Tarımsal üretici birliklerinde performans ölçümü

Yıl 2016, Cilt: 31 Sayı: 3, 360 - 369, 26.10.2016

Bakiye Kılıç Topuz , Mehmet Bozoğlu

https://doi.org/10.7161/omuanajas.269989

Cited By: 5

Öz

Araştırmanın temel amacı, Samsun İlindeki Tarımsal Üretici Birliklerinin (TÜB) örgütsel performanslarının belirlenmesidir. Araştırmanın ana materyalini, Samsun İlinden seçilen 14 TÜB yöneticilerinden anket yöntemiyle elde edilen veriler oluşturmaktadır. Birliklerin performansı, finansal ve finansal olmayan 22 değişkene göre oluşturulan performans endeksiyle, performansa etkili faktörler ise korelasyon analizine göre belirlenmiştir. Araştırmada ortalama olarak birliklerin finansal performans endeksi %42.5, finansal olmayan performans endeksi %47.7 toplam performans endeksi ise %43.5 olarak tespit edilmiştir. Birliklerin finansal performansı açısından en güçlü oldukları faktör üyelik aidatının ödenmesi iken, en zayıf oldukları faktör ise birliğe yapılan bağış, fon ve yardımlardır. Finansal olmayan değişkenler açısından birliklerin en güçlü olduğu faktör çevresel sürdürülebilirliğe katkı iken, en zayıf oldukları faktör ise yöneticilerin tarımsal örgütlenme eğitimine katılma durumlarıdır. Bitkisel alanda faaliyet gösteren birliklerin performansı, hayvancılık alanında faaliyet gösteren birliklerden daha yüksektir. Birliklerin ürün pazarlama, girdi temini ve ihracatta daha aktif olarak rol almaları ve proje kapasitelerinin geliştirilmesinin örgütsel performanslarının geliştirilmesine önemli katkıları olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Performans ölçümü, Samsun; tarımsal üretici birliği

Performance measurement in the agricultural producer unions

Öz

The main purpose of this research is to determine the performance levels of the Agricultural Producer Unions (APU). The main materials of this study were collected from the 14 APU executives selected from the Samsun Province through surveys. The performances of the APU were determined by a performance index set up based on 22 financial and non-financial variables, and factors affecting the performance were determined by the correlation analysis. Financial, non-financial and total performance indexes of the unions were determined as 42.5%, 47.7% and, %43.5, respectively. In terms of financial performance, while the APU were the best at receiving membership fees, they were the worst at donations, funds and grants to the unions. In terms of non-financial performance, the APU were the best at contributing to environmental sustainability, and the worst at participating in the education programs on agricultural organization. The APU dealing with crop production had a higher performance than those dealing with animal husbandry. To increase the performance of the APU, they should be more active on crops or product marketing, supplying inputs, expanding export markets and increasing project capacities.

