Tek Çocuk Olmanın Kişiliğe Yansımaları: Nitel Bir Çalışma

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 277 - 296, 29.12.2022

Rabia Arzuman , Dilek Gençtanırım Kurt

Öz

Bu araştırmada genç yetişkinlik dönemindeki bireylerde tek çocuk olmanın kişilik özelliklerine nasıl yansıdığının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda ailenin tek çocuğu olan ve 19-35 yaş aralığında yer alan dört erkek altı kadın katılımcı ile çevrimiçi yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmelerde katılımcılara öncelikle araştırma hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Görüşme başlamadan önce katılımcılara ses kayıtlarının alınacağı bilgisi verilmiş ve katılımcıların onayları alınmıştır. Bu görüşmelerde araştırmacılar tarafından hazırlanan ve 3 sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Bireyler tek çocuk olmanın kişilerarası ilişkilerini nasıl etkilediğine, kendilerini bir kardeşin yokluğu nedeniyle nasıl hissettiklerine ve hayatlarını hangi yönlerden etkilediğine dair düşüncelerini dile getirmişlerdir. Görüşmelerin kayıtları deşifre edilmiş ve araştırmacılar tarafından yazıya geçirilen deşifrelerde yer alan veriler nitel araştırma modellerinden içerik analizi modeli ile incelenmiştir. Analiz sonucunda on üç sayfalık bir metin elde edilmiştir. Bu metindeki anlamlı kelimeler kodlanmıştır. Kodlanan kelimelerin anlamı genişletilmiş ve temalar oluşturulmuştur. Verilerin analizinin ardından ortaya çıkan tema ve kodların kavramsal kategorileri araştırmacılar tarafından ayrı ayrı incelenmiştir. Araştırma sonucunda tek çocuk olmak ana temasının altında yer alan beş alt temadan yalnızlığa ilişkin kodlar yalnız kalmak, tek olmak, desteksiz olma; bencilliğe ilişkin kodlar paylaşmayı sevmeme, cimrilik, kıskançlık; nevrotikliğe ilişkin kodlar içine kapanık, boşlukta hissetmek, karamsarlık, güvensiz olma, şüpheci olma, sinirli olma, inatçılık; uyumluluğa ilişkin kodlar rahat olma, güven duyma, pozitif olma, duygusallık, paylaşmayı sevme; sosyal girişkenliğe ilişkin kodlar girişkenlik, özgüvenli olma, dışadönük olma, kolay iletişim kurma şeklinde ortaya çıkmıştır. Elde edilen bulgular literatür doğrultusunda tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İçerik analizi, kişilik özellikleri, tek çocuk olmak

