KAMU YÖNETİMİNDE BİR REFORM ALANI OLARAK OMBUDSMAN: BULGARİSTAN, TAYLAND VE BREZİLYA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: 20, 15 - 46, 19.08.2024

Kadir Caner Doğan , Hasan Mahmut Kalkisim

Öz

Ombudsman, kavram olarak şikayet üzerine kamu yönetimi sorunlarını çözmeye çalışan yasal bir kurumdur. Günümüzde hemen hemen tüm devletlerde çeşitli düzeylerde uygulanmaktadır. Ombuds ve man kelimelerinden oluşan bu kavram, temsilci kişi anlamı taşımaktadır. Kamu yönetiminde reform konusu da özellikle dünya gündeminde 1980’li yıllardan sonra yeni kamu işletmeciliği uygulamaları ile önemini artırmıştır. Bu süreçte kamu yönetimlerini yeniden yapılandıran devletlerin çağdaş düzeyde ombudsman teşkilatı kurarak demokratikleşmeyi artırma girişimleri gözlemlenmektedir. Bu çalışmada, Avrupa’da Bulgaristan, Amerika’da Brezilya ve Asya’da Tayland devletlerinde karşılaştırmaya dayalı olarak ombudsman yapısal ve işlevsel yönleri ile genel olarak açıklanmak istenmektedir. Çalışmada, Doğu Avrupa’dan Bulgaristan, Latin Amerika’dan Brezilya ve Güney Asya’dan Tayland devletlerinin seçilmesinin asıl nedeni farklı siyasal rejimlerde ve kültürlerde ombudsmanın nasıl yapılandığını ifade edebilmektir. Nitekim krallık ve cumhuriyet rejimlerine dayalı üç farklı devlette ombudsmanın sisteme nasıl entegre olduğu araştırılmıştır. Çalışmada örneklenen Bulgaristan, Tayland ve Brezilya devletlerinde 1990’lı yıllarla birlikte ortaya çıkan modern devlet kurma ve kamu yönetimini demokratikleşme girişimlerinden biri ombudsman yapısına sahip olmak olmuştur. Bu bağlamda çalışmanın amacı, üç devlette kamu yönetiminde bir reform alanı olarak ombudsmanı yapısal ve işlevsel olarak açıklamaktır. Çalışmanın yöntemi, nitel analiz bağlamında literatür taramasıdır.

Anahtar Kelimeler

Ombudsman, Reform, Bulgaristan, Tayland, Brezilya

Ombudsman as a Field of Reform in Public Administration: The Case of Bulgaria, Thailand and Brazil

