Glass Vessels from Kurul Kalesi

Yıl 2024, Cilt: 32 Sayı: XXXIII, 39 - 53, 08.04.2024

Emine Akkuş Koçak

Öz

In this study the glass vessels found during the excavations of Kurul Kalesi in the Eastern Black Sea Region (Ordu Province, Bayadı Village) in the years 2010-2022 will be examined within the context of their typological features and archaeological contexts. Although a couple of small finds dating to earlier times (4th century BC) have been discovered in the fortress, the strongest settlement phase belongs to the reign of Mithradates VI Eupator (120-63 BC) before the town was abandoned after the Roman defeat in c. 65-64 BC. The fact that the settlement had cultic as well as military areas presents a rich collection of small finds including many glass vessels. Among the glass finds found in the fortress, luxury products such as core-formed bott- les, undecorated colourless cast bowl/plate (?), opaque blue bowl fragments, reticella and mosaic bowls stand out. However, grooved bowls, which were distributed over a wide geography in the Late Hellenistic Period, are also among the finds as typical forms of the period. It can be concluded that the glass vessels found in the fortress consisting mostly of luxury glasses of their time are the productions of the Eastern Mediterranean and Aegean Islands. The findspots where the glass finds are unearthed can be listed as the Inner Fortress, the Northern Terrace, Storage Rooms, the cultic area where the famous marble statue of Kybele was found representing the goddess sitting on her throne within a niche and its surroundings, Dionysus Sanctuary, the area under a pile of stones (an area covered with stacked stones after losing its cultic function, including votive items inside it) and Administrative Buildings Area. In addi- tion to glass vessels, many glass beads of different colours and shapes are among the glass finds of the fortress. Some of the glass vessels as well as the beads were votive objects offered to Kybele and especially Dionysus. This situation reveals that most of the glass objects found in Kurul Kalesi did not have any function in daily life but were votive objects. These glasses include some vessels that have never been recorded in the Eastern Black Sea coast of Anatolia until the excavations in Kurul Kalesi. For this reason, glass vessel dating back to the Hellenistic period found in the excavations in Kurul Kalesi is extremely important for helping us to determine the distribution areas of these glass products and reveal new information.

Anahtar Kelimeler

Hellenistic Period, Kurul Kalesi, Ancient Glass, Mosaic Glass, Millefiori, Reticella.

Kurul Kalesi Cam Buluntuları

Öz

Bu çalışmada, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Ordu’nun Bayadı Köyü sınırları içinde bulunan Kurul Kalesi kazılarında 2010-2022 yılları arasında tespit edilen camlar tipo- lojik özellikleri ve ele geçtikleri arkeolojik kontekstler bağlamında irdelenmektedir. Daha erken dönemlere tarihlenen (MÖ 4. yüzyıl) az sayıda küçük buluntu ele geçmiş olsa da, yaklaşık MÖ 65-63 yıllarındaki Roma yenilgisiyle terkedilmiş olan kalenin en güçlü yerleşim evresi VI. Mithradates Eupator dönemine (MÖ 120-63) tarihlenmekte- dir. Yerleşim, askeri fonksiyonunun yanı sıra kült alanlarına da sahip olması nedeniyle cam buluntuları da içeren zengin bir küçük buluntu koleksiyonu ortaya koymaktadır. Kalede tespit edilen cam buluntuların içinde iç kalıp tekniğinde üretilmiş şişe parçala- rı, renksiz döküm cam tabak/kase?, opak mavi cam kase parçaları, reticella ve mozaik kaseler gibi lüks mamüller öne çıkmaktadır. Ancak, Geç Hellenistik Dönem’de çok geniş bir coğrafyaya dağılım gösteren oluklu kaseler de dönemin tipik formları olarak buluntular arasında yerini almaktadır. Kalede tespit edilen ve çoğunluğunu dönemin lüks camlarının oluşturduğu buluntuların benzer örnekler doğrultusunda Doğu Akde- niz ve Ege Adaları ile ilişkili üretimler oldukları saptanabilmektedir. Cam buluntula- rın açığa çıkarıldığı alanlar İç Kale, Kuzey Teras, Depo odaları, oturan Kybele heyke- linin bir niş içerisinde bulunduğu alan ve çevresi, Dionysos Kült Alanı, Taş Yığma ve İdari Yapı olarak adlandırılan mekanlar olarak sıralanabilir. Bu cam vazolarla birlikte takıları oluşturan çok sayıda cam boncuk tanesi de buluntular arasında yerini almak- tadır. Cam vazoların bir kısmının ve boncukların ise büyük çoğunluğunun Kybele ve özellikle Dionysos’a bırakılmış farklı materyallerden üretilmiş çok çeşitli nesnelerle birlikte adak eşyaları arasında yerini aldıkları söylenmelidir. Bu durum Kurul Kalesi’nde tespit edilen cam nesnelerin büyük bölümünün günlük kullanımla ilişkilendi- rilmesi ihtimalini zayıflatırken, tanrılara adak olarak bırakılmış olmaları yönündeki düşüncelerimizi daha da kuvvetlendirmektedir. Bu camlar, Kurul Kalesi kazılarına kadar Anadolu’nun Doğu Karadeniz kıyısında şimdiye dek hiç kaydedilmemiş bazı buluntuları içermektedir. Bu sebeple, Kurul Kalesi kazılarında Helenistik Dönem’e tarihlenen camların ele geçmesi bu cam mamüllerin yayılım alanlarını belirlememize ve yeni bilgiler ortaya koymamıza yardımcı olması açısından son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Hellenistik Dönem, Kurul Kalesi, Antik Dönemde Cam, Mozaik Cam, Millefiori, Reticella.

Kaynakça

• Adam-Veleni 2010 Adam-Veleni, P. (ed.)., Glass Cosmos, Thessaloniki.
• Akçay – Bulut 2022 Akçay, A. – A. E. Bulut, “Kurul Kalesi’nde Mekansal Organizasyon, Mimari Malzeme ve Yapı Fonksiyonları Üzerine Bir Değerlendirme”, Anadolu Araştırmaları 27, 175-224.
• Avronidaki 2012 Avronidaki, C., “The Glassware”, The Antikythera Shipwreck the Ship, the Treasures, the Mechanism (eds. N. Kaltsas – E. Vlachogianni, P. Bouyia), Hellenic Ministry of Culture and Tourism, National Archaeological Museum, Athens, 132-145.
• Bouzek 1974 Bouzek, J., “Glass skyphos”, Anatolian Collection of Charles University. Kyme I (ed. J. Bouzek), Universita Karlova, Praha, 169–171.
• Cingolani 2015 Cingolani S., I Vetri Del Museo archeologico di Tripoli, Archaeopress Roman Archaeology 7, Oxford.