Yeni Kurumsal Kuram Bağlamında Türkiye’deki Mobil İletişim Şirketlerinin Değişiminin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 173 - 199, 02.08.2021

Ali Davut Alkan

Öz

Türkiye’de faaliyet gösteren üç mobil iletişim şirketinin tarihsel süreçte yaşadığı değişim ve dönüşüm, mobil iletişim şirketlerinin değişimine neden olan unsurlar ana başlıklar halinde değerlendirilmiştir. Zorlayıcı unsurlar başlığı altında Türkiye’nin beş yıllık kalkınma planları kapsamında mobil iletişim alanındaki gelişmeleri ve geleceğe yönelik öngörüleri ortaya konmuştur. Öykünmeci unsurlar başlığı altında Türkiye’de ve dünyada mobil iletişim şirketlerinin toplumda görünür olmaya ve meşruiyet kazanmaya çalıştığı alanlara değinilmiş ve sosyal sorumluluk projeleri hakkında bilgi verilmiştir. Normatif unsurlar başlığı altında Türkiye’de mobil iletişim şirketlerinin kontrol ve denetimi süreci hakkında bilgi verilmiştir. Mobil iletişim şirketlerinin çevreyi ve toplumu dönüştürdüğü veya dönüştürme potansiyeli olduğu değerlendirilen alanlar açıklanmaya çalışılmış ve gelecekte yaşanması muhtemel değişimlere değinilmiştir. Mobil iletişim şirketlerinin hem artarak çevreden etkilenmeye devam edecekleri, hem de faaliyet gösterdikleri çevrede ve toplumda köklü değişikliklere yol açabilecek potansiyelini sürdüreceği, yüksek kalitede, az rakipli bir pazarda, düşük fiyatlı ve kesintisiz hizmet sunsalar bile teknik verimlilik kadar meşruiyet kazanmaktan da vazgeçemeyecekleri değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Kurumsal Kuram, Mobil İletişim Şirketleri, Meşruiyet

