Lise Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı ile Sanal Zorba ve Mağdur Olma Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 16, 24.09.2023

Nuray Aşantuğrul , Aynur Karabacak Çelik

Öz

Öz: Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmelerin sonucu olarak internet ve sosyal medya kullanımı oldukça yaygın hale gelmiştir. Bu durumun hayatımıza birçok faydası olmasına sağlamasına rağmen amacı dışında kullanılması ile beraber faydalarının aksine olumsuz yaşantıların oluşmasına neden olabilmektedir. Bunlardan biri de sanal zorbalıktır. Özellikle ergenlik dönemindeki lise öğrencilerinin bağımlılık düzeyindeki sosyal medya kullanımları, kullanım ve denetim konusundaki bilgi eksiklikleri onların sanal zorbalıkla sıklıkla karşılaşmalarına zemin hazırlamaktadır. Bu bağlamda bu araştırmada lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları ile sanal zorba ve mağdur olma durumları arasındaki ilişkide belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilişkisel modele uygun tasarlanan araştırmaya Tokat ilinde eğitimine devam eden 303 lise öğrencisi katılmıştır. Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği ile Sanal Zorba/Kurban Ölçeği araştırmanın veri toplama araçlarıdır. Araştırmanın veri analizinde Pearson momentler çarpımı korelasyon analizi ile binominal lojistik regresyon analizi gerçekleştirilmiştir. Pearson momentler çarpımı korelasyon analizi sonucunda öğrencilerin sosyal medya bağımlılık düzeyleri ile sanal zorba/mağdur olmaları arasında pozitif yönlü istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Binominal lojistik regresyon analizi sonucunda ise sosyal medya bağımlılığının öğrencilerin sanal zorba/mağdur olmalarının anlamlı yordayıcısı olduğu görülmüştür. Araştırma bulguları pozitif psikoloji literatürü doğrultusunda yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya Bağımlılığı, Sanal Zorba, Sanal Mağdur.

Investigating the Relationship Between Social Media Addiction and Cyberbullying, and Cyber Victimization Between High-School Students

Öz

Abstract: As a result of the fast developments in information and communication Technologies, internet and social media usage became widespread. This has many benefits for our lives; however, when it is misused, it may cause negative experiences. One such example is cyberbullying. Especially for pubescent high-school students, using social media at the addiction level, lack of knowledge about usage and control paves the way for cyberbullying. In this sense, this research aims to determine the relationship between the social media addiction of high-schoolers and their susceptibility to become a cyberbully or a cyber victim. For this purpose, for the research designed in line with relational model 303 high-school students from Tokat participated. The collection tools are Social Media Addiction Scale and Cyberbully/Cyber Victim Scale. The data analysis of the research was carried out through Pearson moments multiplication correlation analysis, and binominal logistic regression analysis. As a result of the Pearson moments multiplication correlation analysis; positive statistically meaningful relations were found between social media addiction levels and becoming a cyberbully/cyber victim. As a result of the binominal logistic regression analysis; it was found that social media addiction was a meaningful precursor for students to become cyberbullies/ cyber victims. The findings of the research are interpreter in line with positive psychology literature.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya Bağımlılığı, Sanal Zorba, Sanal Mağdur.

