Temel Yaklaşımlar Açısından Medya Okuryazarlığı Eğitimi

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 3 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı, 233 - 248, 30.11.2020

Özgür Kıran

Öz

İnsanlık tarihini etkileyen büyük dönüşümlerin temelinde sırasıyla sözlü kültür, yazılı kültür ve son olarak görsel kültürün yer aldığı söylenebilir. Yazının icadı ile yazılı kültür sözlü kültürün yerini alırken, teknolojinin gelişimi ile de yazılı kültürün yerini görsel kültür almıştır. Elbette her değişim ve dönüşüm, faydalarının yanında bir takım sorunları da getirmiştir. Özellikle televizyonla başlayıp ardından internet ile devam eden süreçte ortaya çıkan her yeni teknolojik araçla birlikte görsel kültürün etkisini gün geçtikçe daha derinden hisseden birey ve toplumların iletişim ve etkileşim süreçleri de yeniden şekillenmeye başlamıştır. Ülkemizde bilişim teknolojisinin toplum hayatına hızlı girmesiyle birlikte insanların yaşam biçimleri de değişmeye başlamış ve bununla birlikte bir takım toplumsal değerlerimiz olumsuz etkilenmiştir. Medyanın bu olumsuz gidişat üzerinde önemli etkisi olduğu gibi yaraları sarmaya çalışıcı yayın politikaları da vardır elbette. Ancak popüler kültürü daha ön plana çıkaran magazinsel programlar daha büyük bir kitleye etkide bulunmaktadır.
Bu anlamda görselliğinden daha fazla etkilendiğimiz medya araçlarının olumsuz etkilerinden uzak durabilmek amacıyla bilinçli medya okuryazarı olabilmenin önemi üzerine bir takım değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bu değerlendirmeler ise medya okuryazarlığında temel yaklaşımlar olarak görülen aşılamacı yaklaşım, korumacı yaklaşım, güçlendirmeci yaklaşım ve eleştirel yaklaşım çerçevesinde yapılmıştır. Çalışma kapsamında ele alınan sorular; Medya okuryazarlığı nedir? Medya okuryazarı olabilmek için neler yapılmalıdır? Bireyin, ailenin, eğitim kurumlarının medya okuryazarlığındaki rolleri nelerdir? Türkiye’de, Milli Eğitim Bakanlığı, medya okuryazarlığı konusuna müfredatta nasıl bir yer vermektedir? Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun medya okuryazarlığı konusundaki yaklaşımı ne yöndedir? şeklindedir. Çalışmada nitel analiz yöntemine bağlı olarak literatür taraması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

medya, medya okuryazarlığı, medya eğitimi

Kaynakça

• Algan, E. (2006). Medya okuryazarlığında teorik ve pratik yaklaşımlar, (Editör, Nurçay Türkoğlu). Medya Okuryazarlığı içinde, İstanbul: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi, ss. 38-44
• Altun, A. (2011). Unesco’nun medya okuryazarlığı eğitimi faaliyetlerine toplu bir bakış, Millî Eğitim, Sayı: 191, Yaz, 86-107.
• Atay, T. (2017). Görünüyorum o halde varım. İstanbul: Can.
• Bilici, İ. E. (2017). Medya okuryazarlığı ve eğitimi. Ankara: Nobel.
• Bilici, İ. E. (2019). Medya okuryazarlığında paydaşlar arası işbirliği ve anahtar kriterler, (Editör, Meltem Bostancı), Medya Okuryazarlığı içinde. Ankara: Nobel, 17-47.
• Grunwald, Federal Republic of Germany, 22 Ocak 1982. http://www.unesco.org/education/pdf/MEDIA_E.PDF
• İlköğretim medya okuryazarlığı dersi öğretim programı ve kılavuzu (2006). MEB. Talim ve Terbiye Kurulu, Ankara.
• İlköğretim medya okuryazarlığı dersi öğretim programı ve kılavuzu (2018), MEB. Talim ve Terbiye Kurulu, Ankara.
• İnal, K. (2016). Eleştirel medya okuryazarlığı. İstanbul: Ütopya.
• İnceoğlu, Y. (2016). Medyayı doğru okumak, (Editörler, Şimşek Cinman Melda ve Türkoğlu Nurçay), Medya okuryazarlığı içinde. İstanbul: Pales.
• Jols, T. & Thoman, E. (2008). 21. yüzyıl okuryazarlığı, Ankara. Ekinoks.
• Kaplan, K. (2017). Medya okuryazarlığı dersinin Türkçe öğretimiyle birleştirilmesi sürecinde medya okuryazarlığı dersi öğretmenlerinde bulunması gereken yeterlilikler. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kejanlıoğlu, D. B. (2006). Türkiye’de medyanın dönüşümü ve medya okuryazarlığı zemini, (Editör, Nurçay Türkoğlu), Medya Okuryazarlığı İçinde, İstanbul: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi, 171-175.
• Kellner, D. (1998). Multiple literacies and critical pedagogy in a multicultural society, Educational Theory, 48 (1), December 26, 2001, 103 –122.
• Kızıltepe, Z. (2017). Alanyazın derlemesi. (Editörler, Fatma Nevra Seggie ve Yasemin Bayyurt). Nitel Araştırma içinde, Ankara: Anı, 36-42.
• Kurt, A.A. & Kürüm, D. (2010). Medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünce arasındaki ilişki: kavramsal bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (2), 20-34.
• Paker, K. O. (2015). Çocuk temsilleri ve medya okuryazarlığı eğitimi. (Editör, S.İ. Akçalı), Çocuk ve Medya içinde, Ankara: Ebabil, 129-155.
• Pekman, C. (2006). Avrupa Birliği’nde medya okuryazarlığı. (Editör: Nurçay Türkoğlu). İstanbul: Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, (RTÜK). https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/sorular.php Erişim Tarihi: 16/09/2019
• Şahin, A. (2018). Eleştirel medya okuryazarlığı. Ankara: Anı.
• Uysal, M. (2016). Eleştirel medya okuryazarlığı, (Editör, Elif Küçük Durur), Medya Okuryazarlığı içinde. Ankara: Siyasal Kitabevi, 23-52.