BAZI FASULYE (Phaseolus vulgaris L.) GENOTİPLERİNDE VERİM VE VERİM UNSURLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER ve PATH ANALİZİ

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 3, 82 - 87, 20.11.2005

Erkut Pekşen Ali Gülümser

Öz

Bu araştırma bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinde tane verimi ve verimle ilgili özellikler arasındaki ilişkiler ve bu özelliklerin tane verimi üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkilerini belirlemek amacıyla 2002 ve 2003 yıllarında Samsun’da yapılmıştır. Araştırmada dört fasulye çeşidi (Yalova-5, Şahin-90, Karacaşehir-90 ve Yunus-90) ve iki populasyon (Amerikan Çalı ve Iğdır) olmak üzere altı fasulye genotipi kullanılmıştır. Çalışma Şansa Bağlı Bloklar deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Tane verimi bitki boyu ile olumlu ve önemli ilişki gösterirken, tane verimi ile bakla sayısı, bitkide tohum sayısı, bakla uzunluğu, sap verimi ve ilk bakla yüksekliği arasında olumlu ve çok önemli ilişkiler bulunmuştur. Path analizi sonuçları tane verimine katkıda bulunan başlıca özelliklerin yüksek doğrudan ve olumlu etkilerinden dolayı bitkide tohum sayısı (0.8605), ortalama tohum ağırlığı (0.4314) ve bitkide bakla sayısı (0.3408) olduğunu ve bu özelliklerin fasulyede ıslah çalışmalarında yüksek tohum verimi için seleksiyon kriterleri olarak kullanılabileceğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Fasulye, Phaseolus vulgaris, korelasyon, path analizi, verim

BAZI FASULYE (Phaseolus vulgaris L.) GENOTİPLERİNDE VERİM VE VERİM UNSURLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER ve PATH ANALİZİ

Öz

Bu araştırma bazı fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinde tane verimi ve verimle ilgili özellikler arasındaki ilişkiler ve bu özelliklerin tane verimi üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkilerini belirlemek amacıyla 2002 ve 2003 yıllarında Samsun’da yapılmıştır. Araştırmada dört fasulye çeşidi (Yalova-5, Şahin-90, Karacaşehir-90 ve Yunus-90) ve iki populasyon (Amerikan Çalı ve Iğdır) olmak üzere altı fasulye genotipi kullanılmıştır. Çalışma Şansa Bağlı Bloklar deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Tane verimi bitki boyu ile olumlu ve önemli ilişki gösterirken, tane verimi ile bakla sayısı, bitkide tohum sayısı, bakla uzunluğu, sap verimi ve ilk bakla yüksekliği arasında olumlu ve çok önemli ilişkiler bulunmuştur. Path analizi sonuçları tane verimine katkıda bulunan başlıca özelliklerin yüksek doğrudan ve olumlu etkilerinden dolayı bitkide tohum sayısı (0.8605), ortalama tohum ağırlığı (0.4314) ve bitkide bakla sayısı (0.3408) olduğunu ve bu özelliklerin fasulyede ıslah çalışmalarında yüksek tohum verimi için seleksiyon kriterleri olarak kullanılabileceğini göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Fasulye, Phaseolus vulgaris, korelasyon, path analizi, verim