Kaynakça

• Agger, E. M. (1988). Psychoanalytic perspectives on sibling relationships. Psychoanalytic Inquiry, 8(1), 3–30.
• Attepe, S. (2010). Anne baba kaybının çocuklar üzerindeki etkileri. Aile ve Toplum, 6(23), 23-28.
• Ayan, A. (2017). Yalnızlık ve utangaçlık düzeyinin özyeterlik ve öfke kontrolü üzerine etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 87-108.
• Aydıner-Boylu, A. ve Öztop, H. (2013). Tek ebeveynli aileler: sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyoekonomi, 19 (19), 208-220.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bedford, V. H., Volling, B. L. ve Avioli, P. S. (2000). Positive consequences of sibling. Aging, 51(1), 53–69.
• Begun, A. L. (1995). Sibling relationships and foster care placements for young children. Early Child Development and Care, 106(1), 237–250.
• Black, B. ve Logan A. (1995). Link between communication patterns in mother-child, father-child and child-paper interactions and children’s social status. Child Development, 66, 255-271.
• Blake, J. (1981). Population council wiley. Source: Population and Development Review, 7(1), 43–54.
• Borchet, J., Lewandowska-Walter, A., Połomski, P., Peplińska, A. ve Hooper, L. M. (2020). We are in this together: retrospective parentification, sibling relationships and self-esteem. Journal of Child and Family Studies, 29(10), 2982–2991.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemAkademi
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cole, A. K. ve Kerns, K. A. (2001). Perceptions of sibling qualities and activities of early adolescents. Journal of Early Adolescence, 21(2), 204–226.
• Conger, K. J. ve Little, W. M. (2010). Sibling relationships during the transition to adulthood. Child Development Perspectives, 4(2), 87–94.
• Cüceloğlu, D. (2015). İnsan ve davranışı: psikolojide temel kavramlar. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Day, H.L. (1991). Is there any socially significant psychological difference in being an only child? the evidence from some adult behavior. Journal of Applied Social Psychology, 21(9), 754-773.
• Demir, S. ve Çelebi, Ş. (2017). Tek ebeveynli ailelerin sorunları: nitel bir araştırma. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (13), 111-128.
• Dunn, J. (1988). Sibling influences on childhood development. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 29(2), 119–127.
• Dunn, J. ve McGuire, S. (1992). Sibling and peer relationships in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 33(1), 67–105.
• Dunn, J. ve Plomın, R. (1991). Why are siblings so different? the significance of differences in sibling experiences within the family. Family Process, 30(3), 271–283.
• Erden-İmamoğlu, S. (2013). Öğretmen adaylarının kendini gerçekleştirmesi bağlamında kişisel yönelimlerinin incelenmesi. Education Sciences, 8(1), 63-78.
• Fenton, N. (1928). The only child. Pedagogical Seminary and Journal of Genetic Psychology, 35(4), 546–556.
• Feyzioğlu, S. ve Kuşçuoğlu, C. (2011). Tek ebeveynli aileler. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 26 (26), 97-110.
• Gençtanırım-Kurt, D. ve Çetinkaya-Yıldız, E. (Ed.). (2017). Kişilik kuramları. Ankara: PegemAkademi
• Goel, M. ve Aggarwal, P. (2012). A comparative study of self-confidence of single child and child with sibling. International Journal of Research in Social Sciences, 2(3),89-98.
• Gold, D. T. (1989). Sibling relationships in old age: a typology. International Journal of Aging and Human Development, 28(1), 37–51.
• Graham-Bermann, S. A., Cutler, S. E., Litzenberger, B. W. ve Schwartz, W. E. (1994). Perceived conflict and violence in childhood sibling relationships and later emotional adjustment. Journal of Family Psychology, 8(1), 85–97.
• Heppner, P.P., Wambold, B.E. ve Kivlighan, D.M. (2008). Psikolojik danışmada araştırma yöntemleri. (D.M. Siyez, Çev. ed.). Ankara: Mentis Yayıncılık
• Hoffman, L. W. (1991). The influence of the family environment on personality: accounting for sibling differences. Psychological Bulletin, 110(2), 187–203.
• Howe, N. ve Ross, H. S. (1990). Socialization, perspective-taking and the sibling relationship. Developmental Psychology, 26(1), 160–165.
• İşgör, İ. Y. (2017). Üniversite öğrencilerinde bağlanma stilleri ve akademik başarının merhamet üzerindeki yordayıcı etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 82-99.
• Karaboğa, F. ve Eker, E. (2018). Ebeveyn reddi algısı yüksek olan ergenlerin bazı sosyodemografik değişkenler açısından incelenmesi. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 4(1), 33-56.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri . Journal Of Mood Disorders, 3(1) , 44-6.
• Kocatürk, M. (2021). Yetişkin tek çocukların çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemi deneyimleri ile kişilerarası ilişkileri. Journal of Qualitative Research in Education, 25, 185-203.
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2013). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim, 4 (3), 21-28.
• Kramer, L. ve Kowal, A. K. (2005). Sibling relationship quality from birth to adolescence: the enduring contributions of friends. Journal of Family Psychology, 19(4), 503–511.
• Kullberg, M.L.J., Van-Schie C. C., Van-Sprang, E. D., Hartman, C.A., Van-Hemert, A. M., Penninx, B. W. J. H. ve Elzinga, B. M. (2021).
• Why some siblings thrive whereas others struggle: a within-family study on recollections of childhood parental bonding and current adult depressive and anxiety symptoms. Journal of Affective Disorders, 281, 413-421.
