Ebeveynlerin Erken Dönem Uyum Bozucu Şemaları ile Ebeveyn Tutumları Arasındaki İlişki

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 13 - 26, 17.06.2021

Burçin Türkköylü Taştan

Öz

Bu araştırmanın amacı ebeveynlerin erken dönem uyum bozucu şemaları ile ebeveyn tutumları
arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada ilişkisel araştırma modeli
kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2-6 yaş arasında çocuğu olan 305 ebeveyn oluşturmaktadır.
Araştırmanın verileri ebeveynlerin erken dönem uyum bozucu şemalarını belirlemek için Young Şema
Ölçeği-Kısa Form3 (YŞÖ-KF3), ebeveyn tutumlarını tespit etmek için Ebeveyn Tutum Ölçeği (ETÖ) ve
ebeveynlerin bireysel özelikleri için Kişisel Bilgi Formu kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verileri
analiz etme için SPSS 22.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen
verilerin normallik varsayımlarını karşılayıp karşılamadıkları incelenmiş ve verilerin normal dağılım
gösterdiği tespit edilmiştir. Bu doğrultuda verilerin analizinde parametrik testlerden Pearson Korelasyon
Analizi, Bağımsız Örneklem t Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) ve Kruskal Wallis H Analizi
kullanılmıştır. Araştırma bulgularının sonuçlarında ebeveynlerin karamsarlık şeması ile otoriter ebeveyn
tutumu arasında pozitif yönle orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. Aynı zamanda
ebeveynlerin karamsarlık şeması ile aşırı koruyucu ebeveyn tutumu arasında pozitif yönde düşük
düzeyde anlamlı bir ilişki; ebeveynlerin yetersiz özdenetim şeması ile otoriter ebeveyn tutumu arasında
pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki; ebeveynlerin kendini feda şeması ile otoriter ebeveyn
tutumu arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki; ebeveynlerin kendini feda şeması ile
aşırı koruyucu ebeveyn tutumu arasında pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki saptanmıştır.
Araştırmanın diğer bulgularına göre ebeveynlerin karamsarlık, yetersiz özdenetim ve kendini feda
şemaları eğitim durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermiştir. Benzer olarak ebeveynlerin demokratik
tutumları da cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Erken dönem uyum bozucu şemalar, Ebeveyn tutumu, şemalar

Kaynakça

• Altun, N. (2019). Kadınlarda toplumsal cinsiyet rollerine göre çocukluk çağı travmaları ile erken dönem uyumsuz şemaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atabey, D. (2017). Anasınıfına devam eden çocukların annelerinin anne tutumlarının incelenmesi (Çorum ili örneği). Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:10, Sayı:1, 145-168.
• Aydoğdu, F. ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:1,1 Sayı:2, 569-585.
• Çakırca, F. (2020). Kişilerin erken dönem uyumsuz şemaları ile öfke kontrol düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dilmaç, P. G. (2018). Ebeveyn kişilik özellikleri, aile tutumları, demografik değişkenler ile erişkinlik bağlanma modelleri, depresyon belirtileri ve erken dönem uyumsuz şemaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Er Gazeloğlu, C.(2000). İlkokul Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Psiko-Sosyal Gelişimine Ana-Baba Tutumunun Etkisinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Eroğlu, F.(2017). Evli bireylerde sikolojik iyi oluş ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karabulut Demir, E. ve Şendil, G. (2008). Ebeveyn Tutum Ölçeği(ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21):15-25
• Kaya, F. (2010). Çocukluk döneminde yaşanan istismarın kişilerarası ilişki tarzları üzerindeki etkileri: erken dönem uyum bozucu şemaların aracı rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kuzgun, Y. Ve Eldeleklioğlu, J. (1999). Ana Baba Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:XII, Sayı:1, 69-77.
• Loose, C., Graaf, P., Zarbock, G. (2018). Çocuk ve Ergenler için Şema Terapi (Çev. Ed. H.A. Karaosmanoğlu) İstanbul:Psikonet Yayınları.
• Martin, R. Ve Young, J.E. (2010). Schema therapy. Dobson, K.S. (Ed.) Handbook of cognitive-behavioral therapies içinde (3rd ed.) (s.317-346). New York: Guilford Press.
• Mızrakçı, Ş.(1994).Annelerin Çocuk Yetiştirme Tutumlarına Etki Eden Faktörler: Demografik Özellikleri, Kendi Yetiştiriliş Tarzları, Çocuk Gelişimine İlişkin Bilgi Düzeyleri ve Çocuğun Mizacına İlişkin Algıları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özcan, H. (1996). İlkokul Öğrencilerinin Özgüvenleri, Akademik Başarıları ve AnneBaba Tutumları Arasındaki İlişkiler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özyürek, A. Ve Tezel Şahin, F. (2005). 5-6 yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 25, Sayı:2, 19-34
• Rafaeli, E., Bernstein, D.P., Young, J.E. (2018). Şema Terapi-Ayırıcı Özellikler (Çev. Ed. H.A. Karaosmanoğlu). İstanbul:Psikonet Yayınları.
• Russell,A., Aloa, V., Feder, T., Glover, A., Miller,H. & Palmer, G. (1998). Sex-based differences in parenting syles in a sam Australian, Journal of Psychology, 50, 89-99.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Atli, S. Ve Şahin, B. K.(2015). Okul öncesi dönem: Anne baba tutumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:11, Sayı:3, 972-991
• Soygüt, G. ve Çakır, Z. (2009). Ebeveynlik Biçimleri ile Psikolojik Belirtiler Arasındaki İlişkilerde Kişilerarası Şemaların Aracı Rolü: Şema Odaklı Bir Bakış. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(02): 144-152.
• Soygüt, G, Karaosmanoğlu, A., Çakır, Z. (2009). Erken dönem uyumsuz şemaların değerlendirilmesi:Young Şema Ölçeği Kısa Form-3'ün Psikometrik Özelliklerine İlişkin Bir İnceleme. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(1): 75-84
• Şendoğdu, M.C. (2000). Anaokuluna Devam Eden 5-6 Yaş Çocuklarının AnneBabalarını Algılamaları İle Anne Babaların Kendi Tutumlarını Algılamaları Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış Y.Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.), Boston: Allyn and Bacon. Uykan, M. ve Akkaynak, M. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenleme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, Cilt:6, Sayı:3, 1620-1644
• Young, J.E., Klosko, J.S., Weishaar, M.E. (2009). Şema Terapi (Çev. Ed. T. Özakkaş). İstanbul:Litera Yayıncılık