Ortaöğretim Öğrencilerinin Çevre Okuryazarlıklarının Belirlenmesi

Yıl 2016, Cilt: 35 Sayı: 2, 23 - 35, 14.12.2016

Dizem Can , Sinem Üner Hüseyin Akkuş

Öz

Bu çalışmanın amacı kimya dersi alan ortaöğretim öğrencilerinin çevre okuryazarlıklarını ve çevre okuryazarlık bileşenleri arasındaki ilişkilerini belirlemek ve öğrencilerin çevre okuryazarlıklarının cinsiyet ve sınıf düzeyi ve okul türü açılarından farklılık gösterip göstermediği incelemektir. Çalışmanın örneklemini 2011-2012 öğretim yılının ikinci döneminde iki farklı Anadolu Lisesinde kimya dersi görmekte olan 451 ortaöğretim öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada kesitsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın verileri çevre okuryazarlığının bilgi, tutum, ilgi ve kullanım boyutlarından oluşan Çevre Okuryazarlığı Anketi ile elde edilmiştir. Çalışmanın sonucunda; kimya dersi almakta olan ortaöğretim öğrencilerinin cinsiyet açısından çevre bilgi düzeylerinde erkek öğrenciler; çevreye karşı tutumları, çevreye karşı ilgileri ve çevre kullanımlarında kız öğrenciler lehine istatistik olarak anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir. Sınıf düzeyi arttıkça çevre bilgi ve çevre ilgi düzeyi ve çevre kullanıma karşı olumlu davranışların arttığı belirlenmiştir. Ancak çevreye karşı tutumların sınıf düzeyine göre farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin çevre bilgi düzeylerinin ve çevreye karşı tutumlarında okul türleri açısından istatistiksel olarak yüksek puanlı lise öğrencileri lehine anlamlı bir fark belirlenirken,  çevre ilgi düzeyleri ve çevre kullanımları arasında bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca bu çalışmada çevre okuryazarlığının boyutları olan çevre tutum, çevre ilgi ve çevre kullanım arasında orta düzeyde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif ilişki tespit edilmiştir.

