Klazomenai’da Bir Yapıdan Ele Geçen Geç Roma Seramikleri

Yıl 2018, Sayı: 26, 123 - 176, 01.05.2018

Mehmet Gürbüzer

Öz

Çalışmanın konusunu, Klazomenai HBT sektöründe 1990 ile 2001 yılları arasında
gerçekleştirilen kazılarda ortaya çıkarılan Geç Roma dönemine ait muhtemelen bir
çiftlik yapısı ve buradan ele geçen seramikler oluşturmaktadır. Büyük oranda tahrip
olan yapının planı tam olarak belirgin değildir. Çiftik yapısından günümüze ancak yedi
mekan ulaşabilmiştir ve bunlardan işlevi tespit edilebilenler sıralanacak olursa kuzey
ve güneyde iki avlu, doğuda bir triclinium (yemek odası), kuzeydoğuda bir depodur.
Kuzeydeki taş döşemeli avlu yapının ana avlusunu oluşturmakta, güneydeki avlunun
merkezinde bir sarnıç yer almaktadır. MS 5. yüzyılın başında inşa edilen yapının
yaklaşık iki yüz elli yıla yakın bir süre kullanım gördükten sonra MS 630/40’taki Arap
istilası ile terkedildiği anlaşılmaktadır. Çiftlik yapısından ele geçen seramikler üç ana
grupta toplanmaktadır. Afrika Kırmızı Astarlı seramikler (ARS) ve Geç Roma C (LRC)
seramiklerini kapsayan ince mallar yapıdaki en yoğun buluntu grubunu oluşturmaktadır.
MS 400 dolayları ile birlikte Klazomenai’de görülmeye başlayan ARS seramikleri kent
piyasasında yaklaşık elli yıl varlık göstermiş ve yüzyılın ortaları ile birlikte yerini LRC
seramiklerine bırakmıştır. Klazomenai’de sınırlı sayıda temsil edilen ARS repertuvarı
içerisinde; Hayes Form 45/46, Hayes Form 59B, Hayes Form 61B, Hayes Form 61C ve
Hayes Form 66 sayılabilir. Klazomenai’de ince malların neredeyse tamamına yakınını
oluşturan LRC’ler, Hayes Form 4 ve Hayes Form 8 haricinde tüm örnekleri ile kentte
izlenebilmektedir. Söz konusu formlardan kentte en baskın ve en popüler olan Form
3 ise tüm varyasyonları ile tespit edilmiştir. İkinci gruptaki amphoralar arasında LR
1A, LR 1B, LR 2, Keay 57 ve M 273 olmak üzere beş farklı tip görülmektedir. Bunlar
içerisinde LR 1A'nın diğer örneklerden daha yoğun ele geçtiği, buna karşın diğer dört
tipin aynı orana sahip olduğu söylenebilir. Yapıda ele geçen son seramik grubu ise
pişirme kaplarını, maşrapaları ve leğenleri içermektedir. Yayında ilk olarak, yapıda ele
geçen seramikler işlevlerine ve üretim yerlerine göre sınıflandırılmasından sonra bu ana sınıflama içerisinde de seramiklerin form ve tipolojilerine dayalı alt sınıflamalar
oluşturulmuştur. Yapının türü ve işlevi belirlenerek, eldeki diğer bulgular ile birlikte
Geç Roma döneminde Klazomenai’nin yerleşim modeli hakkında fikir sahibi olmak
amaçlanmaktadır. Klazomenai’nin Roma öncesi erken dönemleri son derece iyi
çalışılmasına ve bu dönemlere ilişkin tatmin edici bilgilere sahip olunmasına karşın,
kentin Geç Roma dönemine ait veriler oldukça sınırlıdır. Bu çalışma, Klazomenai’nin
Geç Roma dönemine bir ilk adım niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afrika Kırmızı Astarlı, Geç Roma C, amphora, mutfak kapları, çiftlik yapısı.

LATE ROMAN POTTERY FROM A BUILDING IN KLAZOMENAI

Öz

In this paper, the Late Roman pottery found in a farmstead in Sector HBT of the
Klazomenai excavations between 1990 and 2001 is examined. The main plan of the
farmstead is not completely preserved. Only seven units of the building remained and
the units of which the functions could be determined follow as two courtyards in the
north and south, a triclinium (dining room) in the east, and a storeroom in the northeast.
The northern courtyard with a stone pavement is the main one, while the southern with
a cistern in the center should be the secondary courtyard. The farmstead was built in the
beginning of the 5th century and then approximately two hundred years later, abandoned in consequence of Arab conquests in 630/640 AD. The Late Roman pottery found
in the building is divided into three main groups. The first group consists of African
Red Slip (ARS) wares and Late Roman C (LRC) wares which constitute the majority
of the finds from the building. The ARS wares started to be seen in Klazomenai at
around 400 AD and disappeared in the middle of the same century. The LRC wares
then took the place of the ARS wares in the same period and dominated the market in
the city until the early 7th century AD. There are four different forms such as Hayes
Form 45/46, Hayes Form 59B, Hayes Form 61B, Hayes Form 61C and Hayes Form
66 within the ARS wares in small quantities at Klazomenai. Constituting the majority
of the fine wares in Klazomenai, LRC wares are represented by eight forms. The most
popular form among the LRC wares in Klazomenai is Hayes Form 3, of which all subtypes are found. Among the amphorae, the second group, five different types have been
identified such as LR 1A, LR 1B, Keay 57 and M 273. LR 1A is the most common type
of amphora in Klazomenai. The last group, are kitchen wares including cooking pots,
mugs, and basins. In this study, the pottery will be first classified by their functions and
production places. Then the subgroups within this main classification, which is defined
according to the shapes and typology of the pottery, will follow. After the classification,
the paper will try to understand the function and the type of this Late Roman building.
Considering the other archaeological material dated to the Late Roman period, the
settlement patterns of the Late Roman period at Klazomenai will be studied. Although
the research on the pre-Roman periods of Klazomenai provided information about the
history of the city late antique period studies are limited. Therefore, this study accounts
as a preliminary research upon understanding Late Antique period of Klazomenai.

Anahtar Kelimeler

African Red Slip (ARS), Late Roman C (LRC), amphora, kitchen wares, farmstead.