Kaynakça

• Akkuzu, H. (2008). Mobil İletişim Sektöründe Kurumsal Kuram Açısından Değişim: Türk GSM Sektörü Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Apaydın, F. (2009). Kurumsal Teori ve İşletmelerin Kurumsallaşması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), 1-22.
• Arslan, S. (2019). Realist ve Kurumsalcı Düşünce Tartışmalarında Yeni Kurumsal Kuram Nerede Durmaktadır? Yeni Kurumsal Kuramın Düşünsel Kökleri Üzerine Bir Değerlendirme. Yorum Yönetim Yöntem Uluslararası Yönetim Ekonomi ve Felsefe Dergisi, 7(1), 17-34.
• Bolat, T. ve Aytemiz Seymen, O. (2006). Yönetim ve Örgüt Düşüncesinde Kurumsalcılık, Yeni Kurumsalcılık ve Kurumsal Eşbiçimlilik. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 223-254.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) (2020). Kuruluş, Web: https://www.btk.gov.tr/kurulus, Erişim Tarihi: 29.06.2020.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) (2020). Birimler ve Görevleri, Web: https://www.btk.gov.tr/birimler-ve-gorevleri, Erişim Tarihi: 01.07.2020.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) (2020). Erişim ve Tarifeler Dairesi Başkanlığı, Web: https://www.btk.gov.tr/erisim-ve-tarifeler-dairesi-baskanligi, Erişim Tarihi: 02.07.2020.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) (2020). Yetkilendirme Dairesi Başkanlığı, Web: https://www.btk.gov.tr/yetkilendirme-dairesi-baskanligi, Erişim Tarihi: 02.07.2020.
• Biz Bize Yeteriz Türkiyem (2020). Biz Bize Yeteriz Türkiyem, Web: https://bizbizeyeteriz.gov.tr/, Erişim Tarihi: 23 Haziran 2020.
• Creswell, J.W. (2017). Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (Çev. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap. (Eserin Orijinali 2012’de yayımlandı).
• Çakar, M. ve Danışman, A. (2017). Kurumsal Kuram. H.C. Sözen ve H.N. Basım (Editörler). Örgüt Kuramları. Dördüncü Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., ss. 257-286.
• Çobanoğlu, S. (2015, 6-8 Mart). Örgüt Kuramı Çalışmaları Üzerine Bir Okuma: Kurumsal Kuramdan Yeni Kurumsal Kurama Geçiş. 6. Uluslararası Öğrenci Kongresinde sunuldu, Antalya.
• Dibo, M. (2019). Yeni Kurumsalcı Bakış Açısından Düzenlemeler ve Düzenleyici Otoriteler. Fiscaoeconomia, 3(3), 26-41.
• DiMaggio, P.J. and Powell, W.W. (1983). The Iron Cage Revisited: Institutional Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
• Erçek, M. (2004). Çeviri, Aktör Ağları ve Eksik/Öncül Kurumsallaşma: Türkiye’deki Mesleki Personel/İnsan Kaynakları Söyleminin Yeniden Kurgulanması, 1960-1999. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 129-195.
• Erel, D. (2002). Kurumsal Çevre-Örgüt İlişkileri Türkiye’deki Sanayi İşletmelerinde ISO 9000 Serisi Kalite Güvence Sistemi Uygulamaları Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fidan, T. (2017). Kurumsalcılık Yaklaşımları ve Yeni Kurumsalcılık Perspektifinden Eğitim Örgütleri. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-16.
• Harari, Y.N. (2018). 21. Yüzyıl İçin 21 Ders. (2. Baskı). İstanbul: Kolektif Kitap, Bilişim ve Tasarım Ltd. Şti.
• Keskin, H., Akgün, A.E. ve Koçoğlu, İ. (2016). Örgüt Teorisi (1. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kıyık Kıcır, G. ve Tonus, H.Z. (2020). Türkiye’de Radyo Yayıncılığının Yeni Kurumsal Kuram Bağlamında Değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 191-208.
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği. (15. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Leblebici, H., Salancik, G.R., Copay, A. and King, T. (1991). Institutional Change and the Transformation of Interorganizational Fields: An Organizational History of the U.S. Radio Broadcasting Industry. Administrative Science Quarterly, 36(3), 333-363.
• Meydan, C.H. (2011). Kaynak Bağımlılığı, İşlem Maliyetleri, Örgütsel Ağ ve Yeni Kurumsal Kuram İle Örgütlerin İttifak Oluşturma Sebepleri Üzerine Bir İnceleme. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(2), 17-40.
• Meydan, C.H. (2017). Kaynak Bağımlılığı Kuramı. Sözen, H.C. ve Basım H.N. (Editörler). Örgüt Kuramları. Dördüncü Baskı. İstanbul. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., ss. 179-204.
• Meyer, J.W. and Rowan, B. (1977). Institutionalized Organizations: Formal Structure as Myth and Ceremony. American Journal of Sociology, 83(2), 340-363.
• NTV (2020). Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Sosyal Medya Açıklaması, Web: https://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogandan-sosyal-medya-aciklamasi,zgl2xh4mZEmoPX2vb_hqJw, Erişim Tarihi: 01.07.2020.