Anahtar Kelimeler

Performance measurement, Samsun; agricultural producer union

Kaynakça

• Acar, İ., Yıldırım, İ., 2000. Mandıra işleten dönerdere tarımsal kalkınma kooperatifine ortak işletmelerin ekonomik analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 10(1): 61-70.
• Ağca, V., 2005. İç girişimcilik yapısı ve firma performansına etkileri: Denizli tekstil sektöründeki firmalarda bir araştırma. Doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bil. Enst. Afyon.
• Ağca, V., Tunçer, E., 2006. Çok Boyutlu Performans Değerleme Modelleri ve bir Balanced Scorecard uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1): 173-193.
• Akalın, M.M., 1992. Kamu iktisadi teşebbüslerinde örgütsel etkinlik ve Toprak Mahsulleri Ofisi Müdürlüğünde bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Ankara.
• Anonymous, 2004. 29.06.2004 tarih 25514 Sayılı Resmi Gazete, Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/07/20040706.htm#2[Ulaşım: 11 Mayıs 2016].
• Anonymous, 2014. Samsun Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2014. Samsun Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Kayıtları.
• Anonymous, 2016. Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Tarımsal Örgütlenme Tablosu. http://www.tarim.gov.tr/TRGM/Belgeler/Tar%C4%B1msal%20%C3%96rg%C3%BCtlenme/Tar%C4%B1msal%20%C3%96rg%C3%BCtlenme%20Tablosu%2031.05.2016.pdf [Ulaşım: 10 Haziran 2016].
• Barrera, R.A., Saldivar, V., 2002. Proposaland application of a sustainable development ındex. EcologicalIndicators, 2: 251-256.
• Baş, M., Artar, A., 1991. İşletmelerde verimlilik denetimi ölçme ve değerlendirme modelleri. MPM Yayınları, Yayın No: 435, Ankara.
• Beamon, B.M., 1999. Measuring supply Chain performance. International Journal of Operations & Production Management, 19 (3): 275-292.
• Bennett, R.J., Ramsden, M., 2007. The contribution of business associations to SMEs: strategy, bundling or reassurance. International Small Business Journal, 25: 49-76.
• Bijman, J., Hu, D., 2011. The rise of new farmer cooperatives in China: Evidence from Hubei Province. Journal of Rural Cooperation, 39(2): 99-113.
• Bilgin, N., Ergün, E., Aytekin, M., 2007. Kooperatif ortaklarının güven duygusu ile performans-tatmin arasındaki ilişki. TARİŞ’te bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1): 67-82.
• Bourne, M., Milss J., Wilcox, M., Neely, A., Platts, K., 2000. Designing Implementing and Updating Performance Measurement Systems, International journal of Operations & Production Management, 20 (7): 754-771.
• Bozoğlu, M., Cinemre, H., Ceyhan, V., 2001. Tarımsal sanayinin geliştirilmesinde kooperatifleşme: Tonya örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (2): 23-29.
• Burt, R., 2005. Brokerage and Closure: An Introduction to Social Capital. Oxford University Press, Oxford.
• Chibanda, M., Ortmann, G.F., Lyne, M.C., 2009. Institutional and governance factors influencing the performance of selected smallholder agricultural cooperatives in KwaZulu-Natal, Agrekon, 48 (3): 293-306.
• Coşkun, A., 2007. Stratejik Performans Yönetimi ve Performans Karnesi. Literatür Yayıncılık Dağıtım Pazarlama Sanayii ve Ticaret Ltd. Şti., 2. Baskı, İstanbul.
• Çukur, F., Saner, G., 2012. Süt sığırcılığının geliştirilmesinde birliklerin rolü ve önemi: Milas ilçesi süt üreticileri birliği örneği. X. Tarım Ekonomisi Kongresi, Konya, Türkiye, 5-7 Eylül.
• Demirci, R., Tanrıvermiş, H., Özüdoğru, H., 2004. Türkiye’de tarımsal kooperatifler ve üretici birlikleri tartışmaları ve uygun örgütlenme modelleri. VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül, Tokat.
• Dess, G.G., Robinson, R.B., 1984. Measuring organizational performance in the absence of objective measures: the case of the privately held firm and conglomerate business unit. Strategic Management Journal, 5: 265-73.
• Doyon, M., 2002. An overview of the evolution of agricultural cooperatives in Quebec. Canadian Journal of Agricultural Economics, 50: 497-509.
• Ebneth, O., Theuvsen, L., 2005. Internationalization and Financial Performance of Cooperatives- Empirical Evidence from European Dairy Sector. The 15th Annual World Food and Agribusiness Symposium and Forum, Chicago, IL, June 25–28.
• Everest, B., 2009. Tarımsal ürünlerin pazarlanmasında çiftçi örgütlerinin rolü ve önemi: Çanakkale Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri örneği. Yüksek Lisans tezi. Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bil. Enst. Çanakkale.
• Forcadall, F.J., 2005. Democracy, cooperation and business success: the case of mondrago´n corporacio´n cooperativa. Journal of Business Ethics, 56: 255- 274.
• George J., George R., Kulandaiswamy V. 2013. Member trust’s impact on member satisfaction and organizational performance: development of a conceptual model. Life Science Journal, 10(2):604-609.
• Gulati, R., Nohria, N., Zaheer, A., 2000. Strategic networks. Strategic Management Journal, 21: 203–215.
• Güreşçi, E., 2010. Tarımsal kalkınmada tarımsal üretici birliklerinin önemi: İspir bal üretici birliği örneği. IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, 22-24 Eylül, Şanlıurfa.
• Hardesty, S., Salgia, V., 2004. Comparative financial performance of agricultural cooperatives and ınvestor-owned firms. The NCR-194 Research on Cooperatives Annual Meeting, Kansas City, MO, November 2–3.
• Hansen, M., Morrow, J.L., Batista, J.C., 2002. The ımpact of trust on cooperative membership retention, performance and satisfaction: an exploratory study. The International Food and Agribusiness Management Review, 5(1): 41-59.
• Harris, A., Fulton, M., 1996. Comparative financial performance analysis of canadian cooperatives, ınvestor-owned firms, and ındustry norms. University of Saskatchewan Occasional Papers.
