Yahudilikte İtikâdî Bir Sapkınlık Örneği Olarak Apikoros

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 207 - 231, 31.12.2021

Rumeysa Bektaş

https://doi.org/10.51490/oksident.1019775

Öz

İtikâdî açıdan sapkın kabul edilen kimseler, Yahudi dinî literatüründe çeşitli terimlerle isimlendirilmiştir. Başta İbn Meymun (ö. 1204) olmak üzere Yahudi âlimler, sapkın kimseleri sapkınlık türlerine göre kategorize etmişlerdir. Sonraki süreçte ise benzer düşünce ve davranışa sahip Yahudileri de aynı kategoriye dâhil ederek Tanrı’nın sapkınlara vereceği cezaları bildirmek suretiyle onları uyarmışlardır. Yahudi dinî literatüründe itikâdî açıdan sapkın kimseler için kullanılan yaygın kavramlardan bir tanesi de apikorostur. Yunan filozof Epikür’den (ö. MÖ. 270) türeyen apikoros sözcüğü, özel bir isimken ilerleyen süreçte inançsız veya inancında kusurlu kimseleri ifade eden bir tür ismine dönüşmüştür. Yahudiliğin temel inanç esaslarıyla çelişen düşüncelere sahip olan apikoroslar, Yahudi din adamlarının cephe aldığı bir grup haline gelmiştir. Yahudileri doğru yoldan çıkardıkları gerekçesiyle Yahudi dinî literatüründe apikoroslarla nasıl mücadele edileceği gibi birçok husus ele alınmıştır. Bu çalışmada apikoros kavramının kökeni, apikorosların düşünce yapıları, Yahudiler üzerindeki etkileri, Yahudi toplumundaki konumları, ahirette alacakları cezalar gibi çeşitli hususlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yahudilik, İtikâdî Sapkınlık, Apikoros, Epikür, Kâfir, Mülhid

Teşekkür

Yazar, makaleyi okuyarak önemli katkılarda bulunan Doç. Dr. Yasin Meral’e ve Arş. Gör. Mukadder Sipahioğlu’na teşekkür eder.

Apikoros as a Kind of Heresy in Judaism

Öz

People considered heretical in faith were named by various terms in Jewish literature. Jewish scholars, especially Maimonides (d. 1204), categorized heretics according to the kind of heresy. Later, they included Jews who had similar thoughts and behaviors in the same category and warned them about God’s punishments for heretics. One of the standard terms used in Jewish literature for heretics is apikoros. The term apikoros was derived from the Greek philosopher Epicurus (d. 270 BC). Although it was a proper name at first, it gradually turned into a common name denoting people who were unbelievers or imperfect in their faith. Having thoughts that contradicted the basic principles of the Jewish faith, the apikorsim became a group against which the Jewish clergy sided. Because of the fact that they misled Jews from the right path, many discussions arose in Jewish literature, such as how to struggle apikoros. This article discusses the origin of the term of the apikoros, the mindset of the apikoros, their effects on the Jews, their position in the Jewish society, and the punishments they will receive in the hereafter.