Öz

Kaynakça

• Abad-Garcia, P. (2009). How the University Ombudsman Adds Value to Bologna: (human) Quality Assurance (HQA). In Michael Reddy-Josef Leidenfrost (Ed.), Universities, Students and Justice. Vienna: ENOHE (European Network for Ombudsmen in Higher Education) Occasional Paper Nr. 5.
• Abedin, N. (2006). The Ombudsman Institution and Conflict Resolution in The Contemporary Third World Societies. Journal of Third World Studies, XXIII(1): 219-233.
• Akkoyunlu, K. (2020). Efficiency, merit and privilege: public administration reforms in Brazil and Turkey. Revista do Serviço Público (RSP), Brasília, 72(1): 200-231.
• Aksoy, A. Ş. (1998). Yeni Sağ, Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetim. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 7(1): 3-13.
• Antero, S. A. (2017). Integrating Representative and Participatory Democracy: Towards a Brazilian Pro-active Ombudsman Model?. A thesis submitted in fulfilment of the requirements for the degree 921AA Doctor of Philosophy in Government, University of Canberra.
• Atalay, N. (2000). KKTC’de İnsan Haklarının Korunması Mekanizması Olarak Ombudsman Kurumu. İçinde Oya Çitçi (Haz.), Türkiye’de İnsan Hakları (ss.351-354), Ankara: TODAİE.
• Avşar, B. Z. (1988). Ombudsman (Kamu Hakemi): Türkiye İçin Bir Model Önerisi. Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını.
• Avşar, B. Z. (2012). Ombudsman: İyi Yönetilen Türkiye İçin Kamu Hakemi. İstanbul: Hayat Yayın Grubu.
• Baker, C. ve Phongpaichit, P. (2005). A History of Thailand. UK: Cambridge University Press.
• Baltacı, C. (2004). Yeni Sağ Üzerine Bir Eleştiri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2): 359-373.
• Baylan, Ö. (1978). Vatandaşın Devlet Yönetimi Karşısındaki Şikâyetleri ve Türkiye İçin İsveç Ombudsman Formülü. T.C. İçişleri Bakanlığı Tetkik Kurulu Başkanlığı Yayınları No: 12, Ankara: Gaye Matbaası.
• Baysal, M. (2007). Bulgaristan’da Yargı Bağımsızlığı ve Türkiye’deki Durum Üzerine Bazı Düşünceler. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XI(3-4): 105-130.
• Birdişli, F. (2012). Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı Bağlamında Kamu Denetçiliği ve Bir Denetim Aracı Önerisi Olarak Üniversite Ombudsmanlığı. İçinde Yüksel Koçak, Atıl Cem Çiçek (Eds.), Kamu Yönetimi: Yönetim ve Siyaset Ekseninde Yeniden Yapılanma (ss.151-175), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Born, H., Wills, A. ve Buckland, B. S. (2011). A Comparative Perspective of Ombudsman Institutions for the Armed Forces. Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces (DCAF), Policy Paper-No: 34, Geneva.
• Bowornwathana, B. (2011). History and Political Context of Public Administration in Thailand. E. M. Berman (Ed.), Public Administration in Southeast Asia Thailand, Philippines, Malaysia, Hong Kong, and Macao (pp.29-52), USA: CRC Press.
• Bozkurt, M. K. (2008). Ombudsmanlık Kurumu ve Türk Hukuk Sistemi. 08.11.2008, http://www.stratejikboyut.com (10.03.2013).
• Büyükbaykal, G. N. (2004). Basın Alanında Ombudsman Uygulaması. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 19, s.170; Office of the Press Ombudsman, Press Council of Ireland, http://www.pressombudsman.ie/ (13.03.2013).
• DCAF Backgrounder (2006). Askeri Ombudsmanlık. Silahlı Kuvvetlerin Demokratik Denetimi Merkezi (DCAF-Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces), Cenevre, March, http://www.dcaf.ch/content/download/35178/525573/file/bg_military-ombusdman_tu.pdf (11.02.2012).
• Demiral, B. ve Demiral, N. (2012). Yerel Yönetimler Ombudsmanlığının Türkiye’de Uygulanabilirliği. Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi-II, İnönü Üniversitesi, 19-20 Nisan, Malatya.
• Dzhafer, N. (2019). Nature and Dynamics of The Problems in The Healthcare System During A Twelve-Year Period Based on The Complaints By Users to The Ombudsman Institution. Bulgarian Journal of Public Health, 11(3): 18-24.
• Eder, T. S. (2016). Thailand. U. Kriebaum, G. Kucsko-Stadlmayer (Eds.), Asian Ombudsman Institutions: A Comparative Legal Analysis (pp.277-289), Austria: Verlag Österreich.
• Ertin, G. (2015). Bulgaristan’ın Nüfus Özellikleri (Geçmişten-Günümüze). Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 27: 129-146.
• Eryılmaz, B. (2010). Kamu Yönetimi. Ankara: Okutman Yayıncılık.
• Evers, H. (2012). The News Ombudsman: Ligthtning Rod or Watchdog. Central European Journal of Communication, 2: 224-242.
• Fendoğlu, H. T. (2011). Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Galanter, M. (1976). The Duty Not To Deliver Legal Services. University of Miami Law Review, 30(929): 929-945.
• Gitmez, E. (2013). Brezilya Ülke Raporu. Şanlıurfa: T.C. Karacadağ Kalkınma Ajansı Şanlıurfa Yatırım Destek Ofisi.
