Kibyra Olympeion Odeionu Pulpitum Cephesi Opus Sectile Kaplaması ve Orkestra Opus Sectile Aigis / Medusa Döşemesi

Yıl 2023, Cilt: XXXI Sayı: XXXI, 143 - 198, 21.03.2023

Şükrü Özüdoğru Düzgün Tarkan

Öz

Kibyra Olympeion Odeionu, kendi türü içerisinde Anadolu’da bilinen en büyük çatılı yapı olup,
aynı zamanda tiyatro, meclis binası (bouleuterion) ve hem kent ölçeğinde hem de bir conventus
merkezi olan Kibyra’da bölgesel mahkeme işlevleriyle de kullanılmış olmalıdır. Sahne ve yapı
süslemeleriyle kentin en önemli kamu yapılarındandır. Çalışma kapsamında Kibyra Olympeion
Odeionu orkestrası taban döşemesi opus sectile mozaik ve pulpitum cephesi opus sectile
kaplamaları incelenmiştir. Mevcut literatürde opus sectile tekniğinde yapılmış eserlerin konularına
göre; geometrik, figürlüler ve bitkisel bezemeliler olmak üzere üç ana grupta sınıflandırıldığı
anlaşılmıştır. Ancak Kibyra örneği ışığında bu sınıflamaya “mimari dekorasyona sahip olanlar”
başlığıyla yeni bir grup önerilmiştir. Kibyra’daki opus sectile döşemesi ve kaplamalarda, antik
Akdeniz coğrafyasından; Yunanistan, Mısır, Tunus ve Anadolu kökenli; mermer, kireçtaşı, porfir,
granit, breş ve alabaster (oniks) türlerinde doğal taşlar kullanılmıştır. Orkestra zeminindeki opus
sectile dekorasyon, tam merkezdeki emblemada Medusa başı ve onun kanatlarını simgeleyen,
etrafını radyal olarak sarmış stilize kanat pullarından oluşmaktadır. Bütüncül olarak bu bezeme,
tanrıça Athena’nın atribüsü olan bir Aigis’tir. Kibyra’da bu betimin tercih edilme sebebi, kentte
Hellenistik Dönem’den itibaren bir “Athena Polias” kültünün ve tapınağının olmasıdır. Opus
sectile dekorasyonda Athena Polias’ın Aigisi’nin tasvirinin tercih edilmesi, Odeion’un çok işlevli
kullanılmasıyla da ilişkili ve anlamlıdır. Orkestra’da dekorasyonun merkezinde yer alan Medusa
başı, hem teknik hem de üslup özellikleriyle, dönemin benzer örneklerinden daha ileri ve gelişmiş
bir tasvir anlayışını yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kibyra, Olympeion Odeion, Opus Sectile, Medusa, Pulpitum, Mozaik, Roma İmparatorluk Dönemi, İkonografi.