Anahtar Kelimeler

Judaism, Heresy, Apikoros, Kafir, Mulhid, Epicurus

Kaynakça

• Albo, Yosef. Sefer ha-‘İkkarim. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America, 1946.
• “Apikoros”. Entsiklopediya Talmudit, Kudüs: Talmudic Encyclopedia Publ. Ltd., 2000, 2: 136-137.
• Arıcan, Musa Kazım. Spinoza’nın Tanrı Anlayışı. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
• Arzi, Abraham. “Zaken Mamre”. Encyclopedia Judaica, Second Edition, ed. Fred Skolnik, Detroit: Macmillan Reference, 2007, 21: 446.
• Aydın, Fuat. Kur’an’daki Hanîf/ler ve Nasârâ Üzerine Araştırmalar. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2016.
• Aydın, Ravza. “Yahudi İman Esasları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/25 (2012/1): 189-210.
• Bağır, Muhammed Ali. “Ortaçağda Bir Yahudi Heretik: Hîvî el-Belhî ve Tanah Eleştirisi”. İsrailiyat 1 (Kış 2017): 9-24.
• Bektaş, Rumeysa. Yahudilikte İtikâdî Sapkınlıklar ve Cezaları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, 2020.
• Bergmann, Juda. “Epicurus”. The Universal Jewish Encyclopedia, New York: Universal Jewish Encyclopedia Co. Inc., 1948, 4: 136-137.
• Birnbaum, Philip. Encyclopedia of Jewish Concepts. New York: Hebrew Publishing Company, 1998.
• Bolay, Hayri. Felsefi Doktrinler Sözlüğü. İstanbul: Ötüken, 1981.
• Boyarin, Daniel. Border Lines: The Partition of Judaeo-Christianity. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2004.
• Brand, Yitzhak. Mi Hu Hiloni? Kudüs: The Israel Democracy Institute, 2012.
• Cohn-Sherbok, Dan. A Concise Encyclopedia of Judaism. Londra: One World Publications, 1998.
• Deutsch, Gotthard. “Apikoros”. The Jewish Encyclopedia, New York: Funk and Wagnalls, 1901, 1: 665-666.
• Fischel, Henry Albert. “Epicureanism”. Encyclopedia Judaica, Second Edition, ed. Fred Skolnik, Detroit: Macmillan Reference, 2007, 6: 463.
• Geiger, Yosef. “Le-Toldot ha-Munah ‘Apikoros”. Tarbiz 42 (1973): 499-500.
• Gottstein, Alon Goshen. The Sinner and Amnesiac – The Rabbinic Invention of Elisha ben Abuya and Eleazar ben Arach. California: Stanford University Press, 2000.
• Grossberg, David M. Heresy and the Formation of the Rabbinic Community. Tübingen: Mohr Siebeck, 2017.
• Güçlü, Abdülbaki v.dğr. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat, 2003, 472-473.
• Haleva, Rav Naftali. Pirke Avot. İstanbul: Gözlem Yayıncılık, 2004.
• Harman, Ömer Faruk. “Dalâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 1993, 8: 427-428.
• İbn Meymun, Musa. Delâletu’l-Hâirîn. Çev. Özcan Akdağ & Osman Bayder, Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• İbn Meymun, Musa. Mishneh Torah: Sefer Hamada. Çev. Eliyahu Touger, Kudüs: Moznaim Publishing, 2010.
• İbn Meymun, Musa. Şerhu’l-Mişna. ed. Yosef Kafih, Kudüs: Mahon Mişnat ha-Rambam, 2001.
• Jastrow, Marcus. Dictionary of Targumim, Talmud and Midrashic Literature. Londra: Luzac & Co., 1926.
• Katar, Mehmet. Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da Tövbe. Ankara: Eskiyeni, 2017.
• Kasher, Hannah. Al ha-Minim, ha-Apikorsim ve ha-Koferim ba-Mişnat ha-Rambam. Tel Aviv: Hakibbutz Hameuchad Publishing House, 2011.
• Kellner, Menachem. Dogma in Medieval Jewish Thought. New York: Oxford University Press, 1986.
• Klein, Ernest. A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English. Kudüs: Carta, 1987.
• Köse, Saffet. “Lukata”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 2003, 27: 223-225.
• Kutsal Kitap Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur, İncil). Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2014.
• Lieberman, Saul. “How Much Greek in Jewish Palestine?”. Essays in Greco-Roman and Related Talmudic Literature, New York: Ktav Publishing House, 1977, 325-343.
• Malkin, Yaakov. Epicurus & Apikorsim. Kudüs: The Library of Secular Judaism, 2007.
• Meral, Yasin. “İbn Meymun’a Göre Yahudilik’te İman Esasları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/2 (2011): 243-266.
• Meral, Yasin. Sâmirî’nin Buzağısı. 2. bs., Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• Meral, Yasin. Yahudi Kaynakları Işığında Yahudilik. İstanbul: MilelNihal Yayınları, 2021.
• Nadler, Steven. Spinoza: Bir Yaşam. Çev. Anıl Duman & Murat Başekim, İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Rabinowitz, Louis Isaac. “Apikoros”. Encyclopedia Judaica, Second Edition, ed. Fred Skolnik Detroit: Macmillan Reference, 2007, 2: 255-256.
• Riskin, Shlomo. “Orthodoxy and Her Alleged Heretics”. Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought 15/4 (İlkbahar 1976): 34-44.
• Rosenthal, M. & P. Yudin. Materyalist Felsefe Sözlüğü. Çev. Aziz Çalışlar, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1977.
• Sasson, Haim Hillel Ben. “Anusim”. Encyclopedia Judaica, Second Edition, ed. Fred Skolnik Detroit: Macmillan Reference, 2007, 2: 251-254.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İlhad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2000, 22: 90-92.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Küfür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 2002, 26: 533-536.
• Solomon, Norman. Historical Dictionary of Judaism. Londra: Rowman & Littlefield, 2015.
• Spercer, Daniel. “Min”. Encyclopedia Judaica, Second Edition, ed. Fred Skolnik Detroit: Macmillan Reference, 2007, 14: 263-264.
• Spinoza, Benedict de. Teolojik-Politik İnceleme. Çev. Musa Kazım Arıcan, Ankara: TDV, 2011.
• Stern, Sacha. Jewish Identity in Early Rabbinic Writings. Leiden: E. J. Brill, 1994.
• Taşpınar, İsmail. Yahudilik’te Ahiret İnancı. İstanbul: İFAV, 2015.
• The Mishnah. Çev. Jacob Neusner, Connecticut: Yale University Press, 1988.
• The Tosefta. Çev. Jacob Neusner, Massachusetts: Hendrickson Publishers, 2013.
• Chabad. Erişim: Ekim 2021, https://www.chabad.org.
• Sefaria: A Living of Jewish Texts Online. Erişim: Eylül-Kasım 2021, https://www.sefaria.org/texts.