II. Konstans’ın (MS 641/668) Konstantinopolis Darplı Follisleri: Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi Örnekleri

Yıl 2025, Sayı: XXXIII, 237 - 265, 22.03.2025

Zeliha Demirel Gökalp

Öz

Bu çalışmanın konusunu II. Konstans Dönemi, günlük etkileşim sırasındaki kayıpları temsil ettiği düşünülen Konstantinopolis darplı 100 follis oluşturmaktadır. 2023 yılında Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi’nde gerçekleştirilen araştırmada tespit edilen 100 adet II. Konstans’ın Konstanstinopolis darplı follisinden 90’ı tanımlanmaktadır. Bu sikkeler 11 farklı tipi ve Bates’in (1971), D sınıfı olarak
adlandırdığı tipi içermektedir. Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi’nde bulunan II. Konstans Dönemi Konstantinopolis darplı sikkelerden sadece 19’u müze envanter kayıtlarında yer almaktadır. Diğer 81 sikke ise etütlük eserler arasındadır. Bu sikkelerden 10 Pessinus’ta, 4’ü İznik’te, 3’ü Eskişehir-Bardakçı Köyü’nde ve 2’si Afyonkarahisar-Emirdağ-Örenköy ve 1’i Eskişehir-İmşehir Köyü’nde bulunmuştur.
Dolayısıyla 80 adet sikkenin müzeye geliş yeri belli değildir. Bununla beraber müzeye geliş yerleri belli olmayan sikkeler Eskişehir ve çevre köylerde yaşayan sakinler tarafından müzeye teslim edildiği için söz konusu sikkelerin bölgeden geldiği düşünülmektedir. II. Konstans Dönemi Konstantinopolis darplı sikkeler düşük ağırlıkları, ortalamanın altındaki görünüşleri, çoğu zaman kalıbın
dışında kaldığı için okunamayan tarih ve offisina işaretleri gibi nedenlerden dolayı ihmal edilmiş bir grubu oluşturmaktadır. Ancak genellikle tedavülden kalkmış, piyasadan toplanmış sikkeler üzerine darp edilip düzensiz kesildiği için kaba, yıpranmış ve aşınmış durumda olan sikkeler, tarihler ve yazıları okunaksız olsa da tanımlanabilmekte ve tasarım açısından da olağanüstü çeşitlilik göstermektedir. Bu makalede, kısa ve oldukça düzensiz aralıklarla sürekli ve görünüşe göre anlamsız bir şekilde değiştirildiği anlaşılan II. Konstans Dönemi sikke tipleri, ikonografisi, tasarımındaki değişiklikler tartışılmış ve sikke üretimindeki boşluklar II. Konstans’ın mali politikası ile ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir. Dolayısıyla II. Konstans sikkelerini değerlendirebilmek için öncellikle II.
Konstans’ın bronz sikkeleri, sikkelerin ikonografisi ve tipleri üzerinde durulmuştur. Söz konusu koleksiyondaki sikkeler bölgedeki tarihsel olaylar ışığında Anadolu’daki diğer müze ve arkeolojik kazı buluntuları ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Müze koleksiyonunda yer alan bir adet MS. 647/651 yılları arasına tarihlenen hexagram, MS. 654/659 yılları arasına tarihlenen bir adet Syracuse
darplı follis ve II. Konstans Dönemi’ne tarihlenen iki adet Bronz Define, bu makalenin konusunu II. Konstans’ın Konstantinopolis darplı follisleri oluşturduğu için çalışmaya dâhil edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Constans II, Byzantine, Coin, Follis, Circulation, Eskişehir

Kaynakça

• Akçay 2019 T. Akçay, “Heraclius ve II.Constans Sikkeleri Işığında Olba’nın Terkedilişi Hakkında Düşünceler”, Studies in honour of Eugenia Equini Schneider (eds. P Annalis – H.A. Kızılarslanoğlu – A. Oral), İstanbul, 139-156.
• Aksoy 2019 F. Aksoy, “Olba Akropolisi Sikke Buluntuları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Asolati – Crisafulli 2015 M. Asolati – C. Crisafulli, “Tyana Bizantina: circolazione e tesaurizzazione monetale”, La Cappadoce méridionale de la Préhistoire à l’époque byzantine (eds. D. Beyer – O. Henry – A. Tibet, İstanbul, 233-249.
• Atlan 1976 S. Atlan, 1947-1967 Yılları Arası Side Kazıları Sırasında Elde Edilen Sikkeler, Ankara.
• Baldus 2006 H. R. Baldus, Didyma. Fundmünzen aus den Jahren 1962-98, Mainz.