• Gottehrer, D. (2009). Fundamental Elements of An Effective Ombudsman Institution.file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/Stockholm%20Conference_15.%20Plenary%20Session%20II_Dear%20Gottehrer.pdf (24.02.2024).
• Gökçe, A. F. (2012). Çağdaş Kamu Yönetiminde Kamu Denetçiliği (Ombudsmanlık) ve Türkiye İçin Askeri Ombudsmanlık Önerisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2): 203-227.
• Hirst, P. ve Thompson, G. (2001). Küreselleşme ve Millî Devletin Geleceği. A. Selçuk Can (çev.), Türkiye ve Siyaset, 5, Kasım-Aralık, 1: 127-145. Hong, S.-P. (2011). A Comparative Study on Ombudsman Institutions in Asian Region, Anti-Corruption & Civil Rights Commission. Yonsei University, Republic of Korea.
• James, R. (1977). Private Ombudsmen and Public Law. Socio-Legal Studies Series, England: Ashgate Publishing.
• Kalağan, G. (2009). 1980 Sonrası Geleneksel Yönetim Paradigmasında Değişim ve Yönetsel-Siyasal Yeniden Yapılanma Arayışları. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1): 92-103.
• Karcı, Ş. M. (2016). Ombudsman: İskandinav Modelleri ve Türkiye Uygulaması. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kirkham, R. (2003). Dealing With Unlawful Charging of Mental Health Patients. Journal of Social Welfare and Family Law, 25(4): 401-412. Köksal, M. (2005). Ombudsman: “Kamu Hakemi”. Ankara: Melis Matbaacılık.
• Leblebici, D. N., Ömürgönülşen, U. ve Aydın, M. D. (2001). Yeni Kamu İşletmeciliği Yakalaşımında Önemli Bir Araç: Toplam Kalite Yönetimi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1): 123-135.
• Leyland, P. (2006). Droit Administratif Thai Style: A Comparative Analysis of the Administrative Courts in Thailand. Australian Journal of Asian Law, 8: 121-154.
• Leyland, P. (2007). The Ombudsman Principle in Thailand. J. Comp. L., 2(1), https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/jrnatila2&div=11&id=&page= (11.02.2024).
• Maurus, V. (2008). Ombudsman: Haber Kuruluşunda Medya Öz-Denetimi. İçinde Miklós Haraszti (Ed.), Medya Öz-Denetimi Rehber Kitabı, Viyana: Medya Özgürlüğü Temsilciliği Dairesi Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT).
• McMillan, J. (2013). The Ombudsman Role’s in Human Rights Protection-An AustralianPerspective.http://www.ombudsman.gov.au/files/25November_2009_The_Ombudsmans_role_in_human_rights_protection_an_Australian_perspective.pdf (23.04.2013).
• Metezade, Z. (2012). Sigortada Ombudsman. http://eski.tsrsb.org.tr/private/trk/sayi91/mevzuatt.htm (12.12.2012).
• Mundinger, D. C. (1967). The University Ombudsman: His Place on the Campus. The Journal of Higher Education, 38(9) (Dec.): 493-499.
• Mutta, S. (2005). İdarenin Denetlenmesi ve Ombudsman Sistemi. İstanbul: Kazancı Kitap Ticaret.
• NHS (2012). Memorandum of Understanding between the Health Service Ombudsman for England and National Patent Safety Agency’s National Clinical Assessment Service. National Clinical Assessment Service (NHS), http://ncas.npsa.nhs.uk/EasySiteWeb/GatewayLink.aspx?alId=7952 (23.11.2012).
• OECD (2012). OECD Public Governance Reviews OECD Integrity Review of Brazil, USA.
• Özden, K. (2004). Yerel Yönetimler Ombudsmanı. İçinde Ali Akdemir vd. (Ed.), Dünden Bugüne Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılanma, Yerel Yönetimler Kongresi (3-4 Aralık 2004) Bildiriler Kitabı, Çanakkale: T.C. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. Özden, K. (2005). Ombudsman: Yeni Yönetim Anlayışı İçin Bir Model. İstanbul: Tasam Yayınları.
• Özden, K. (2010). Ombudsman: Türkiye’deki Tartışmalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Özsalmanlı, A. Y. (2021). Bulgaristan Cumhuriyeti’nin Avrupa Birliği’ne Giriş Sürecinde Kamusal Reformlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(1): 171-190.
• Özuğurlu, S. B. ve Gülpınar, T. (2020). Geçiş Sürecinde Bulgaristan’da Kamu Yönetimi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75(1): 259-278.
• Panyasiri, C. (2018). A Comparative Analysis of Contemporary Public Management Concepts in Thailand. Journal of Public Administration and Governance, 8(4): 155-171.
• Quintão, T. T. (2016). Parliamentary Ombudsman (Ouvidoria) and its Democratic Potential: The Brazilian Case. POLITIKON: The IAPSS Journal of Political Science, 31 (October): 5-25.
• Rawlings, P. ve Chris Willett (1994). Ombudsman Schemes in the United Kingdom’s Financial Sector: The Insurance Ombudsman, the Banking Ombudsman, and the Building Societies Ombudsman. Journal of Consumer Policy, 17: 307-333.
• Reif, L. C. (2000). Ombudsman and Human Rights Protection and Promotion in the Caribbean: Issues and Strategies, In Viktor Ayeni, Linda C. Reif, Hayden Thomas (Eds.), Strengthening Ombudsman and Human Rights Institutions in Commonwealth Small and Island States: The Caribbean Experience (pp.160-181), London: Commonwealth Secretaiat.
• Reif, L. C. (2004). The Ombudsman, Good Governance and the International Human Right Systems. The Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers.