Kaynakça

• Akkurt, N. D. (2007). Aktif öğrenme tekniklerinin lise 1. sinif öğrencilerinin ekoloji ve çevre kirliliği konusunu öğrenme başarilarina ve çevreye yönelik tutumlarina etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Aksoy, G., Doymuş,K., Karaçöp A., Şimşek Ü., & Koç Y.(2008). İşbirlikli öğrenme yönteminin genel kimya laboratuar dersinin akademik başarısına etkisi ve öğrencilerin bu yöntem hakkındaki görüşleri. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 212-227.
• Altınöz N. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Arısoy N. (2007). Examining 8th grade students’ perception of learning environment of science classrooms in relation to motivational beliefs and attitudes. Unpublished master thesis. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Arslan, E (2008). Bağlanma stilleri açısından ergenlerde Erikson’un Psikososyal gelişim dönemleri ve ego kimlik süreçlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Atasoy, B.(2004). 2. Baskı: Temel Kimya Kavramları, Asil Yayın Dağıtım , Ankara.
• Atasoy, E. (2005). Çevre için eğitim: İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi. Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Atasoy,E., & Ertürk H. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir alan araştırması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 105-122.
• Aydın, A. (2006). Çeşitli ülkelerin orta öğretim kimya derslerinin müfredatlarının karşılaştırılmalı olarak incelenmesi ve Türkiye için yeni bir kimya müfredat çerçevesi önerisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2),199-205.
• Baron, M. C. (2003). A study of undergraduate students’ environmental attitudes: The new ecological paradigm scale. Unpublished master thesis. Southern Illinois University Carbondale, Illinois.
• Bildik, G. (2011). İlköğretim 7. sınıfta verilen çevre konusunun öğrencilerin çevresel tutumu ve çevre bilgisi üzerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çelikbaş, E. (2006). Lise 1 biyoloji dersi müfredatı içerisinde yer alan ekoloji "dünya ortamı ve canlılar" ünitesinin lise mezunu bireylerin çevreye karşı tutumuna etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Değirmenci, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi ( Kayseri ili örneği). Journal of European Education, 2(2),47-53.
• Demirci, B. (1993). Çağdaş fen bilimleri eğitimi ve eğitimcileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 115–124.
• Dinçer Nazlıoğlu, M. (1988). Çevre bilincinin oluşmasında çevre eğitiminin rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Ankara.
• Doğan, M. (1997). Türkiye ulusal çevre stratejisi ve eylem planı eğitim ve katılım grubu raporu, Ankara: DPT Müsteşarlığı ve Türkiye Çevre Vakfı.
• Ekici, G. (2005). Lise öğrencilerinin çevre eğitimine yönelik tutumlarının incelenmesi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 18, 71-83.
• Erdoğan, M., & Ok, A. (2008). Environmental literacy assessment of Turkish children: The effects of background variables. The WCCI 13th World Conference in Education, September 02-06, Antalya.
• Goldman, D., Yavetz, B., & Peer, S. (2006). Environmental literacy in teacher training in Israel: environmental behavior of new students. Journal of Environmental Education, 38(1), 3-22. doi: 10.3200/JOEE.38.1.3-22
• Gökçe N., Kaya E., Aktay S. ve Özden M. (2007). İlköğretim öğrencilerinin çevreye karşı tutumları. İlköğretim Online, 6(3), 452-468.
• Gürbüzoğlu Yalmancı S., & Gözüm A. İ. C. (2011). Kafkas üniversitesi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 3(3),1109-1132.
• Haşıloğlu, M. A., Keleş Ural P., & Aydın S. (2011). Examining environmental awareness of students from 6th, 7th and 8th classes with respect to several variables: “sample of agri city”. Procedia Social and Behavioral Sciences, 28, 1053–1060. doi: 10.1016/j.sbspro.2011.11.191
• Hungerford, H. R., & Volk, T. L. (1990). Changing learner behavior through environmental education. The Journal of Environmental Education, 21(3), 8-22.
• Hsu, S. J. (2004). The effects of an environmental education program on responsible environmental behavior and associated environmental literacy variables in Taiwanese college students. The Journal of Environmental Education, 35(2), 37-48. doi: 10.3200/JOEE.35.2.37-48
• İstanbullu, R. A. (2008). Investigation of environmental literracy of sixth grades at a private school. Unpublished master thesis. Middle East Technical University, Ankara.
• Kan, A., & Akbaş, A. (2006). Affective factors that influence chemistry achievement (attitude and self efficacy) and the power of these factors to predict chemistry achievement-I. Journal of Turkish Science Education, 3(1), 76-85.
• Kaplowitz M. D., & Levine R. (2005). How environmental knowledge measures up at a big ten university. Environmental Education Research, 11(2), 143–160. doi: 10.1080/1350462042000338324
• Karasar, N.(2006). Bilimsel araştırma yöntemi.(15.Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Karatekin, K., & Aksoy B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1), 1423-1438.
• Kaya E., Akıllı M., & Sezek F.(2009). Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 43-54.
• Knapp, D. H., & Barrie, E. (2000). Connect evaluation of an environmental science field trip. Journal of Science Education and Technology, 10(4), 351-357. doi: 10.1023/A:1012247203157
• Milli Eğitim Bakanlığı (2011). Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı 9-12 Kimya Öğretim Programı, <http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx> (2012, Ekim 1)
• Orr, D. W. (1990). Environmental education and ecological literacy. The Education Digest, 55(9), 49-53.
• Ökesli, T. F. (2008). Relationship between primary school students’ environmental literacy and selected variables in bodrum. Unpublished master thesis. Middle East Technical University, Ankara.
• Özdemir, S. (2010). Ortaöğretim 12. sınıf öğrencilerinin çevre sorunları hakkındaki görüşleri (Ağrı ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özmen, D., Çetinkaya, A. Ç., & Nehir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), 330-344.
• Özsevgeç T., & Artun H. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarına etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitim Kongresinde sunulmuş bildiri, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Pallant, J. (2011). SPSS survival manual. (4th Edition). Australia: Allen & Unwin.
• Şama, E. (2003).Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Teksöz, G., Şahin, E., & Ertepınar, H. (2010). Çevre okuryazarlığı, öğretmen adayları ve sürdürülebilir bir gelecek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• Tuncer, G., Tekkaya, C., Sungur, S., Cakiroglu, J., Ertepınar, H., & Kaplowitz, M. (2009). Assessing pre-service teachers’ environmental literacy in turkey as a mean to develop teacher education programs. International Journal of Educational Development, 4(29), 426-436. doi: 10.1016/j.ijedudev.2008.10.003
• UNESCO (1978). The Tbilisi decleration: final report intergovernmental conference on environmental education. Organized by UNESCO in corporation with UNEP, <http://www.gdrc.org/uem/ee/EE- Tbilisi_1977.pdf> (2012,Ekim 25).
• Uzun, N. (2007). Ortaöğretim öğrencilerinin çevreye yönelik bilgi ve tutumları üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, A., Morgil, İ., Aktuğ, P., & Göbekli, İ. (2002). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin çevre, çevre kavramları ve sorunları konusundaki bilgileri ve öneriler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 156-162.
• Yılmaz, O., Boone, W., & Andersen, H. O. (2004). Views of elementary and middle school turkish students toward environmental issues. International Journal of Science Education, 26(12), 1527-1546. doi: 10.1080/0950069042000177280