İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI ÜYELERİ ARASINDAKİ YATIRIM ANLAŞMALARINDA YATIRIM KAVRAMI VE ULUSLARARASI YATIRIM TAHKİMİ KARARLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2024, Sayı: 21, 153 - 180, 16.01.2025

Ahmet Dülger

https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.1513061

Öz

Devletler arasında yapılan yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması (YKTK) anlaşmalarında yatırım genellikle bir çerçeve çizilmek suretiyle tanımlanmakta, bazı mal varlığı değerleri ile ticari faaliyetler de genel özellikleriyle sayılmaktadır. İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyesi devletlerin birbirleriyle yaptıkları iki taraflı YKTK anlaşmalarında da yatırımın tanımına ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. Ayrıca, İİT Çok Taraflı Yatırım Anlaşması’nda yer alan yatırım tanımı da uluslararası yatırım hukuku bakımından önem arz etmektedir. İİT üyesi devletler arasındaki uluslararası yatırım rejiminin ortaya konulmasında hakem heyetlerinin kararları da önem arz etmektedir. Buna karşılık, uluslararası yatırım hukukunun uyuşmazlık çözüm merkezlerinden olan ICSID’in kurucu anlaşmalarında yatırımın tanımına ilişkin düzenleme bulunmamaktadır. Bu uluslararası anlaşmalardaki yatırım tanımına dair düzenlemelerin anlaşılabilmesi için İİT üyesi devletlerden Türkiye, Ürdün, Libya, Türkmenistan ve Özbekistan’ın birbirleri arasında yaptıkları YKTK anlaşmaları, İİT Çok Taraflı Yatırım Anlaşması ve örnek olarak farklı ülkelerin YKTK anlaşmalarında yer alan yatırım kavramları ad hoc ve ICSID tahkimi bünyesinde gerçekleşen uluslararası yatırım tahkimi içtihatları da incelenerek değerlendirilmiştir. Bu sayede uluslararası yatırım tahkimi bakımından hangi mal varlığı değerlerinin yatırım olarak kabul edilebileceği ortaya konmuştur. Tahkime gitme hakkı yatırım olarak kabul edilen değerlerden biridir. Ev sahibi devlette uzun süreli ve tekrar eden alım-satım ve kiralama sözleşmeleri yapmak ile ev sahibi devlete know-how getirilmesi de yatırım olarak kabul edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yabancı yatırımcı, uluslararası yatırım, İslam İşbirliği Teşkilatı, ICSID, tahkim

The Concept of Investment in Investment Agreements Between the Members of the Organisation of Islamic Cooperation and Review of the Decisions in International Investment Arbitration

Öz

In bilateral agreements on the protection and reciprocal protection of investments (BITs) between states, investment is generally defined by drawing a framework, and some assets and commercial activities are also listed with their general characteristics. BITs concluded between the member states of the Organization of Islamic Cooperation (OIC) also contain provisions on the definition of investment. In addition, the definition of investment in the OIC Multilateral Investment Treaty is also important in terms of international investment law. The decisions of arbitral tribunals are also important in determining the international investment regime between OIC Member States. On the other hand, the founding treaties of ICSID, one of the dispute settlement centers of international investment law, do not contain a definition of investment. In order to understand the provisions on the definition of investment in these BITs, the OIC Multilateral Investment Treaty, and the BITs concluded between OIC member states of Türkiye, Jordan, Libya, Turkmenistan and Uzbekistan, as well as the concepts of investment in the BITs of different countries have been evaluated by examining the international investment arbitration jurisprudence in ad hoc and ICSID arbitration. In this way, it is revealed which assets can be considered as investments in international investment arbitration. The right to arbitration is one of the assets recognized as an investment. Entering into long-term and recurring purchase, sale and lease agreements in the host state and bringing know-how to the host state are also considered as investments.

Anahtar Kelimeler

foreign investor, international investment, Organisation of Islamic Cooperation, ICSID, arbitration

Kaynakça

• ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci (2012). “Milletlerarası Ticarî Tahkim ile Yatırım Tahkimi Arasındaki Farklar”, Public and Private International Law Journal, Cilt: 31, Sayı: 1, ss.91-152.
• AVŞAR, Melis (2017). “ICSID Konvansiyonu’na Göre Yatırım Kavramı”, Milletlerarası Hukuk Bülteni, Cilt: 37, Sayı:2, ss.169-221.
• AZAKLI KÖSE, Miray ve Melis Avşar (2021). “Ata v Jordan Kararı Kapsamında Uluslararası Yatırım Tahkimine İlişkin Bazı Meseleler”, Public and Private International Law Journal, Cilt: 41, Sayı: 2, ss.605-644.
• BANTEKAS, Ilias (2015). An Introduction to International Arbitration, Cambridge University Press, Cambridge.
• BLACK, Henry Campbell (1968). Black’s Law Dictionary, West Publishing Co., 4. Baskı, St. Paul.
• BLACKABY, Nigel vd. (2015). Redfern and Hunter on International Arbitration, Oxford University Press, 6. Baskı, Oxford.
• BORN, Gary (2012). International Arbitration: Law and Practice, Kluwer Law International, Alphen aan den Rijn.
• ÇALIŞKAN, Yusuf (2002). The Development of International Investment Law: Lessons from the OECD MAI Negotiations and Their Application to a Possible Multilateral Agreement on Investment, Dissertation Publication, Boca Raton.
• ÇALIŞKAN, Yusuf (2011). “Dispute Settlement in International Investment Law”, Implementing International Economic Law Through Dispute Settlement Mechanism, Editör: Yusuf Aksar, Martinus Nijhoff, Leiden.
• ÇALIŞKAN, Zeynep (2009). “Türkiye’nin Taraf Olduğu İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalarda Yatırım Kavramı”, Milletlerarası Hukuk Bülteni, Yıl: 29, Sayı: 1-2, ss.85-118.
• DOLZER, Rudolf ve Christoph Schreuer (2012). Principles of International Investment Law, Oxford University Press, 2. Baskı, Oxford.
• EGEMEN DEMİR, Işıl (2014). ICSID Tahkiminde Kişi Bakımından Yetki, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• ERKAN, Mustafa (2013). Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları, Yetkin Yayınları, Ankara.
• KARAYEL, İsmail Emrah (2020). ICSID Tahkimi ve ICSID Tahkiminin Kötüye Kullanılması Bakımından Türkiye Örneği, Yayınlanmış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• REED, Lucy, Jan Paulsson ve Nigel Blackaby (2004). Guide to ICSID Arbitration, Kluwer Law International, Alphen aan den Rijn.
• SCHREUER, Christoph vd. (2009). The ICSID Convention: A Commentary, Cambridge University Press, 2. Baskı, Cambridge.
• SORNARAJAH, Muthucumaraswamy (2010). The International Law on Foreign Investment, Cambridge University Press, 3. Baskı, Cambridge.
• ŞİT KÖŞGEROĞLU, Banu (2012). Enerji Yatırım Sözleşmeleri ve Bunların Uluslararası Yatırım Anlaşmaları ile Korunması, Vedat Kitapçılık, İstanbul.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin (2003). Doğrudan Yatırımların Uluslararası Hukukta Korunması, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara.
• UNİTED NATİONS TRADE AND DEVELOPMENT (UNCTAD) (2023). IIA Issues Note, Sayı 3.
• WILSKE, Stephan ve Sarah Kimberly Hughes (2015). “Investment Treaty Arbitration Involving Turkey and Turkish Parties”, Arbitration in Turkey, Editör: Ali Yeşilırmak ve İsmail Esin, Kluwer Law International, Alphen aan den Rijn.