• Lam, C. B., Solmeyer, A. R. ve McHale, S. M. (2012). Sibling relationships and empathy across the transition to adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 41(12), 1657–1670.
• Lanthier, R. P. (2007). Personalıty traıts and sıblıng relatıonshıps in emergıng adults. Psycholoyical Reports, 100, 672–674.
• Mancillas, A. (2006). Challenging the stereotypes about only children: a review of the literature and implications for practice. Journal of Counseling & Development, 84(3), 268–275.
• McHale, S. M., Updegraff, K. A. ve Feinberg, M. E. (2016). Siblings of youth with autism spectrum disorders: theoretical perspectives on sibling relationships and individual adjustment. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(2), 589–602.
• McHale, S. M., Updegraff, K. A. ve Whiteman, S. D. (2012). Sibling relationships and influences in childhood and adolescence. Journal of Marriage and Family, 74(5), 913–930.
• Menesini, E., Camodeca, M. ve Nocentini, A. (2010). Bullying among siblings: The role of personality and relational variables. British Journal of Developmental Psychology, 28(4), 921–939.
• Michalski, R. L. ve Shackelford, T. K. (2002). An attempted replication of the relationships between birth order and personality. Journal of Research in Personality, 36(2), 182–188.
• Miles, M. B., ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd edition). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Moser, C. J., Jones, R. A., Zaorski, D. M., Mirsalimi, H. ve Luchner, A. F. (2005). The impact of the sibling in clinical practice: transference and countertransference dynamics. Psychotherapy, 42(3), 267–278.
• Nakao, K., Takaishi, J., Tatsuta, K., Katayama, H., Iwase, M., Yorifuji, K. ve Takeda, M. (2000). The influences of family environment on personality traits. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 54(1), 91–95.
• Oct, W. ve Bedford, V. H. (1998). Sibling relationship troubles and well-being in middle and old age. Family Relations, 47(4), 369–376.
• Özdemir, O., Güzel-Özdemir, P., Kadak, M. T. ve Nasıroğlu, S. (2005). Kişilik gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 103(11), 638.
• Öztan-Ulusoy, Y., Akfırat, O. N. ve Tura, G. (2018). Ebeveynlere bağlanma ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Resilience, 2(1), 23-38.
• Polit, D. F. ve Falbo, T. (1987). Only children and personality development: a quantitative review. Journal of Marriage and Family, 49(2), 309–325.
• Polit, D. F., Nuttall, R. L. ve Nuttall, E. V. (2015). The only child grows up: a look at some characteristics of adult only children. Family Relations, 29(1), 99–106.
• Portner, L. C. ve Riggs, S. A. (2016). Sibling relationships in emerging adulthood: associations with parent–child relationship. Journal of Child and Family Studies, 25(6), 1755–1764.
• Robertson, R., Shepherd, D. ve Goedeke, S. (2014). Fighting like brother and sister: sibling relationships and future adult romantic relationship quality. Australian Psychologist, 49(1), 37–43.
• Saher, N., Khan, R. M. ve Saleem, M. (2022). Relationship between birth order and personality trait (extroversion). Canadian Journal of Educational and Social Studies, 2(1), 1–15.
• Sandelowski, M. (1986). The problem of rigor in qualitative research. Advances in Nursing Science, 8(3), 27-37.
• Santos, A.R., (2021). Impacts of parental favoritism on the personality and sibling relationship of the students of nueva ecija university of science and technology, san isidro campus. International Journal of Innovative Science and Research Technology, 6(6), 86-91.
• Sığrı, Ü. ve Gürbüz, S. (2011). Akademik başarı ve kişilik ilişkisi: üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Savunma Bilimleri Dergisi, 1(10), 30–48.
• Şipal, F. R., Yeğengil, C. ve Toka, N. (2012). Okul öncesi dönemde aralarında yaş farkı olan ve ikiz kardeşler arasındaki kıskançlığın karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 3(5), 55–68.
• TDK, (2021). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. 28 Nisan 2021 tarihinde, https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi. Tuncer, Ö., Atay, M. İ., Türker, Y. ve Hamdi, T. (2014). Adolesanlarda kardeş sayısı i̇le öz-kavram i̇li̇şki̇si̇. Düzce Tıp Fakültesi Dergi̇si̇, 16(3), 22–25.
• Van-Volkom, M. (2006). Sibling relationships in middle and older adulthood: a review of the literature. Marriage and Family Review, 40(2–3), 151–170.
• Van-Volkom, M., Dirmeitis, D. ve Cappitelli, S. (2019). An investigation of the connection between parenting styles, birth order, personality and sibling relationships. Journal of Psychology and Behavioral Science, 7(1), 55-63.
• Yang, J., Hou, X., Wei, D., Wang, K., Li, Y. ve Qiu, J. (2017). Only-child and non-only-child exhibit differences in creativity and agreeableness: evidence from behavioral and anatomical structural studies. Brain Imaging and Behavior ,11, 493–502.
• Yeşilyaprak, B. (1993). Kişilik gelişiminde ailesel faktörlerin etkisine ilişkin bir araştırma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 3(3), 3-16.
• Wan, C., Fan, C., Lin G. ve Jing, Q. (1994). Comparison of personality traits of only and sibling school children in beijing. The Journal of Genetic Psychology, 155(4), 377-388.
• Whiteman, S. D., McHale, S. M. ve Crouter, A. C. (2007). Competing processes of sibling influence: observational learning and sibling deidentification. Social Development, 16(4), 642–661.
• Whiteman, S. D., McHale, S. M. ve Soli, A. (2011). Theoretical perspectives on sibling relationships. Journal of Family Theory and Review, 3(2), 124–139.