Kaynakça

• Aksaray, S. (2011). Siber zorbalık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 405-432.
• Ayas, T. & Horzum, M.B. (2010). Sanal zorba/kurban ölçek geliştirme çalışması. Akademik Bakış. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi 19,1-17.
• Ayas, T. (2014). Depresyon, anksiyete ve cinsiyet değişkenlerine göre sanal zorbalığa maruz kalma düzeylerinin yordanması. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying 1, 1-17.
• Balcı, Ş. & Baloğlu, E. (2018). Sosyal medya bağımlılığı ile depresyon arasındaki ilişki: “üniversite gençliği üzerine bir saha araştırması. İletişim, 29, 209-233.
• Balcı, Ş. & Gölcü, A. (2013). Facebook Addiction Among University Students İn Turkey: Selçuk University Example. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 255-278.
• Bayhan, V. (2020). Z kuşağı lise gençlerinde sosyal medya bağımlılığı ile siber zorbalık ve siber mağduriyet deneyimleri. İlahiyat akademi Dergisi, 12, 117-144.
• Beran, T., & Li, Q. (2005). Cyber-harassment: A study of a new method for an old behavior. Journal of Educational Computing Research, 32(3), 265-277.
• Calvete, E., Orue, I., Estévez, A., Villardón, L. & Padilla, P. (2010). Cyberbullying in adolescents: modalities and aggressors’ profile. Computers in Human Behavior, 26(5), 1128-1135.
• Carroll, D. C. (2008). Cyber bullying and victimization. Psychosocial Characteristics of Bullies, Victims, and Bully/Victims.
• Cicioğlu, M. (2014). Öğrencilerin problemli internet kullanımı ve siber zorbalık davranışlarına ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Çalışgan, H. (2013). İlköğretim öğrencilerin internet bağımlılığı ve siber zorbalık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Çiftçi, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4).
• Demir, Ö. & Seferoğlu, S. S. (2016). Bilgi okuryazarlığı, internet bağımlılığı, sanal aylaklık ve çeşitli diğer değişkenlerin sanal zorbalık ile ilişkisinin incelenmesi. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 3(1), 1-26.
• Demircan, Ü., Işık, M. & Gürhan, N. (2022). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ve siber zorbalık arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11 (2), 596-609.
• Deniz, L. & Gürültü, E. (2018). Lise Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 355-367.
• Echeburua, E. & Corral, P. (2010). Addiction to new technologies and to online social networking in young people: A newchallenge. Adicciones, 22, 91-95.
• Fırat, N. & Barut, Y. (2018). Sosyal medya bağımlılığı ölçeği (SMBÖ)’nin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Journal of Human Science, 15(4), 2458-9489. http://orcid.org/0000-0002-6685-8734.
• Foody, M., Samara, M. & Carlbring, P. (2015). A Review of cyberbullying and suggestions for online psychological therapy. Internet Interventions, 235-242.
• Giordano, A. L, Prosek, E. A. & Watson, J. C. (2021). Understanding adolescent cyberbullies: exploring social media addiction and psychological factors. Journal of Child and Adolescent Counseling, 42-45.
• Griffiths, M. D. (2012). Facebook addiction: concerns, criticism and recommendations: a response to andreassen and colleagues. Psychological Reports, 110 (2), 518-520.
• Hayes, A. F. (2017). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. Guilford publications.
• Hazar, M. (2011). Sosyal Medya Bağımlılığı-Bir Alan Çalışması İletişim. İletişim: Kuram ve Araştırma Dergisi, 32, 151-177.
• Horzum, M. B. & Ayas, T. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin sanal zorba ve sanal mağdur olma düzeylerinin okul türü ve cinsiyet açısından incelenmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 10 (20) , 139-159.
• Kalkan, M. ve Kaygusuz, C. (2013). İnternet bağımlılığı sorunlar ve çözümler. Ankara: Anı Yayınları.
• Kocaşahan, N. (2012). Lise ve üniversite öğrencilerinde akran zorbalığı ve sanal zorbalık. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Kuss, D. J. & Griffiths, M. D. (2011). Addiction to social networks on the ınternet: a literature review of empirical research. International Journal of Environmental and Public Health, 8, 3528-3552.
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2017). Social networking sites and addiction: Ten lessons learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(3), 311. doi:10.3390/ijerph14030311.
• Lee, M.H.L., Kaur, M., Shaker, V., Yee, A., Sham, R. & Siau, C.A (2023). Cyberbullying, Social Media Addiction and Associations with Depression, Anxiety, and Stress among Medical Students in Malaysia. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4), 3136.
• Mason, K. L. (2008). Cyberbullying: A preliminary assess- ment for school personnel. Psychology in the Schools, 45(4):323-348.
• McMillan, J. H., and Schumacher, S. (2010). Research in Education: Evidence-Based Inquiry, MyEducationLab Series. Pearson.
• Nixon, C. L. (2014). Current perspectives: the impact of cyberbullying on adolescent health. Adolescent Health, Medicine and Therapeutics, 5, 143-158.
• Otrar, M. & Ökte, A. (2014). Öğrencilerin zorbalık eğilimleri ile sosyal medya tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching, 3(3), 135-144.
• Özbay, A. (2017). Sanal Zorbalığa Maruz Kalan Ergenlerin Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Yönelimli Psikoeğitim Programının Psikolojik Belirtiler Ve Sanal Mağduriyete Etkisi. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Özdamar K. (2001). Örnekleme yöntemleri, SPSS ile biyoistatistik. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Rigby, K. (2003). Consequences of bullying in schools. The Canadian Journal of Psychiatry, 48(9), 583-590.
• Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S. & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: ıts nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(4), 376-385.
• Taylan, H. H., Aydın, F. & Topal, M. (2017). Ortaokul öğrencilerinin sanal zorba olma durumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Sakarya ili örneği. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 4(1), 41-59.
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Zhu, C., Huang, S., Evans, R. and Zhang, W. (2021). Cyberbullying among adolescents and children: A comprehensive review of the global situation, risk factors, and preventive measures. Front. Public Health 2021, 9, 634909.