Osmanlı Arşivinde Urfa Tarihi ile İlgili Kaynaklar

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 32 - 56, 30.06.2021

Mehmet Nuri Şanda

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Güneydoğu Anadolu’da yer alan Urfa şehri ile ilgili Osmanlı dönemindeki arşiv belgelerini tespit etmek, sınıflandırmak ve bu belgeleri bölümler halinde değerlendirmektir. Bu amaç doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde elektronik ortama aktarılan belgeler incelenmiş ve Urfa tarihi ile ilgili olanlar tespit edilerek çalışmaya aktarılmıştır. Bölümler halinde açıklanmış olan bu belgelerde Urfa’nın idari, sosyal, kültürel, askeri, dini ve ekonomik yapısı hakkında birçok önemli bilgi yer almaktadır. Çalışmanın diğer bir amacı da Urfa kent tarihi araştırmalarında yararlanılabilecek birincil elden kaynakları tespit etmek ve bu kaynakları araştırmacıların bilgisine sunmaktır. Urfa tarihine yönelik daha önce bu tür bir çalışma yapılmadığı için araştırmanın alanda bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir. Çalışmanın başında Urfa ile ilgili kitap ve tez çalışmalarına kısaca değinilmiş ve daha sonra Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde Urfa ile ilgili kaynaklar bölümler halinde açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Arşiv, Belge, Kent, Tarih, Urfa

The Sources On The History Of Urfa In The Ottoman Archive

Öz

The main purpose of this study is to identify and classify Ottoman Archive documents related to Urfa city in Southeastern Anatolia and to assess these documents in sections. In line with this purpose, the documents transferred to electronic space in Turkish Presidency State Archives of the Republic of Turkey, Department of Ottoman Archives are analysed and the documents related to Urfa history are identified and transferred. These documents are explained in sections and contain various important information about the administrative, cultural, military, religious and economic structure of Urfa. Another purpose of this study is to identify first-hand resources which can be used in Urfa urban history and to present these resources to the knowledge of the researchers. This study will fill the gap in this field since there are no studies in this type regarding Urfa history. At the beginning of the study, the book and thesis about Urfa were briefly mentioned and resources related to Urfa in Turkish Presidency State Archives of the Republic of Turkey, Department of Ottoman Archives are assessed in sections.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Archive, Documents, Urban, History, Urfa

Kaynakça

• Akpınar, M. (2014), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Hariciye Nezareti’nin Kuruluşu ve Dış Politikanın Kurumsallaşması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX / 1, 59-85.
• Akün, Ö. Faruk. (2000), “İbnülemin Mahmud Kemal (1871-1957)”, TDV. İA., C.21, İstanbul: 249-262.
• Akyıldız, A. (2003), “Meclis-i Vükelâ”, TDV. İA. C.28, Ankara: 251-253.
• Akyıldız, A. (2003), “Maârif-İ Umûmiyye Nezâreti”, TDV. İA., C.27, Ankara: 273-274.
• Akyıldız, A. (2003), “Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye”, TDV. İA., C.28, Ankara: 250-251.
• Atmaca, A. (2018), “206 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicilinin, H.1282-1287 \M.1865 (1870) 187-366. Sayfaları Transkripsiyon ve Değerlendirmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Şanlıurfa. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, B. (2009), “Salnâme”, TDV. İA. C.36, İstanbul: 51-54.
• Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi (2017), Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Cide, Ö. (2007), “205/2 Numaralı Şanlıurfa Şer‘iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Hicrî 1272-1282/Miladi 1856-1865)”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetin, A. (1985), “II. Meşrutiyet Döneminde Arşivlerimize Ait Belgeler”, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı (2020), “Mûcebince Amel Oluna Hatt-ı Hümâyunlar”, İstanbul. Cumhurbaşkanlığı Yayınları.
• Ertürk, H. ve Sam, N. (2009), “Kent Ekonomisi”, Bursa. Ekin Yayınevi.
• Fındley, C. V. (1997), “Hariciye Nezâreti”, TDV. İA. C. 16, İstanbul: 178-180.
• Gregory Abû’l-Farac (1945), “Abû’l-Farac Tarihi”, (Ömer Riza Doğrul, Çev.), Ankara. Türk Tarih Kurumu Basımevi, C.I,
• İpşirli, M. (1991), “Bâbıâli”, TDV. İA., C. 4, İstanbul: 38.
• İpşirli, M. (1993), “Dâhiliye Nezâreti”, TDV. İA. C.8, İstanbul: 414-416.
• İpşirli, M. (2008), “Sadrazam”, TDV. İA., C.35, İstanbul: 414-419.
• Kazıcı, Z. (1982), “İslâm-Türk Medeniyeti Tarihi”, İstanbul. Çağrı Yayınları.
• Kütükoğlu, M. S. (1994), “Defterdar”, TDV. İA., C.9, İstanbul: 94-96.
• Kütükoğlu, M. S. (1997), “Hatt-ı Hümâyun”, TDV. İA., C.16, İstanbul: 485-488.
• Palalı, İ. (2010), “Osmanlı Salnameleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Değeri”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (23), 1–14.
• Şen, A. (2018), “206 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicili’nin, H.1282-1287 \M.1865-1870) 1-186. Sayfaları Transkripsiyon ve Değerlendirmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Teber, S. (1985), “İlk Toplumların Değişimleri”, İstanbul. Say Yayınevi.
• Tekeli, İ. (1998), “Kent Tarihi Yazımı Üzerine Düşünceler, Tarih Yazımı Üzerine Düşünmek, Ed. İlhan Tekeli, Ankara. Dost Kitabevi.
• Tekin, N. (2016), “228 Numaralı Urfa Şer‘iyye Sicili’nin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, H.1288-1289\M.1871-1872)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa. Harran Üniversitesi.
• Terzi, A. (Tozduman), (1998), “Hazîne-i Hâssa”, TDV. İA., C.17, İstanbul: 137-141.
• Ulutaş, S. (2020), “Osmanlı Arşivinde Mersin Tarihine İlişkin Kaynaklar”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 487-518.
• Yahyagil, M, Y. (1998), “Kentlerin Kültürün Gelişmesindeki Etkileri”, Sosyoloji Konferansları, İ.Ü.İ.F., İstanbul, 25.Kitap, 105-120.
• http:www.isamveri.org/salname/sliste.php (Erişim Tarihi: 10.01.2021).