• Özcan, K. (2011). Kurumsal Söylemin Rasyonel Temelleri: Yeni Kurumsal Kuram Bağlamında Rasyonalite Tartışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011(13), 297-326.
• Özen, Ş. (2020). Yeni Kurumsal Kuram: Örgütleri Çözümlemede Yeni Ufuklar ve Yeni Sorunlar. A.S. Sargut ve Ş. Özen (Editörler). Örgüt Kuramları. Dördüncü Baskı. Ankara. İmge Kitabevi, ss. 237-330.
• Özkara, B. (2000). Kurumsallaşma Teorisinde Örgütsel Değişim Sorunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-17.
• Öztürk, A.O., Kara, S. ve Kara, H.T. (2019). Belirsizliklerin Örgütlere Etkisi: Yeni Kurumsal Kuram Ekseninde Bir Değerlendirme. Sayıştay Dergisi, 2019(114), 33-51.
• Saylam, A. (2016). 1920-1938 Yılları Arasında Türkiye’de Sanayi ve Ticaretin Bakanlık Düzeyinde Kurumsallaşması: Kurumsal Kuram Bağlamında Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Saylam, A. ve Leblebici, D.N. (2017). Kurumsal Kuram ve Kurumsal Girişimci. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017(53), 94-106.
• Selfy Türk Telekom (2020). Selfy, Web: https://www.selfy.com.tr/, Erişim Tarihi: 02.07.2020.
• Sesliokuyucu, O.S. (2012). Yeni Kurumsal Kuram Çerçevesinde Elektronik Ticaretin Benimsenmesi Üzerinde Etkili Olan Faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Suddaby, R. (2010). Challenges for Institutional Theory. Journal of Managamenet Inquiry, 19(1), 14-20.
• Şenyuva, Z. (2012). Türkiye’de Dershanelerin Yayılma ve Meşrulaşma Süreci. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tayşir, E.A. (2014). Kurumsal Kuramın Kurumsallaşması: Türkiye Kaynaklı Kurumsal Kuram Çalışmalarına İlişkin Genel Bir Değerlendirme. ODTÜ Gelişme Dergisi, 41(1), 53-74.
• TEMA (2020). Web: http://www.tema.org.tr/web_14966-2_1/index.aspx, Erişim Tarihi: 20 Haziran 2020. Tempel, A. and Walgenbach, P. (2007). Global Standardization of Organizational Forms and Management Practices? What New Institutionalism and the Business-Systems Approach Can Learn from Each Other. Journal of Management Studies, 44(1), 1-24.
• Turkcell (2020). Genel Bakış, Web: https://www.turkcell.com.tr/tr/hakkimizda/genel-bakis?place=footer, Erişim Tarihi: 23 Haziran 2020.
• Turkcell Yatırımcı (Kardelenler Projesi) (2020). Web: http://yatirimci.turkcell.com.tr/2010/daha-fazla-sosyal-sorumluluk/kardelenlerb944.html?o=DahaFazlaSosyalAlt01&osa=dfs01, Erişim Tarihi: 25 Haziran 2020.
• Turkcell (2020). GNÇ, Web: https://www.turkcell.com.tr/gnctrkcll/tr/paket-detay, 02.07.2020’de alınmıştır.
• Türk Telekom Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri (2020). Web: https://www.turktelekom.com.tr/hakkimizda/sosyal-sorumluluk/sayfalar/kss-projeleri.aspx, 29.06.2020’de alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Be%C5%9Finci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1985-1989.pdf, Erişim Tarihi: 23.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Alt%C4%B1nc%C4%B1-Be%C5%9F-Y%C4%B1lll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1990-1994%E2%80%8B.pdf, Erişim Tarihi: 23.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Yedinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-1996-2000%E2%80%8B.pdf, Erişim Tarihi: 23.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Sekizinci-Be%C5%9F-Y%C4%B1ll%C4%B1k-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2001-2005.pdf, Erişim Tarihi: 24.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2007-2013%E2%80%8B.pdf, Erişim Tarihi: 24.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Onuncu-Kalk%C4%B1nma-Plan%C4%B1-2014-2018.pdf, Erişim Tarihi: 24.06.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/On-Birinci-Kalkinma-Plani.pdf, Erişim Tarihi: 25.06.2020.
• Türkiye Vodafone Vakfı (2020). Projeler, Web: http://turkiyevodafonevakfi.org.tr/projeler/, Erişim Tarihi :01.07.2020.
• Türkiye Vodafone Vakfı (2020). Kırmızı Işık, Web: http://turkiyevodafonevakfi.org.tr/projeler/diger-projeler/kirmizi-isik/, Erişim Tarihi: 02.07.2020.
• Vodafone Freezone (2020). Vodafone Freezone, Web: https://www.vodafone.com.tr/freezone/, Erişim Tarihi: 02.07.2020.
• Yıldırım, A. (2018). Örgütsel Değişimin Yönetilmesi Bağlamında “Çevre-Uyum İlişkisi”. Yeni Kurumsal Kuram İle Kaynak Bağımlılığı Kuramları Arasında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(44), 89-102.
• Yorozu, C. (2017). New Institutional Enterpreneurship and A Celebrity CEO: The Role of Institutional Actors in Japan. Journal of Organisational Transformation & Social Change, 14(2), 165-185.
• Zucker, L.G. (1987). Institutional Theories of Organization. Annual Review of Sociology, 13, 443-464.