GÜVERCİNKAYASI “COBA” TİPİ TARAZLI KÂSELERİ

Yıl 2018, Sayı: 26, 1 - 30, 01.05.2018

İşıl Demirtaş

Öz

Orta Anadolu’ da yer alan Güvercinkayası Orta ve Geç Kalkolitik dönemlere tarihlenen bir kaya üstü yerleşmedir. Görece daha iyi korunmuş I ve II. Tabakalar, Orta
Kalkolitik döneme tarihlenir (yaklaşık MÖ 5200-4820). Güvercinkayası III. tabakasıysa gerek kerpiç mimari anlayışıyla, gerekse çanak çömlek ve küçük buluntularının niteliğiyle yeni bir dönemi ve bölge dışından yerleşmeye uzanan yabancı bir “etkiyi” açığa
çıkarır. Bu makalede, Güvercinkayası yerleşmesinin III. tabakasına ait mimari, çanak
çömlek, küçük buluntular ve çömlek mezarları üzerine yapılan araştırmaların sonucunda hazırlanan “Obeyd Kültür Yayılımı Çerçevesinde Güvercinkayası Yerleşmesi:
Güvercinkayası- Obeyd Etkileşimi” başlıklı doktora tez çalışması kapsamında değerlendirilen “Coba” tipi tarazlı kaplar konu edilmiştir.Çağdaşı pek çok yerleşmeden
farklı olarak, Güvercinkayası tarazlı kapları; tepsi, tabak, kâse, çanak, çömlek ve küp
biçimlerinden oluşan geniş bir çeşitlemeye sahiptir. Post Obeyd sürecinin en önemli
ayraçlarından biri olan Coba tipi tarazlı kaplar, Güvercinkayası çanak çömlek repertuvarı içinde yoğunluk bakımından ikinci sırada yer almaktadır. Coba tipi olarak anılan
turnet yapımı (yavaş dönen çark) kâseler, standart ölçülere sahip, üç farklı boyut ve
tipte üretilmiştir. Benzer biçimler, Geç Obeyd döneminden itibaren Post Obeyd süreci
içinde LC 2 evresi başlarına kadar izlenmektedir. Güvercinkayası ile çağdaş yerleşmeler
arasında gözlenen yakın ilişkiler, kurulan benzerlikler, Geç Obeyd sonu- Post Obeyd
sürecinde (LC 1) hâkim olan anlayışın ve Coba tipi kaplar bağlamında ele alınan yeni
davranış modellerinin, Orta Anadolu’ya kadar uzandığının açık kanıtıdır

Anahtar Kelimeler

Orta Anadolu, Güvercinkayası, Coba Kâseleri, Tarazlama, Obeyd Etkileşim Alanı, Geç /Post Obeyd Dönemi.

“Coba” Type Scraped Bowls at Güvercinkayası

Öz

Güvercinkayası is a central Anatolian hilltop settlement dated to the Middle and
Late Chalcolithic periods. The relatively well-preserved level I and level II of the settlement are dated to the Middle Chalcolithic Period (cal. 5200-4820 BC). Mud brick
architectural remains, small finds and pottery of the level III indicate the beginning
of a new period, which brought a foreign “influence” to the site. "Coba" type scraped
bowls, which are discussed here, are studied extensively as a part of PhD thesis
titled “Güvercinkayası settlement in the context of the Ubaid cultural expansion: The
Interaction of Güvercinkayası and the Ubaid”. The PhD thesis is based on the architectural remains, pottery, small finds and pot burials of Güvercinkayası level III. Scraped
vessels of Güvercinkayası include tray, plate, bowl, deep bowl, pot and pithos vessels.
Diversity of these shapes distinct Güvercinkayası from most of the contemporary sites.
The Coba-type scraped bowl, which is one of the most distinctive indicators of the PostUbaid period, is the second most common group of Güvercinkayası level III pottery.
Tournette (slow wheel) made Coba-type bowls were produced in three different standardized types. Similar types are to be observed from the Late-Ubaid period through the
Post-Ubaid until the beginning of the LC 2 phase. Similarities and intensive connections
between Güvercinkayası and contemporary sites at the end of the Ubaid period and
post-Ubaid (LC 1) period clearly indicate that prevailing perceptions and new practices
observed on Coba type bowls reached central Anatolia

