TARLA BİTKİLERİNDE MELEZLEME BARİYERLERİNİN AŞILMASINDA ALTERNATİF BİR YÖNTEM: EMBRİYO KÜLTÜRÜ

Yıl 2007, Cilt: 22 Sayı: 1, 116 - 122, 27.02.2007

Hüseyin Uysal Fatih Seyis Orhan Kurt

Öz

Bazen yakın akraba formlarda bulunan bir genin kültür bitkilerine aktarılması faydalı olabilmektedir. Bu işlemdeki
amaç büyümenin güçlendirilmesi veya hastalıklara dayanıklılığın aktarılması olabilmektedir. Bu amaçla yapılacak olan melezlemelerde uyuşmazlık ortaya çıkabilmekte ve normal yaşama kabiliyetine sahip tohum Gelişmeyebilmektedir. Bununla birlikte embriyo oluşabilir ve tohum gelişme safhasının mümkün olduğunca erken döneminde alınan bu embriyo besi ortamına aktarılarak kurtarılmakta ve gelişmesi sağlanmaktadır. Yapılan bu işlem ile embriyodan kendiliğinden bitkicik oluşumunun sağlanması, tohum gelişmesi ve çimlenmesindeki olumsuzlukları ortadan kaldırılması hedeflenmektedir. Uzak akraba formlar arasında yapılan melezlemeler sonucu oluşan zigot embriyoya dönüşmeden kallus meydana getirebilmekte ve bu kallustan bitkicikler gelişmektedir. Bu makalede, türler arası melezlemelerde ortaya çıkan uyuşmazlık problemini aşmada kullanılan embriyo kültürü üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Embriyo kültürü, Melezleme, Tarla bitkileri

TARLA BİTKİLERİNDE MELEZLEME BARİYERLERİNİN AŞILMASINDA ALTERNATİF BİR YÖNTEM: EMBRİYO KÜLTÜRÜ

Öz

Bazen yakın akraba formlarda bulunan bir genin kültür bitkilerine aktarılması faydalı olabilmektedir. Bu işlemdeki amaç büyümenin güçlendirilmesi veya hastalıklara dayanıklılığın aktarılması olabilmektedir. Bu amaçla yapılacak olan melezlemelerde uyuşmazlık ortaya çıkabilmekte ve normal yaşama kabiliyetine sahip tohum gelişmeyebilmektedir. Bununla birlikte embriyo oluşabilir ve tohum gelişme safhasının mümkün olduğunca erken döneminde alınan bu embriyo besi ortamına aktarılarak kurtarılmakta ve gelişmesi sağlanmaktadır. Yapılan bu işlem ile embriyodan kendiliğinden bitkicik oluşumunun sağlanması, tohum gelişmesi ve çimlenmesindeki olumsuzlukları ortadan kaldırılması hedeflenmektedir. Uzak akraba formlar arasında yapılan melezlemeler sonucu oluşan zigot embriyoya dönüşmeden kallus meydana getirebilmekte ve bu kallustan bitkicikler gelişmektedir. Bu makalede, türler arası melezlemelerde ortaya çıkan uyuşmazlık problemini aşmada kullanılan embriyo kültürü üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Embriyo kültürü, Melezleme, Tarla bitkileri

