DETERMİNİZM ve ZORUNSUZLUK

Yıl 1993, Cilt: 8 Sayı: 1, 257 - 272, 10.04.2015

Zekeriya Uludağ

Öz

İlim, felsefe ve din sahasını uzun yıllar meşgul etmiş ve hala da etmekte olan bazı kavramlar vardır. Bunlar arasında determinizm, mekanizm, belirsizlik, zorunsuzluk, irade ve hürriyet gibi kavramlar en başta gelenlerdir, diyebiliriz. Bunlar arasında bazıları ilmî alanda incelenirken bazıları buradan hareketle felsefe tarafından ele alınırken bazısı da dinî cevaplarla yorumlanmaktadır. Bir kısım kişilerce de hepsi dinî cevaplarla halledilme yoluna gidilmektedir.

Kanaatimize göre bu kavramlar daha uzun yıllar insan düşüncesini meşgul edecek görünmektedir. İşte biz burada yukarıda zikretmiş olduğumuz iki kavram hakkında yani determinizm ve zorunsuzluk -aslında bütün bu kavramlar birbiriyle içten içe ilişkilidir- prensipleri üzerinde durmak ve bunlar hakkında ileri sürülen temel düşünceleri öncelikle zikretmek ve konuyu temelinden kavramak istiyoruz.

Anahtar Kelimeler

İlim, felsefe, din

DETERMİNİZM ve ZORUNSUZLUK

Öz

Kaynakça

• - Adıvar, Adnan; Bilim ve Din, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1980.
• - Bolay, S.Hayri; Aristo Metafiziği ile Gazzali Metafiziğinin Karşılaştırılması, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1976.
• - Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ötüken Yayınları, istanbul, 1981.
• - Emile Boutroux'da Zorunsuzluk Doktrini, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Doçentlik Tezi, 1979.
• - "Zorunsuzluk Doktrininde Tabiat Kanunlarının Mahiyeti Yeri ve Önemi", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam İlimleri Enstitüsü İslam ilimleri Dergisi, s.5, Ankara, 1982, sh. 167-185.
• - Boutroux. Emile; Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu Hakkında, (çev. H.Z. Ülken), M.E.Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1947.
• - Çakar, Muharrem; Kâinat-Allah ve Nedensellik, inkılâp Yayınları, istanbul, 1986.
• - Capra, Fritjof; Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, (çev. Mustafa Armağan), İnsan Yayınları,
• İstanbul, 1989.
• - de Boer, T.J.; İslamda Felsefe Tarihi (çev. Yaşar Kutluay), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayını, Ankara 1960.
• - de Broglie, Louis; "Muasır Fizikte Determinizm ve İlliyet", (çev. H.Z.Ülken), Felsefe Yıllığı, II, 1935.
• - Einstein, A.-İnfeld, L; Fiziğin Evrimi (çev.Öner Ünalan), Onur Yayınları, Ankara, 1976.
• - Eralp, H.Vehbi; "Determinizm ve Hürriyet Üzerine Düşünceler", Felsefe Arkivi, c.5 8.1, İstanbul, 1949, sh. 1-6.
• - İnsan Hürriyeti ve İçtimai Kanunlar", Sosyoloji Dergisi, İstanbul, 1949, s.52-56.
• - Gazzalî; Tehafütü'l-Felasife (çev.Akif Nuri), Dava Yayınları, İstanbul, trsz.
• - Hawking, Stephen W.; Zamanın Kısa Tarihi (çev.Sabit Say-Murat Uraz), Milliyet Yayınları, İstanbul, 1990.
• - İsmail Fenni; Lügatçe-i Felsefe, Matbaa-i. Amire, İstanbul, 1341.
• - Sandvoss, Ernst Ft.; Geschichte Der Philosophie, II, Deutscher Taschenbuch Verlag, München, 1989.
• - Schumaher, E.F.; Aklı Karışıklar için Kılavuz (çev.Mustafa Özel), İz Yayıncılık, İstanbul, 1990.
• Ülken, H.Ziya; İlim Felsefesi, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayını, Başnur Matbaası, 1969.
• - Felsefeye Giriş, I, Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Yayını, Ankara, 1963.
• - Yirminci Asır Filozofları, Kanaat Kitabevi, İstanbul, 1936.
• - "Determinizm Problemi", Türk Düşüncesi, Dergisi, c.ll, s.7-8, İstanbul, 1954, sh.1-9/84-85.