Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

OTİZM VE MÜZİĞE İLİŞKİN META SENTEZ ÇALIŞMASI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 75 - 98, 30.06.2024
https://doi.org/10.31811/ojomus.1483446

Öz

Müzik, duygu ve düşüncelerin sesler yoluyla ifade edilmesi, bir nevi dışavurumudur. Yapılan araştırmalar küçük yaşlarda müzik eğitimi almış, bir enstrüman çalmayı öğrenmiş çocukların beyin gelişimlerinin, el göz koordinasyonlarının, motor becerilerinin ve problem çözme yetilerinin olumlu yönde geliştiğini ortaya koymuştur. Sağlıklı çocuklarda olumlu etkilerini gördüğümüz müzik uygulamalarının, özel eğitim gerektiren otistik çocuklarda da oldukça etkili bir yöntem olduğu bilinmektedir. Bu araştırma otizm ve müzik konusunda yapılan makalelere ilişkin bir meta sentez çalışması yapmayı amaçlamaktadır. Araştırmada meta sentez modeli kullanılmıştır. Veriler doküman analizi yoluyla toplanmıştır. PubMed veri tabanından “otizm ve müzik” anahtar kelimeleriyle elde edilen, 433 veriden açık erişimi olan, müzikal uygulama içeren, 2017 ve sonrasında yayımlanan toplam 12 çalışma araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Veriler içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. İçerik analizi kapsamında elde edilen temalar alt problemleri oluşturmaktadır. Bulgular alt problemler yoluyla raporlanarak sonuçlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, incelenen çalışmalarda daha çok örneklem ve kontrollü son test model kullanıldığı, tüm çalışmalarda otizm tanı teşhis ölçeklerine yer verildiği, bunun dışında en çok sosyal beceri ölçeklerinin kullanıldığı, katılımcıların yaş aralıklarının en az 2 en fazla 12 olduğu, daha çok hafif ve orta derecede otizmli bireylerin ele alındığı, incelenen çalışmalardaki müzikal uygulamalarda şarkı söyleme, dinleme, enstrüman çalma, vokal ve enstrümantal doğaçlama ve müzik terapi yöntemlerine yer verildiği, bu uygulamalarda yapılandırılmış ya da bilinen şarkıların, orff enstrümanlarının, klasik müzik eserlerinin ve ritim kalıplarının materyal olarak kullanıldığı, ayrıca çalışmalarda müzik terapistlerinin yanında, fizyoterapistlerin, konuşma ve dil terapistlerinin, müzik öğretmenleri ve müzik uzmanlarının da görev aldığı ve müzikal uygulamaların otizmli bireylerin sosyal beceriler, sosyal iletişim, davranış bozuklukları, konuşma ve dil becerileri, motor becerileri gibi özelliklerini geliştirdiği tespit edilmiştir ancak araştırma kapsamında olumsuz sonuçlanan çalışmalar da olduğundan konu ile ilgili daha fazla sayıda çalışmanın yapılması önerilmektedir.