Kaynakça

• Argun, N., Şahin, Ö., 2006. Ökse Otu ile Mücadele. http://www.cigdemim.org.tr/etkinlikler/okseotu.0502.ht ml. Erişim Tarihi: 25.05.2006.
• Bajaj, Y.P.S., 1990. Wide Hybridization in Legumes and Oilseed Crops Through Embryo, Ovule and Ovary Culture. In. Bajaj Y. P. S. (ed) Biotechnology in agriculture and foresty, vol 10, Legumes and Oilseed Crops I. Springer, Berlin Heidelberg New York, pp 3- 37.
• Bajaj Y.P.S., Kumar, P. , Labana, K.S. , 1982. İnterspecific Hybridization in the Genus Arachis Through Embryo Culture. Euphytica 31:365-370.
• Başal, H., 2002. Gossypollu Bitki Gossypolsuz Tohum Özelliğinin Kültürü Yapılan Pamuk (Gosspium hirsutum L.) Türlerine Aktarılması. MKU Ziraat Fakültesi Dergisi 7(1-2): 45-50. http://www.mku.edu.tr/ziraat_dergi/2002/H.Basal- pamuk.pdf)
• Bhojvani, S.S., Razdan, M.K., 1996. Plant Tissue Culture: Theary and Practise, Revised Edition, pp.297-335, Elsevier Science, Amsterdam.
• Bürün, B. ve Gürel, A. , 2002. Embriyo Kültürü. Bitki Biyoteknolojisi I Doku Kültür ve Uygulamaları (2. Baskı). (Ed.) Babaoğlu, M. , Gürel, E., Özcan, S. Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları, 324-342.
• Çağlayan, K., Özavcı, A., Eskalan, A.,1998. Doğu Akdeniz bölgesinde yaygın Olarak Yetişen Bazı Salep Orkidelerinin Embriyo Kültürü Kullanılarak İn Vitro Çoğaltılmaları. Tr. J. of Agriculture and Forestry 23 (1998) Ek Sayı 2, 269-274. TÜBİTAK.
• Drew, R. A., 1997. The Application of Biotechnology to the Conservation and Improvement of Tropical and Subtropical Fruit Species. Seed and Plant Genetic Resources Service Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome. http://www.fao.org/ag/agp/agps/pgr/drew1.htm#Sub41.4 . Erişim Tarihi, 20 Kasım 2005.
• Hatipoğlu, R., 2001. Bitki Biyoteknolojisi. Çukurova Üniversitesi Genel Yayın No: 190, Ders Kitapları Yayın No: A-58.
• Karaca, Ö., Bürün, B., 1999. Buğdayda Embriyo Kültüründen Kallus Oluşumu. Tr. J. of Agriculture and Forestry 23 (1999) Ek Sayı 2, 269-274. TÜBİTAK.
• Kurt, O., 2001. Bitki Islahı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı Yayın No: 43.
• Kurt, O., Şavşatlı, Y., 2005. Bitkisel Biyoteknolojiye Genel Bir Bakış. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 20 (3):126-133.
• Kurt, O., Gülümser, A., 1998. Bitki Islahında Hücre ve Doku Kültürlerinin Kullanılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 13 (2) : 173-185.
• Mallikarjuna, N., 1999. Ovule and Embryo Culture to Obtain Hybrids From İntrspecific İncompatible Pollinations in Chickpea. Cellular and Molecular Bioşogy Division. İnternational Crops Research Institute For Semi-Arid Tropics, Asia Center, Patanchheru, P. O. Box 502 324, Andhra Pradesh, India. Euphyta 110: 1-6.
• Moraes-Fermandes, I.B., Zanatta, A.C.A., Prestes, A.M., Ceatano, V., Barcellos, A.L., Angra, D.C., Pandolfi, V., 2000. Cytogenetics and immature embryo culture at Embrapa Trigo breeding program: transfer of disease resistance from related species by artificial resynthesis of hexaploid wheat (Triticum aestivum L. em. Thell). Genet. Mol. Biol. Vol. 23 No. 4. (http://www.scielo.br/scielo.php?script= sci_pdf&pid).
• Raghavan, V., 1980. Embriyo Culture. İn: Vasil IK (ed), Perspectives in Plant Cell and Tissue Culture, pp. 209- 236, Academic Pres, Newyork.
• Seyis, F., Friedf, W., Lühs, W., 2005. Development of Rosynthesized Rapeseed (Brassica napus L.) Forms with Low Erucic Acid Content Through in Ovulum Culture. Asian Journal of Plant Sciences. 4(1): 6-10, 2005.
• Van Tuyl, J.M., De Jeu, M.J., 1997. Methods for Overcoming Interspecific Crossing Barriers. Ed. V. K. Sawney and K. R. Shivanna. Pollen Biotechnology for Crop Production and Improvement. Chapter 13.