Anahtar Kelimeler

Central Anatolia, Güvercinkayası, Coba Bowls, Scraping, Ubaid Interaction Sphere, Late /Post Ubaid Period

Kaynakça

• Abu Jayyab 2012 Abu Jayyab, K., “A ceramic chronology from Tell Hamoukar's southern extension”, After the Ubaid: Interpreting Change From the Caucasus to Mesopotamia at the Dawn of Urban Civilization (4500-3500 BC), The Post-Ubaid Horizon in the Fertile Crescent and Beyond, International Workshop held at Fosseuse (ed. C. Marro), 29th June-1st July 2009, Paris, Varia Anatolica XXVII, 87- 128.
• Akkermans 1988c Akkermans, P. M. M. G., “An Updated Chronology for the Northern Ubaid and Late Chalcolithic Periods in Syria: New Evidence from Tell Hammam Et-Turkman”, Iraq 50, 109-147.
• Arzt 2001 Arzt, J. M., Excavations at Tell Ziyadeh, Syria: The Northern Ubaid Reconsidered (Ph.D. dissertation Yale University).
• Baldi 2010 Baldi, J. S., “Coba bowls production, use and discard: a view from Tell Feres al Sharqi”, Proceedings of the 7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East (ed. R. Matthews – J. Curtis), 2-16 April 2010, the British Museum and UCL, London. Volume 1, Wiesbaden, 355-368.
• Baldi 2012a Baldi, J. S., “Tell Feres al-Sharqi in the LC 1-2 period. Serial production and regionalisation of ceramic traditions: a perspective from a small rural site”, After the Ubaid: Interpreting Change From the Caucasus to Mesopotamia at the Dawn of Urban Civilization (4500-3500 BC), The Post-Ubaid Horizon in the Fertile Crescent and Beyond, International Workshop held at Fosseuse (ed. C. Marro), 29th June-1st July 2009, Paris, Varia Anatolica XXVII, 29- 162.
• Baldi 2012a Baldi, J. S., “Coba bowls, mass-production and social change in PostUbaid times”, Varia Anatolica XXVII, 393- 416.
• Baldi – Abu Jayyab 2012 Baldi, J. S. – K. Abu Jayyab, “A comparison of the ceramic assemblages from Tell Feres al-Sharqi and Hamoukar”, Varia Anatolica XXVII, 163- 182.
• Balossi Restelli 2008 Balossi Restelli, F., “Post Ubaid Occupation on the Upper Euphrates: Late Chalcolithic 1-2 at Arslantepe (Malatya, Turkey)”, Proceedings of the 4th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East: The Reconstruction of Environment: Natural Resources and Human Interrelations through Time, Art History, Visual Communication (ed. H.von Kühne – R. M. Czichon – F. J. Kreppner), Volume 2, Wiesbaden, 21-32.
• Balossi Restelli 2012a Balossi Restelli, F., “Eating at Home and ‘Dining’ Out? Commensalities in the Neolithic and Late Chalcolithic in the Near East”, Between Feasts and Daily Meals: Toward an Archaeology of Commensal Spaces (ed. S. Pollock), e Topoi Journal of Ancient Studies 2, 75-95.
• Balossi Restelli 2012b Balossi Restelli, F., “The beginning of the Late Chalcolithic occupation at Arslantepe, Malatya”, Varia Anatolica XXVII, 235- 260.
• Bernbeck – Costello 2002 Bernbeck, R. – S. Costello, “Yenice Yanı: Bir Geç KalkolitikDemir Çağ Köyü’nde Sondaj Çalışmaları”, Salvage Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs, Activities in 2002 (ed. N. Tuna – J. Öztürk), Ankara, 653-672.
• Bray 2003 Bray, T. (ed.), The Archaeology and Politics of Food and Feasting in Early States and Empires. New York: Kluwer Academic. Brown 1967 Brown, G. H., “Prehistoric Pottery from the Antitaurus”, Anatolian Studies 17, 123-164.
• Burney 1958 Burney, C. A., “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and early Bronze Age”, Anatolian Studies 8, 157-209.
• Caneva – Pasquino 2012 Caneva, I. – G. Palumbi- A. Pasquino, “The Ubaid Impact on the priphery: Mersin-Yumuktepe During the Fifth Millennium BC.”, Varia Anatolica XXVII, 353-389.