• Seneviratne, M. (1999). The Local Government Ombudsman. Journal of Social Welfare and Family Law, 21(2): 165-173. Sezen, S. (2001). Ombudsman: Türkiye İçin Nasıl Bir Çözüm? Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme. Amme İdaresi Dergisi, 34(4): 71-96.
• Shivergueva, M. (2010). Public Administration in Bulgaria. S. Liebert, S. E. Condrey, D. Goncharov (Eds.), Public Administration in Post-Communist Countries: Former Soviet Union, Central and Eastern Europe, and Mongolia (pp.251-276), USA: CRC Press.
• Sobacı, M. Z. ve Köseoğlu, Ö. (2016). Başkanlık Sistemlerinde Yerel Yönetimler ABD, Brezilya, Şili, Endonezya, ve Güney Kore. İstanbul: SETA.
• Soontornpipit, P. (2024). Is A Culture of Accountability Developing in Thailand. http://164.115.24.229/download/Journals/2-5.pdf (12.02.2024).
• Stefanov, A. (2024). Trust in Local Government Institutions and The Role of the Ombudsman: The Case of Sofia. https://ebox.nbu.bg/pa2011/16_A.STEFANOV.pdf
• Stern, J. (2008). Bulgaria. G. Kucsko-Stadlmayer (Ed.), European Ombudsman-Institutions: A comparative legal analysis regarding the multifaceted realisation of an idea (pp.127-132), Austria: Springer-Verlag.
• Sudhankitra, J. (2015). A Study of the Constitutional Role of the Thai Ombudsman. A thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy School of Law, The University of Sheffield, UK.
• Şengül, R. (2007). Türkiye’de Kamu Yönetiminin Etkin Denetlenmesinde Yeni Bir Kurum: Kamu Denetçiliği Kurumu. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14)2: 126-145.
• Şengül, R. (2013). Kamu Yönetimi ile Birey İlişkilerinin Dönüşümüne Ombudsman Kurumunun Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3): 71-88.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2024a). Bulgaristan'ın Siyasi Görünümü. https://www.mfa.gov.tr/bulgaristan-siyasi-gorunumu.tr.mfa (18.02.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2024b). Tayland'ın Siyasi Görünümü. https://www.mfa.gov.tr/tayland-siyasi-gorunumu.tr.mfa (18.02.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2024c). Brezilya'nın Siyasi Görünümü, https://www.mfa.gov.tr/brezilya-siyasi-gorunumu.tr.mfa (12.12.2023).
• Tai, B. Y. T. (2010). Models of Ombudsman and Human Rights Protection. International Journal of Politics and Good Governance, 1(1.3), Quarter III: 1-11.
• Temizel, Z. (1997). Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı: Ombudsman. İstanbul: Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği Doğu Akdeniz ve Orta Doğu Avrupa Teşkilatı (IULA-EMME).
• Topal, A. (2002). Küreselleşme Sürecindeki Türkiye’yi Anlamaya Yarayan Bir Anahtar: Yeni Sağ. Praksis 7: 63-84. Uzun, M. M. (2021). Breaking the Ice: Recent Administrative Reforms in Brazil. Ulisa: Journal of International Studies, 5(1): 35-51.
• Ünal, F. (2008). Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ünal, F. (2013). Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Wongpreedee, A. ve Mahakanjana, C. (2011). Decentralization and Local Governance in Thailand. E. M. Berman (Ed.), Public Administration in Southeast Asia Thailand, Philippines, Malaysia, Hong Kong, and Macao (pp.53-77), USA: CRC Press.
• Yağcı, M. S. C. ve Kayar, N. (2003). Kamu Yönetiminde Yeniden Yapılanma, Değişme Direnç ve Çözüm Önerileri. İçinde Çağdaş Gümüşsuyu vd. (Ed.), Kamu Yönetiminde Kalite 3. Ulusal Kongresi (ss.373-389), Ankara: TODAİE.
• Yordanova, M. (2003). Bulgarian Ombudsman. D. Christopoulos, D. Hormovitis (Eds.), The Ombudsman institution in South-eastern Europe, Proceedings - Papers of the Workshop - The Ombudsman’s role in South-eastern Europe Strengthening the rule of law as a step towards European integration, Athens, 22-23 May, Eunomia, Athens.
• Zankina, E. (2020). Public Administration Reform in Bulgaria: Top-down and Externally-driven Approach. Central European Public Administration Review, 18(1): 89-124.
• Zengin, S. (2022). Brezilya Federal Devleti ve Kamu Politikası Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 5(1): 49-56.
• https://ennhri.org/our-members/bulgaria /(15.02.2024).
• https://psc.egov.bg/en/user-guide-ombudsman (19.02.2024).
• https://ticaret.gov.tr/data/656094bf13b8762630b82fa0/2022_2023%20Bulgaristan%20Yillik%20Ulke%20Raporu.pdf (17.02.2024).
• https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-tayland/ (01.03.2024).
• https://www.oas.org/es/sla/ddi/docs/acceso_informacion_base_dc_leyes_pais_b_1_en.pdf (12.01.2024).
• https://www.ombudsman.bg/en/p/role-and-strategy-9 (17.02.2024).
• https://www.ombudsman.go.th/new/en/background-of-ombudsman-thailand/ (01.03.2024).
• https://www.worldvision.com.au/docs/default-source/school-resources/thailand-country-profile.pdf?sfvrsn=0 (01.03.2014).
• https://euronews.com (28.05.2024).