Kaynakça

  • Amerikan Psikoloji Derneği, (2021). Yayım kılavuzu (çeviri editörleri Ekşi, H., Karadağ, E.). Kaknüs Yayınları.
  • Attar, N., Al-Hroub, A., El Zein, F. (2022). Effects of three music therapy interventions on the verbal expressions of children with autism spectrum disorder: A combined single-subject design. Frontiers in Psychology, 13, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.819473.
  • Bağı, H. (2022). Otizm spektrum bozukluğu olan bireyde müzik eğitiminin etkisi. (Tez No. 718968) [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Berrakçay, O. (2008). Müziğin bir yaygın gelişimsel bozukluk tipi olan otizmde ortaya çıkan problemli davranışlar üzerindeki etkisi: ritim uygulaması çerçevesinde 4 örnek olay (Tez No. 219788) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Bieleninik, K., Geretsegger, M., Mössler, K., Assmus, J., Thompson, G., Gattino, G., Elefant, C,. Gottfried, T., Igliozzi, R., Muratori, F., Suvini, F., Kim, J., Crawford, M. J., Odell-Miller, H., Oldfield, A., Casey, O., Finnemann, J., Carpente, J., Ghasemtabar, S.N., Hosseini, M., Fayyaz, I., Arab, S., Naghashian, H., Poudineh, Z. (2022). Music therapy: An effective approach in improving social skills of children with autism. http://www.advbiores.net on Friday, January 28, 2022, IP: 78.175.61.113
  • Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. TED Education and Science Dergisi. 39 (174), 33-38. DOI: https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412.
  • El Shemy, S.A., El-Sayed, M.S. (2018). The impact of auditory rhythmic cueing on gross motor skills in children with autism. The Journal of Physical Science, 30, 1063–1068.
  • Ghasemtabar, S.N., Hosseini, M., Fayyaz, I., Arab, S., Naghashian, H., Poudineh, Z. (2022). Music therapy: An effective approach in improving social skills of children with autism. http://www.advbiores.net on Friday, January 28, 2022, IP: 78.175.61.113
  • Gretsegger, M., Holck, U., Carpente, J. A., Elefant, C., Kim, J., Gold, C. (2015). Common characteristics of ımprovisational approaches in music therapy for children with autism spectrum disorder: Developing Treatment Guidelines. Journal of Music Therapy, 52, (2), 258–281 https://doi.org/10.1093/jmt/thv005.
  • Gökmen, U. (2010). Otizm tanısı almış bir çocuğun müziğe ve müzik çalışmalarına verdiği tepkilerin betimlenmesi (Tez No:279868) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Hardy, M. W., LaGasse, A. B. (2013). Rhythm, movement, and autism: using rhythmic rehabilitation research as a model for autism. Frontiers İn İntegrative Neuroscience.7 https://doi.org/10.3389/fnint.2013.00019.
  • Karşıyakalı, D. M. (2011). Otistik bir öğrenciye adı söylenen çalgıyı gösterebilme öğretiminde eş zamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Tez No:298565) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Kossyvaki, L., Curran, S. (2020). The role of technology mediated music-making in enhancing engagement and social communication in children with autism and intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disabilities. https://doi.org/10.1177/1744629518772648
  • Lagasse, A. B. (2017). Social outcomes in children with autism spectrum disorder: A review of music therapy outcomes. Dove Press Journal. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckab042
  • Lai, G., Pantazatos, S.P., Schneider, H., Hirsch, J. (2012). Neural systems for speech and song in autism. Braın A Journal Of Neurology, 135, 961–975. https://doi.org/10.1093/brain/awr335.
  • Masataka, N. (2017). Neurodiversity, Giftedness, and Aesthetic Perceptual Judgment of Music in Children with Autism. Frontiers in Psychology, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01595
  • Mayer-Benarous, H., Benarous, X., Vonthron, F., Cohen, D. (2021). Music therapy for children with autistic spectrum disorder and/or other neurodevelopmental disorders: A systematic review. Frontiers in Pscyhiatry, 12, https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.643234
  • Mössler, K., Gold, C., Aßmus, J., Schumacher, K., Calvet, C., Reimer, S., Iversen, G., Schmid, W. (2019). The therapeutic relationship as predictor of change in music therapy with young children with autism spectrum disorder. CrossMark, 49, 2795–2809 https://doi.org/10.1007/s10803-017-3306-y.
  • Mössler, K., Schmid, W., Aßmus, J., Fusar Poli, L., Gold, C. (2020). Attunement in music therapy for young children with autism: Revisiting qualities of relationship as mechanisms of change. Journal of Autism and Developmental Disorders, https://doi.org/10.1007/s10803-020-04448-w
  • Oyman Özorak, Ö. (2019). Çocuk şarkılarının otizmli çocuklardaki konuşma problemlerine etkisi. (Tez No:585531) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Önal, O. (2010). Otistiktik çocuklarda müzik eğitimi. (Tez No:308597) [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Platon (2017). Devlet (32. Baskı). Kültür Yayınları.
  • Rabeyron, T., Canto, J. P. R., Carasco, E., Bisson, V., Bodeau, N., Vrait, F. X., Berna, F., Bonnot, O. (2020). A Randomized Controlled Trial of 25 Sessions Comparing Music Therapy and Music Listening for Children with Autism Spectrum Disorder. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165178120320308
  • Ruan, Z. L., Liu, L., Strodl, E., Fan, L. J., Yin, X. N., Wen, G. M., Sun, D. L., Xian D. X., Jiang, H., Jing, J., Jin, Y., Wu, C. A., W. Q. (2018). Antenatal training with music and maternal talk concurrently may reduce autistic-like behaviors at around 3 Years of Age. Frontiers in Psychiatry, https://doi.org/10.3389/fpsyt.2017.00305
  • Quintin, E. M. (2019). Music-evoked reward and emotion: Relative strengths and response to intervention of people with ASD. Frontiers in Neural Circuits. https://doi.org/10.3389/fncir.2019.00049
  • Sağırkaya, B. (2014). Temel motor becerilerini kullanabilen otizm özelliği gösteren çocuklarda iletişim becerilerinin gelişmesinde Orff- Schulwerk yönteminin kullanımı. (Tez No:372435) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Sharda, M., Tuerk, C., Chowdhury, R., Jamey, K., Foster, N., Custo-Blanch,M., Tan, M., Nadiga, A., Hyde, K. (2018). Music improves social communication and auditory–motor connectivity in children with autism. Translational Psychiatry. https://doi.org/10.1038/s41398-018-0287-3
  • Srinivasan, S. M., Bhat, A. N. (2013). A review of “music and movement” therapies for children with autism: Embodied interventions for multisystem development. Frontiers in İntegrative Neurossience, https://doi.org/10.3389/fnint.2013.00022
  • Srinivasan, S. M., Eigsti, I. M., Neelly, L., Bhat, A. N. (2016). The effects of embodied rhythm and robotic interventions on the spontaneous and responsive social attention patterns of children with Autism Spectrum Disorder (ASD): A pilot randomized controlled trial. National Library Of Medicine, 27, 54-72. DOI: 10.1016/j.rasd.2016.01.004
  • Uçan, A. (2018). Müzik eğitimi temel kavramlar ilkeler yaklaşımlar ve türkiyedeki durum (4. Baskı). Arkadaş Yayıncılık.
  • Williams, T. O., Loucas, T., Sin, J., Jeremic, M., Aslett,G., Knight,M., Fincham Majumdar, S., Liu, F. (2021). A randomised controlled feasibility trial of music-assisted language telehealth intervention for minimally verbal autistic children—the MAP study protocol. Translational Pediatrics, https://doi.org/10.1186/s40814-021-00918-9
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı) Seçkin Yayınları.
  • Yılmaz, E. (2010). Otistik çocuklarda müzik atölyesi çerçevesinde ortaya çıkan sözsüz iletişim işaretlerinin incelenmesi. (Tez No:271036) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Yurteri, N., Akdemir, M. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda müzik terapinin otizm belirtileri ve yaşam kalitesine etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 20 (4), 436-441
  • Yum Y.N., Wai Lau, W. K., Poon, K., Ho, F.C. (2020). Music therapy as social skill intervention for children with comorbid ASD and ID: study protocol for a randomized controlled trial. BMC Pediatrics, https://doi.org/10.1186/s12887-020-02454-6