• Huggins, R., 1998. Building and sustaining inter-firm networks: lessons from Training and Enterprise Councils. Local Economy, 13: 133-150.
• İnan, İ.H., Başaran, B., 2004. Türkiye’de tarım kooperatifleri ile diğer üretici örgütlerinin Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde değerlendirilmesi. VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül, Tokat.
• Kalaycı, Ş., 2010. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (5. Baskı). Asıl Yayın, Ankara.
• Karami, E., Moghaddam, K.R., 2005. Modeling determinants of agricultural production cooperatives’ performance in Iran. Agricultural Economics, 33: 305-314.
• Kılıç Akıncı, S., Akıncı, M.M., 2010. Sürdürülebilir kalkınmaya katkı bağlamında örgütlerin çevresel performansları ve performans değerlendirme teknikleri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1).
• Kılıç, B., 2011. Samsun İlindeki tarımsal kalkınma kooperatiflerinde ortak-kooperatif ilişkilerinin analizi. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bil. Enst. Samsun.
• Kılıç Topuz, B., Bozoğlu, M., 2015. Samsun İlindeki tarımsal kalkınma kooperatiflerinde ortak-kooperatif ilişkilerinin analizi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 30(3): 246-253.
• Kılıç, Topuz, B., Bozoğlu, M., 2016. Samsun İli tarımsal üretici birliklerinde güvene etkili faktörler. XII.Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 721-730, 25-27 Mayıs, Isparta.
• Köroğlu, S., 2003. Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de tarımsal örgütlenme. Uzmanlık tezi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu, Ankara.
• Kurtaslan, T., Doğaner, M., 2004. Çiğ süt pazarlamasında çiftçilerin tarımsal kooperatiflere yaklaşımlarının değerlendirilmesi (Aydın İli Örneği). Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 444-451, 16-18 Eylül, Tokat.
• Kyriakopoulos, K., Meulenberg, M., Nilsson, J., 2004. The impact of cooperative structure and firm culture on market orientation and performance. Agribusiness, 20(4): 379-396.
• Laschewski L, Phillipson J, Gorton M., 2002. The facilitation and formalisation of small business networks: evidence from the north east of England. Environment and Planning C: Government and Policy, 20: 375–391.
• Lee, S. M., Hong, S., Katerattanakul, P., 2004. Impact of data warehousing on organizational performance of retailing firms. International Journal Information Technology & Decision Making, 3(1): 61-79.
• Lerman, Z., 1990. Comparative performance of food-processing cooperatives and investor-owned firms. University of Minnesota Institute of Agriculture, Forestry and Home Economics St. Paul, Minnesota 55108.
• Morrissey, J., Bernadette, O.R., Moles, R., 2005. IndicatorsandIndices Development: TheAppraisal of Sustainability at Settlement Level in Ireland. Proceeding of EsaiEnviron.
• Newbery, R., Sauer, J., Gorton, M., Phillipson, J., Atterton, J., 2013. Determinants of the performance of business associations in rural settlements in the United Kingdom: an analysis of members’ satisfaction and willingness-to-pay for association survival. Environment and Planning, 45: 967-985.
• Öğüt, A., Özdemir, A., Tezcan, H., 2000. Tarımsal Üretici Birlikleri. Tarım ve Köy Dergisi, Sayı: 134, Ankara.
• Ölçen, O., 2012. Örgütlerde performans ölçümü ve uluslararası faaliyet gösteren bir işletmenin Balanced Scorecard ile performans ölçüm süreci. Yüksek Lisans tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bil. Enst.
• Parker, S., 2008. The economics of formal business networks. Journal of Business Venturing, 23: 627–640.
• Rehber, E., 2006. Tarımda yeni nesil kooperatifler. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Türktarım Dergisi, 171: 40-43.
• Sayın, B., Sayın, C., 2004. Türkiye’de tarımsal üretici örgütlenmesi, Avrupa Birliği’ne uyum hazırlıkları ve tarımsal üretici birlikleri kanunu. VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül, Tokat.
• Singh, S., Coelli, T., Fleming, E., 2001. Performance of dairy plants in the cooperative and private sectors in India. Annals of Public and Cooperative Economics, 72(4): 453-479.
• Soboh, R.A., Lansink A.O., Giesen G., Dijk, G., 2009. Performance measurement of the agricultural marketing cooperatives: The Gap between Theory and Practice. Review of Agricultural Economics, 31(3): 446–46.
• Şimşek, A., 2013. Kalkınma ajanslarının performans ölçümü. Kalkınma Bakanlığı Uzmanlık Tezi. Yayın No: 2854.
• Tangen, S., 2002. A theoretical foundation for productivity measurement and improvement of automatic assembly systems. Licentiate thesis, The Royal Institute of Technology, Stockholm.
• Tangen, S., 2003. An overview of frequently used performance measures. Work Study, 52(7): 347-354.
• Terin, M., Yavuz, F., Yıldırım, İ., Güler, O.İ., 2010. Hayvansal üretimin gelişmesinde kooperatiflerin rolü: Kırklareli Merkez Erikler köyü tarımsal kalkınma kooperatifi örneği. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, 542-549.
• Trechnter, D.D., King, R.P., Cobia, D.W., Hartell, J.G., 1997. Case studies of executive compensation in agricultural cooperatives. Rev. Agr. Econ., 19(2): 492-503.
• Turunç, Ö., 2006. Bilgi teknolojileri kullanımının işletmelerin örgütsel performansına etkisi hizmet sektöründe bir araştırma. Doktora Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Isparta.
• Yercan, M., 2007. Türkiye ve Avrupa Birliği’nde tarımın örgütlenme deseni ve tarımsal kooperatifler. Tarım Ekonomisi Dergisi, 13(1): 19-29.
• Yılmaz, S., Erdilal, R., Kebapçıoğlu, T., 2009. Su ürünleri sektöründeki ekonomik organizasyonlardan üretici birlikleri. Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 223-232.
• Yüksel, H., 2002. Performans ölçüm sistemlerinin tasarımında dikkate alınması gereken faktörlerin değerlendirilmesi. KHO Bilim Dergisi, Sayı 2, s. 85.