An ethnomusicological analysis on Bingöl music culture and sound practices: “Sütlüce Village sample”

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 4, 777 - 794, 29.10.2025

Can Aydoğdu , Mehmet Emin Şen , Utku Ensar Alimoğlu

https://doi.org/10.31811/ojomus.1738518

Öz

Cultural elements reflecting the collective memory and values of society have been expressed throughout human history, especially through music, and these sonic expressions have become one of the most powerful tools of public emotions and thoughts. More than just a means of entertainment, music has built a structure that carries meaning and value in a social context, builds a cultural identity and has a religious or spiritual aspect. From an ethnomusicological perspective, music is not only a means of cultural expression, but also a bridge between cultures.
In this study, which is based on the music culture of Sütlüce Village, the relevant literature was reviewed and a description of the belief system, social structure and cultural memory was made through participant observation and interviews. The sonic patterns that constitute the subject of the study exhibit a multi-layered structure that lives and transforms with both secular and religious dimensions and ensures cultural continuity with the ritualistic meanings it carries. In the denominator of secular music practices, its implications for the rhythm of daily life in terms of formal, performance and content, and in the denominator of the religious repertoire performed in cem rituals, the dynamic and unique religious music tradition of the region is described.
The findings of the research reveal that the music culture of Sütlüce Village has a multi-layered structure and that this structure represents an important local heritage that ensures cultural continuity. The secular music repertoire includes long airs, broken airs, game folk songs and dengbêj performances, and the themes in these forms are directly related to daily life. In religious music performances, forms such as semah, deyiş, tevhit, duvaz-ı imam and mersiye, performed with instruments such as tembur, balta sazı and cura, and melodic, rhythmic and makam content specific to the region constitute the outputs of the study.

Anahtar Kelimeler

Sütlüce village , music ethnography , music practices

Bingöl müzik kültürü ve ses pratikleri üzerine etnomüzikolojik bir çözümleme: “Sütlüce Köyü örneklemi”

Öz

Toplumun kolektif hafızasını ve değerlerini yansıtan kültürel öğeler, insanlık tarihi boyunca özellikle müzik yoluyla dışa vurulmuş ve bu sonik ifadeler halkın duygu ve düşüncelerinin en güçlü araçlarından biri haline gelmiştir. Müzik, sadece bir eğlence aracı olmaktan öte, toplumsal bir bağlamda anlam ve değer taşıyan, kültürel bir kimlik inşa eden ve dini veya manevi bir yönü olan bir yapı inşa etmiştir. Etnomüzikolojik bir perspektiften bakıldığında ise müzik, yalnızca bir kültürel ifadenin aracı değil, aynı zamanda kültürler arası bir köprü işlevi görmektedir. Sütlüce Köyü müzik kültürü temel alınarak oluşturulan çalışmada ilgili alan yazın taranmış, katılımlı gözlem ve görüşmeler ile inanç sistemi, toplumsal yapı ve kültürel belleğin tasviri yapılmıştır. Çalışmanın öznesini oluşturan sonik örüntüler hem seküler hem de dini boyutlarıyla yaşayan, dönüşen ve taşıdığı ritüelistik anlamları ile kültürel sürekliliği sağlayan çok katmanlı bir yapı sergilemektedir. Seküler müzik pratikleri paydasında formal, icrasal ve içeriksel açısından gündelik yaşamın ritmine yönelik çıkarımları, cem ayinlerinde icra edilen dinsel repertuvar paydasında ise yörenin dinamik ve özgün dinsel müzik geleneği betimlenmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular, Sütlüce Köyü müzik kültürünün çok katmanlı bir yapıya sahip olduğunu ve bu yapının kültürel sürekliliği sağlayan önemli bir yerel mirası temsil ettiğini ortaya koymaktadır. Seküler müzik repertuvarı; uzun hava, kırık hava, oyun türküleri ve dengbêj icralarını içermekte, bu formlarda içeriksel temalar gündelik yaşamla doğrudan ilişkilidir. Dinsel müzik icralarında ise tembur, balta sazı ve cura gibi çalgılar aracılığıyla icra edilen semah, deyiş, tevhit, duvaz-ı imam ve mersiye gibi formlar, yöreye özgü melodik, ritmik ve makamsal içerik çalışmanın çıktılarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sütlüce köyü , müzik etnografisi , müzik pratikleri

Kaynakça

• Akbulut, Y. (1995). Bingöl tarihi. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Alay, O. (2022). Bingöl’de “Deyîrbazî” / halk şairliği geleneği ve Rençber Ezîz’in gelenekteki rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 1177-1190. https://doi.org/10.18506/anemon.1124707
• Aytaş, G. (Ed.). (2010). Bingöl, Muş/Varto yörelerinde ocaklar, oymaklar ve boylarla ilgili araştırma sonuçları. Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Cebe, R. (2012), Denbejlik ve melizma tekniği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 1153-1160.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Siyasal Kitabevi.
• Çiftçi, Y. (2022). Kiğı’da Alevîlik ve Pirî Hanikan türbesi (Tez No. 746160) [Yüksek lisans tezi, Bingöl Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi.
• Irmak, Y. ve Hamarat, H. (2018). Bingöl Aleviliğinde dedelik musahiplik düşkünlük ve cem. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 211-236. https://doi.org/10.29029/busbed.396201
• Sevin, H. (2008). Karer-Dar vadide çarıklı çocuk. Can Yayınları.