• Cauvin – Balkan Atlı 1996 Cauvin, M. C. – N. Balkan Atlı, “Rapport sur les Recherches sur L’obsidienne en Cappadoce 1993-1995”, Anatolia Antiqua IV, 249-271.
• Costin 1991 Costin, C. L., “Craft Specialization: Issues in Defining, Documenting and Explaining the Organization of Production.” Archaeological Method and Theory, Cilt 3 (ed. M. B. Schiffer), Tuscon, 1-56.
• Çaylı – Demirtaş 2016 Çaylı, P. – I. Demirtaş, “Güvercinkayası’nda Özel Konutlar: Depolama Ünitelerinin Mimari Düzen ve Sosyal Yapıya Etkileri“, APAD 2, 122-146.
• Demirtaş 2015 Demirtaş, I., “Güvercinkayası Damga Mühür ve Mühür Baskıları”, Arkeoloji Dergisi XX, 21-37.
• Demirtaş 2017 Demirtaş, I., Obeyd Kültür Yayılımı Çerçevesinde Güvercinkayası Yerleşmesi: Güvercinkayası- Obeyd Etkileşimi (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Dietler – Hayden 2001 Dietler, M. – B. Hayden, “Digesting the feast - Good to eat, good to drink, good to think An introduction”, Feasts. Archaeological and ethnographic perspectives on food, politics, and power (ed. M. Dietler – B. Hayden), Washington and London, 1-20.
• Dietler – Herbich 2001Dietler, M. – I. Herbich, “Feasts and labor mobilization: Dissecting a fundamental economic practice”, Feasts. Archaeological and ethnographic perspectives on food, politics, and power (ed. M. Dietler – B. Hayden), Washington and London, 240-264.
• Duru 2010 Duru, R., Gedikli Karahöyük II, Prof. Dr. U. Bahadır Alkım’ın Yönetiminde 1964-1967 Yıllarında Yapılan Kazıların Sonuçları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Esin 1981 Esin, U., “Doğu Anadolu’da Bulunan Obeyd Tipi Çanak Çömlek ve Değirmentepe (Malatya) Kazıları”, IX. Türk Tarih Kongresi, 1. Cilt, 21-25 Eylül 1981, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 81-92.
• Esin 1994 Esin, U., “The Functional Evidence of Seals and Sealings of Değirmentepe”, Archieves before Writing, P. Ferioli, E. Fiandra, G.G. Fissore ve M. Frangipane (eds.), Turin: Scriptorium, 59-81.
• Esin 1998 Esin, U., “Paleolitik’ten İlk Tunç Çağı’nın Sonuna Tarihöncesi Çağların Kapadokyası”, Kapadokya, M. Sözen (ed.), İstanbul, 62-123. Esin – Harmankaya 1985
• Esin, U. – S. Harmankaya, “Değirmentepe (Malatya) Kurtarma Kazısı”, KST 7, 53-85. Esin – Harmankaya 1986
• Esin, U. – S. Harmankaya, “1985 Değirmentepe (Malatya- Imamli Köyü) Kurtarma Kazısı”, KST 8, 95-137.
• Fletcher 2007 Fletcher, A., “The Prehistoric Ceramic Assemblage from Horum Höyük”. Anatolian Studies 57, 191-202.
• Frangipane 2001 Frangipane, M., “Centralization Processes in Greater Mesopotamia: Uruk Expansion as the Climax of Systemic Inter-actions among Areas of the Greater Mesopotamian Region.” Uruk Mesopotamia and Its Neighbors: Cross-Cultural Interactions in the Era of State Formation, M.S. Rothman (ed.), Santa Fe: School of American Research Press, 307-347.
• Frangipane 2002 Frangipane, M., Yakındoğu’da Devletin Doğuşu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• French 2005 French, D. H., Canhasan I: The Pottery, The British Institute of Archaeology at Ankara. Monograph No. 32.
• Fukai v.d. 1970 Fukai, S. – K. Horiuchi – T. Matsutani, Telul eth Thalathat 2: The Excavation of Tell II. The Third Season, Tokyo.
• Garstang 1953 Garstang, J., Prehistoric Mersin, Yümük Tepe in Southern Turkey, The Neilson Expedition in Cilicia, Oxford.
• Giannessi 2012 Giannessi, D., “Tell Afis and the northern Orontes region in the PostUbaid period”, Varia Anatolica XXVII, 261- 290.