META SYNTHESIS ON AUTISM AND MUSIC

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 75 - 98, 30.06.2024
https://doi.org/10.31811/ojomus.1483446

Öz

Music is a form of expression that allows the communication of emotions and thoughts through sound. Studies have shown that children who receive music education and learn to play a musical instrument at a young age experience positive effects on their brain development, hand-eye coordination, motor skills, and problem-solving abilities. The beneficial effects of music interventions, which have been observed in typically developing children, are also known to be effective in children with autism, who require special education. This research aims to conduct a meta-synthesis study on articles related to autism and music. A meta-synthesis model was employed, and data were collected through document analysis. A total of 12 studies published in 2017 and onwards, obtained from the PubMed database using the keywords "autism and music," and with open access and musical applications, formed the sample of the research consisting of 433 data points. Data were analyzed using content analysis, and the derived themes constituted sub-problems. The findings were reported through sub-problems to draw conclusions. According to the research results, it was observed that the examined studies primarily employed a sample and controlled pretest-posttest design. All studies included autism diagnostic assessment scales, and in addition, social skills assessment scales were the most frequently used. The age range of the participants varied from 2 to 12 years, with a focus on individuals with mild to moderate autism. The musical applications examined in the studies involved singing, listening, instrument playing, vocal and instrumental improvisation, and music therapy methods. Structured or familiar songs, Orff instruments, classical music compositions, and rhythmic patterns were commonly used as materials in these applications. Furthermore, it was found that music therapists were accompanied by physiotherapists, speech and language therapists, music teachers, and music specialists in the studies. The musical interventions were determined to enhance the social skills, social communication, behavioral disorders, speech and language skills, and motor skills of individuals with autism. However, as there were studies yielding negative results within the scope of this research, conducting a greater number of studies on the topic is recommended.

