OLBA AKROPOLIS KAZILARINDAN CAM PENDANT

Yıl 2019, Sayı: 27, 331 - 344, 25.07.2019

Emel Erten

Öz

Mersin Silifke Olba akropolisinde 2017 yılı kazılarında dolgu toprağı içinde bulunan cam pendant cam çalışmalarında iyi tanınan bir grubun üyesidir. Çubuğa sarma yöntemi ile üretilen ve başta çeşitli insan tipleri olmak üzere hayvanların, minyatür vazoların (amphora, oinochoe vb.) tasvir edildiği bu cam pendantlar MÖ 7. yüzyıl ile 3. yüzyıl arasındaki dönemde eski dünyada oldukça geniş bir yayılım gösterirler. Hatta kimi örneklerinin tarihleri MÖ 1. yüzyıla dek olan daha geç kontekstler içinde de yer aldıkları bilinmektedir. Nazara karşı, dönemin giyim tarzının bir unsuru, ölü hediyeleri  ya da kült yerlerinde birer adak eşyası olarak kullanıldıkları arkeolojik verilerle belirlenen bu cam  pendantlar, genellikle Fenike-Kartaca kökenli eserler olarak tanımlanırlar. Ancak, onların gösterdiği yayılım (başta Fenike kıyı bölgesi ve Kartaca olmakla birlikte, Anadolu, Kıbrıs, Mısır, Rhodos, Güney İtalya/Sicilya, İspanya, Fransa, İsviçre, Adriyatik kıyısı, Güney Rusya) bu pendantların çok geniş bir coğrafyada tanındığını ve talep gördüğünü göstermektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar sonucunda, söz konusu pendantların birçok örneğine Anadolu’da da rastlanmış bulunmaktadır. Özellikle kazı buluntusu olanlar önem ve değer taşımakta; ancak çeşitli müze koleksiyonlarında da (genellikle buluntu yerleri bilinmeyen eserler olarak) bu tipin örneklerine rastlanmaktadır. Olba akropolis buluntusu cam pendant, konu ile ilgili olarak yapılan tipolojik çalışmalar bağlamında incelendiğinde, ait olduğu genel grubun (çubuğa sarma cam pendantlar) geç serileri içinde yer alan bir eserdir. Burada tasvir edilen başın bir kadını temsil ettiği kabul edilmekte, başında iki ayrı kumaşın burulması ile oluşturulan, koyu mavi ve sarı camdan bir bant (türban) bulunmaktadır. Kiremit rengi camın kullanıldığı yüz detayları (gözler dışında) camın  sıcakken  işlenmesi (alet yardımıyla ya da kalıba bastırılarak) sonucunda oluşturulmuştur. Gözler ise, koyu mavi/siyah camın aplike edilmesiyle işlenmiştir. Bu tipin eskiden beri bilinen Fenike/Kartaca kökenli cam pendant tipinin Hellenize olmuş bir geç versiyonu olarak değerlendirilmesi olasıdır. Benzer bir cam pendant örneğine yine bir Cilicia merkezi olan Tarsus Gözlükule’de Hellenistik kültür katlarında rastlanmış olması dikkat çekicidir. Yine coğrafi olarak yakın olan Kıbrıs’ta Idalion’da da benzer bir cam pendant tespit edilmiştir. Bunların dışında, Mısır, İspanya, Kuzey Karadeniz, Rhodos, Kartaca, Sardinia Adası gibi daha uzak konumlarda da aynı tipin örnekleri bulunmaktadır.  Olba akropolis buluntusu cam pendant paralel örnekleri ışığında değerlendirildiğinde, MÖ 3. yüzyıla tarihlenmesi mümkün olan bir eserdir. Olasılıkla güneyden, Akdeniz kıyı bölgesinden kente ulaşan bu cam pendantın Olba’da ele geçmiş olması, kentin o zamanın dünyasını biçimlendiren ortak Hellenistik kültürün ürünlerinden haberdar bulunduğunu; bu yeni kültürel sentezden nasibini almakta olduğunu ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Cilicia, Dağlık Cilicia

Kaynakça

• Aubet 1997 Aubet, M. E., The Phoenicians and the West Politics-Colonies and Trade, Cambridge. Barag 1985 Barag, D., Catalogue of Western Asiatic Glass in the British Museum, London. Bass 1967 Bass, G. F., “Cape Gelidonya: A Bronze Age Shipwreck”, Transactions of the American Philosophical Society, Vol. 57, Part 8, Philadelphia.