Kaynakça

• Amini, A., Ghannadha, M., Abd-Mishani, C., 2002. Genetic diversity and correlation between different traits in common bean (Phaseolus vulgaris L.). Iranian J. of Agricultural Sci., 33 (4): 605-615.
• Anonymous, 2004. http://faostat.fao.org/faostat/ form? collection=Production. Crops.Primary&Domain= Production&servlet=1&hasbulk=&version= ext& language=EN (Erişim tarihi: 08.06.2005).
• Bozoğlu, H., Gülümser, A., 1999. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) bazı tarımsal özelliklerin korelasyonları ve kalıtım derecelerinin belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi (15-18 Kasım 1999), Cilt III, Çayır-Mera Yembitkileri ve Yemeklik Baklagiller, 360-365, Adana.
• Dhiman, K.R., 1996. Path analysis in dry bean germplasm. Indian Journal of Genetics and Plant Breeding, 56 (4): 439-446.
• Dimova, D., Svetleva, D., Lozanov, I., 1991. Correlation and path coefficient analysis of some quantitative characters in French bean. Genetika i Selektsiya, 24 (4): 221-225.
• Duarte, R.A., Adams, M.W., 1972. A path coefficient analysis of some yield component interrelations in field beans (Phaseolus vulgaris L.). Crop Sci. 12: 579-582.
• Dharampal-Singh, Garcia-Salinas, 1983. Path analysis studies in dry beans. Agronomy Abstracts, 80.
• Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları. Ank. Üniv. Zir. Fak. Yayınları. 1021. Ders Kitabı No. 295. Ankara.
• Erman, M., Çiftçi, V., Geçit, H.H., 1997. Nohut (Cicer arietinum L.)’ta özellikler arası ilişkiler ve path katsayısı analizi üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi, 3 (3): 43-46.
• Ghoss, R.K., Chatterjee, B.N., 1988. Path analysis of important growth functions of Indian Mustard (Brassica juncea L. Czern and Coss.). J. Agronomy & Crop Sci., 160: 116-121.
• İşler, N., Çalışkan, M.E., 1998. Gap bölgesi ekolojik koşullarında soyada (Glycine max (L.) Merr.) verim ve verime etkili bazı özelliklerin korelasyonu ve path analizi. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 22: 1-5.
• Kurek, A.J., Carvalho, F.I.F. de, Assmann, I.C., Marchioro, V.S., Cruz, P.J., 2001. Path analysis as an indirect selection criterion for bean grain yield. Revista Brasileira de Agrociencia, 7 (1): 29-32.
• Mac Kenzie, D.R., Chen, N.C., Diou, T.D., Hendry Wu B.F., Oyer, E.B., 1975. Response of Mungbean (Vigna radiata (L.) Wikzek var. radiata) and Soybean (Glycine max (L.) Merr.) to increasing plant density. J. American Soc. Hort. Sci., 100 (5): 579- 583.
• Mebrahtu, B.T., Wondi, M., Rangapta, M., 1991. Path coefficient analysis of ozone on seed yield and seed yield components of bean (Phaseolus vulgaris L.). J. Hort. Sci., 66: 59-66.
• Meshram, L.D., 1977. Genotypic variability and correlation coefficient related to yield and other quantitative characters and the use of path coefficient in Mung (Phaseolus vulgaris Roxb.). In. 3rd Int. Cong. Sabrao. Grain Legumes Breeding, 17-20.
• Önder, M., 1994. Bodur kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L. var. nanus DEKAP) çeşitlerinde tane verimi ve bazı verim komponentlerinin korelasyonu ve path analizi. Türkiye 1. Tarla Bitkileri Kongresi (25-29 Nisan 1994), Cilt 1, Agronomi Bildirileri, 122-126, İzmir.
• Önder, M., Özkaynak, İ., 1994. Bakteri aşılaması ve azot uygulamasının bodur kuru fasulye çeşitlerinin tane verimi ve bazı özellikleri üzerine etkileri. Tr. J. of Agricultural and Forestry, 18: 463-471.
• Önder, M., Şentürk, D., 1996. Ekim zamanlarının bodur kuru fasulye çeşitlerinde dane ve protein verimi ile verim unsurlarına etkisi. S. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (13): 7-18.
• Poehlman, J.M., 1979. Breeding Field Crops. 2nd Edition, The Avi Publishing Company, Inc., Connecticut, 483.
• Pooran-Chand, 1999. Character association and path analysis in rajmash. Madras Agricultural J., 85: 188-190.
• Prakash, K.S., Ram,H.H., 1981. Path-coefficient analysis of morphological traits and developmental stages in French-bean. Indian J. of Agricultural Sci., 51 (2): 76-80.
• Shabana, R., Shrief, S.A., Ibrahim, A.F., Geisler, G., 1990. Correlation and path coefficient analysis for some new released spring rapeseed cultivars under different competetive systems. J. Agronomy & Crop Sci., 165: 138-143.
• Shinde, S.S., Dumbre, A.D., 2001. Correlation and path coefficient analysis in French bean. J. of Maharashtra Agricultural Universitie, 26 (1): 4849.
• Singh, V., Singh, F., 1989. Selection criteria for yield in chickpea (Cicer arietinum L.). Indian J. of Agricultural Sci., 59 (1): 32-35.
• Sobral, C.A.M., Sobral, E.S. G., 1983. Evaluation of yield of cultivars and lines of beans in Rhondoia. Pesquisa em Andemento. Unidade de Execucao de Pesguisa de Abitca Estedual de Porto Velho, 32-40.
• Şehirali, S., 1980. Bodur fasulyede (Ph. vulgaris L. var. nanus Dekap) ekim sıklığının verimle ilgili bazı karakterler üzerine etkisi. A. Ü. Zir. Fak. Yayınları: 738, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 29, Ankara.
• Torun, M., Köycü, C., 1999. Mısır bitkisinde tane verimi ile bazı verim unsurları arasındaki ilişkilerin saptanması. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 23: 1021-1027.
• Westermann, D.T., Crothers, S.E., 1977. Plant population effects on the seed yield components of beans. Crop Sci., 17: 493-496.
• Yorgancılar, Ö., Kenar, D., Şehirali, S., 2003. Farklı azot dozu uygulamasının bodur fasulye çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine etkisi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi (13-17 Ekim 2003), 555559, Diyarbakır.
• Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. TOKB, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Yayınları. 623. Ankara.