Kaynakça

  • Amerikan Psikoloji Derneği, (2021). Yayım kılavuzu (çeviri editörleri Ekşi, H., Karadağ, E.). Kaknüs Yayınları.
  • Attar, N., Al-Hroub, A., El Zein, F. (2022). Effects of three music therapy interventions on the verbal expressions of children with autism spectrum disorder: A combined single-subject design. Frontiers in Psychology, 13, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.819473.
  • Bağı, H. (2022). Otizm spektrum bozukluğu olan bireyde müzik eğitiminin etkisi. (Tez No. 718968) [Yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Berrakçay, O. (2008). Müziğin bir yaygın gelişimsel bozukluk tipi olan otizmde ortaya çıkan problemli davranışlar üzerindeki etkisi: ritim uygulaması çerçevesinde 4 örnek olay (Tez No. 219788) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Bieleninik, K., Geretsegger, M., Mössler, K., Assmus, J., Thompson, G., Gattino, G., Elefant, C,. Gottfried, T., Igliozzi, R., Muratori, F., Suvini, F., Kim, J., Crawford, M. J., Odell-Miller, H., Oldfield, A., Casey, O., Finnemann, J., Carpente, J., Ghasemtabar, S.N., Hosseini, M., Fayyaz, I., Arab, S., Naghashian, H., Poudineh, Z. (2022). Music therapy: An effective approach in improving social skills of children with autism. http://www.advbiores.net on Friday, January 28, 2022, IP: 78.175.61.113
  • Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). Parameters of content analysis. TED Education and Science Dergisi. 39 (174), 33-38. DOI: https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412.
  • El Shemy, S.A., El-Sayed, M.S. (2018). The impact of auditory rhythmic cueing on gross motor skills in children with autism. The Journal of Physical Science, 30, 1063–1068.
  • Ghasemtabar, S.N., Hosseini, M., Fayyaz, I., Arab, S., Naghashian, H., Poudineh, Z. (2022). Music therapy: An effective approach in improving social skills of children with autism. http://www.advbiores.net on Friday, January 28, 2022, IP: 78.175.61.113
  • Gretsegger, M., Holck, U., Carpente, J. A., Elefant, C., Kim, J., Gold, C. (2015). Common characteristics of ımprovisational approaches in music therapy for children with autism spectrum disorder: Developing Treatment Guidelines. Journal of Music Therapy, 52, (2), 258–281 https://doi.org/10.1093/jmt/thv005.
  • Gökmen, U. (2010). Otizm tanısı almış bir çocuğun müziğe ve müzik çalışmalarına verdiği tepkilerin betimlenmesi (Tez No:279868) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Hardy, M. W., LaGasse, A. B. (2013). Rhythm, movement, and autism: using rhythmic rehabilitation research as a model for autism. Frontiers İn İntegrative Neuroscience.7 https://doi.org/10.3389/fnint.2013.00019.
  • Karşıyakalı, D. M. (2011). Otistik bir öğrenciye adı söylenen çalgıyı gösterebilme öğretiminde eş zamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. (Tez No:298565) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Kossyvaki, L., Curran, S. (2020). The role of technology mediated music-making in enhancing engagement and social communication in children with autism and intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disabilities. https://doi.org/10.1177/1744629518772648
  • Lagasse, A. B. (2017). Social outcomes in children with autism spectrum disorder: A review of music therapy outcomes. Dove Press Journal. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckab042
  • Lai, G., Pantazatos, S.P., Schneider, H., Hirsch, J. (2012). Neural systems for speech and song in autism. Braın A Journal Of Neurology, 135, 961–975. https://doi.org/10.1093/brain/awr335.
  • Masataka, N. (2017). Neurodiversity, Giftedness, and Aesthetic Perceptual Judgment of Music in Children with Autism. Frontiers in Psychology, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.01595
  • Mayer-Benarous, H., Benarous, X., Vonthron, F., Cohen, D. (2021). Music therapy for children with autistic spectrum disorder and/or other neurodevelopmental disorders: A systematic review. Frontiers in Pscyhiatry, 12, https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.643234
  • Mössler, K., Gold, C., Aßmus, J., Schumacher, K., Calvet, C., Reimer, S., Iversen, G., Schmid, W. (2019). The therapeutic relationship as predictor of change in music therapy with young children with autism spectrum disorder. CrossMark, 49, 2795–2809 https://doi.org/10.1007/s10803-017-3306-y.
