No. 615734) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Turan, Ö. (2022). Çalgı Yapımında Çevre Dostu Biyokompozit Malzemelerin Kullanımı. Ç. Adar ve F. Yıldız (Ed.), 12. Uluslararası Hisarlı Ahmet Sempozyumu Bildiri Kitabı (1. Baskı, s. 410-421) içinde. İzge Basın Yayın.
• Turan, Ö., & Maral, H. A. (2023). Kavramsal sanat paradigmasında enstrüman yapımı ve postmodern, duysal tasarım alanlarına bir yansıması olarak sound sculpture kavramının dönüştürücü izdüşümleri. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 14(1), 339-353. https://doi.org/10.7456/tojdac.1381185
• Wessel, D., & Wright, M. (2002). Problems and Prospects for Intimate Musical Control of Computers. Computer Music Journal, 26(3), 11-22. https://doi.org/10.1162/014892602320582945
• Yamada, K. (2017). Shamisen Skin on The Verge of Extinction: Musical Sustainability and Non-Scalability of Cultural Loss. In Ethnomusicology Forum, 26(3), 373-396. https://doi.org/10.1080/17411912.2018.1423575