  • Mössler, K., Schmid, W., Aßmus, J., Fusar Poli, L., Gold, C. (2020). Attunement in music therapy for young children with autism: Revisiting qualities of relationship as mechanisms of change. Journal of Autism and Developmental Disorders, https://doi.org/10.1007/s10803-020-04448-w
  • Oyman Özorak, Ö. (2019). Çocuk şarkılarının otizmli çocuklardaki konuşma problemlerine etkisi. (Tez No:585531) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Önal, O. (2010). Otistiktik çocuklarda müzik eğitimi. (Tez No:308597) [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Platon (2017). Devlet (32. Baskı). Kültür Yayınları.
  • Rabeyron, T., Canto, J. P. R., Carasco, E., Bisson, V., Bodeau, N., Vrait, F. X., Berna, F., Bonnot, O. (2020). A Randomized Controlled Trial of 25 Sessions Comparing Music Therapy and Music Listening for Children with Autism Spectrum Disorder. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0165178120320308
  • Ruan, Z. L., Liu, L., Strodl, E., Fan, L. J., Yin, X. N., Wen, G. M., Sun, D. L., Xian D. X., Jiang, H., Jing, J., Jin, Y., Wu, C. A., W. Q. (2018). Antenatal training with music and maternal talk concurrently may reduce autistic-like behaviors at around 3 Years of Age. Frontiers in Psychiatry, https://doi.org/10.3389/fpsyt.2017.00305
  • Quintin, E. M. (2019). Music-evoked reward and emotion: Relative strengths and response to intervention of people with ASD. Frontiers in Neural Circuits. https://doi.org/10.3389/fncir.2019.00049
  • Sağırkaya, B. (2014). Temel motor becerilerini kullanabilen otizm özelliği gösteren çocuklarda iletişim becerilerinin gelişmesinde Orff- Schulwerk yönteminin kullanımı. (Tez No:372435) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Sharda, M., Tuerk, C., Chowdhury, R., Jamey, K., Foster, N., Custo-Blanch,M., Tan, M., Nadiga, A., Hyde, K. (2018). Music improves social communication and auditory–motor connectivity in children with autism. Translational Psychiatry. https://doi.org/10.1038/s41398-018-0287-3
  • Srinivasan, S. M., Bhat, A. N. (2013). A review of “music and movement” therapies for children with autism: Embodied interventions for multisystem development. Frontiers in İntegrative Neurossience, https://doi.org/10.3389/fnint.2013.00022
  • Srinivasan, S. M., Eigsti, I. M., Neelly, L., Bhat, A. N. (2016). The effects of embodied rhythm and robotic interventions on the spontaneous and responsive social attention patterns of children with Autism Spectrum Disorder (ASD): A pilot randomized controlled trial. National Library Of Medicine, 27, 54-72. DOI: 10.1016/j.rasd.2016.01.004
  • Uçan, A. (2018). Müzik eğitimi temel kavramlar ilkeler yaklaşımlar ve türkiyedeki durum (4. Baskı). Arkadaş Yayıncılık.
  • Williams, T. O., Loucas, T., Sin, J., Jeremic, M., Aslett,G., Knight,M., Fincham Majumdar, S., Liu, F. (2021). A randomised controlled feasibility trial of music-assisted language telehealth intervention for minimally verbal autistic children—the MAP study protocol. Translational Pediatrics, https://doi.org/10.1186/s40814-021-00918-9
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı) Seçkin Yayınları.
  • Yılmaz, E. (2010). Otistik çocuklarda müzik atölyesi çerçevesinde ortaya çıkan sözsüz iletişim işaretlerinin incelenmesi. (Tez No:271036) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
  • Yurteri, N., Akdemir, M. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda müzik terapinin otizm belirtileri ve yaşam kalitesine etkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 20 (4), 436-441
  • Yum Y.N., Wai Lau, W. K., Poon, K., Ho, F.C. (2020). Music therapy as social skill intervention for children with comorbid ASD and ID: study protocol for a randomized controlled trial. BMC Pediatrics, https://doi.org/10.1186/s12887-020-02454-6
Toplam 35 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Müzikoloji ve Etnomüzikoloji
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Ebru Ergül 0009-0001-8466-8061

Öznur Öztosun Çaydere 0000-0003-1987-6128

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2024
Gönderilme Tarihi 14 Mayıs 2024
Kabul Tarihi 26 Haziran 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 9 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Ergül, E., & Öztosun Çaydere, Ö. (2024). OTİZM VE MÜZİĞE İLİŞKİN META SENTEZ ÇALIŞMASI. Online Journal of Music Sciences, 9(1), 75-98. https://doi.org/10.31811/ojomus.1483446