Türkiye’deki Suriyeli Öğrencilerin Okula Uyumlarına Yönelik Öğretmen, Okul Yöneticileri ve Öğrencilerin Görüşleri

Yıl 2021, Cilt: 40 Sayı: 1, 471 - 496, 30.06.2021

Atakan Yiğit Esat Şanlı , Murat Gokalp

Öz

Bu çalışmanın amacı göç yoluyla Türkiye'ye gelen Suriyeli İlkokul öğrencilerinin okula uyumları hakkında öğretmen, okul yöneticileri ve öğrencilerin görüşlerinin incelenmesidir. Araştırma nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. Veriler, araştırmacının oluşturduğu yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla elde edilmiştir. Çalışma grubu, Amasya ilindeki bir ilkokulda 7 Türk öğrenci 7 Suriyeli öğrenci 2 yönetici ve 8 öğretmenden oluşmaktadır. Türk öğrencilerle yapılan görüşmeler; Suriyeli öğrencilerin okula uyum konusunda başlıca engellerinin, dil engeli, kültürel farklılık, öğretmen tutumları, akademik hazırbulunuşluk, akran ilişkileri gibi faktörler olduğunu belirtmişlerdir. Göç yolu ile gelen Suriyeli öğrencilerin okula uyumlarında en önemli etmenlerden bir tanesinin dil engeli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dil engeli nedeniyle Suriyeli öğrenciler öğretmenlere ve akranlarıyla iletişime geçemedikleri ve bu durumun Suriyeli öğrencilerin okula uyumu olumsuz yönde etkilediği belirlenmiştir. Bunun yanısıra Türk öğrenciler tarafından yardımsever ve kabullenici tutumla karşılaşmak okula uyumu artırırken saldırgan, hoşgörüsüz ve önyargılı tutum okula uyumu zorlaştırmaktadır. Öğretmenin kabullenici ve yardımsever tutumu okula uyumu olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Suriyeli öğrencilerden akademik başarısızlık yaşayanların ayrıca okula uyum problemi yaşadığı görülmüştür. Öğretmen ve yöneticilerin Suriyeli öğrencileri kabulü, sosyal etkinliklerin Suriyeli öğrencilerin okula uyumunu kolaylaştırdığı gibi, Suriyeli öğrencilerin sosyo-ekonomik yetersizlikleri, Suriyeli ailelerin okula, öğretmenlere karşı olumsuz tutumları, Türk velilerin önyargılı ve ayrıştırıcı tutumu, Suriyeli öğrencilerin akademik hazırbulunuşluk düzeylerine uygun olmayan sınıflarda eğitim öğretime devam etmeleri gibi durumların okula uyumu olumsuz yönde etkilediği görülmektedir. Söz konusu bulgular, ilgili literatür ışığında tartışılmış ve konuyla ilgili öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

göç, geçici koruma, sığınmacı, okul uyumu, mülteci eğitimi, Suriyeli öğrenci

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2013). Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar, 2013 saha araştırması sonuçları. [Çevrim-içi: https://www.afad.gov.tr/upload/Node/3925/xfiles/syrian-refugees-in-turkey- 2013_baski_30_12_2013_tr.pdf, Erişim tarihi: 08.11.2018.]
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2014). Açıklamalı afet terimleri sözlüğü.[Çevrim-içi: https://www.afad.gov.tr/upload/Node/3495/xfiles/sozluk.pdf, Erişim tarihi:12.11.2018.]
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2017). Suriyeli sığınmacılara yapılan yardımlar. [Çevrim-içi: https://www.afad.gov.tr/upload/Node/2373/files/Suriyeli_Siginmacilara_Yapilan_ Yardimlar+6.pdf, Erişim tarihi: 08.11.2018.]
• Akkaya, A. (2013). Suriyeli mültecilerin Türkçe algıları. Ekev Akademik Dergisi, 17(56), 179-190.
• Altınışık, M. S. (2019). Suriyeli sığınmacıların maruz kaldıkları stresli yaşam olayları ve algıladıkları sosyal desteğin psikolojik yardım almaya yönelik tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Arabacı, İ.B., Başar, M., Akan, D. ve Göksoy, S. (2014). An analysis about educational problems in camps in which Syrian refugees stay: conditional analysis. Internatioal Journal Social, Scinece and Education, 4(3), 668-681.
• Aras, B. ve Yasun, B. (2016). The educational oppurtunities and challenges of Syrian refugee students in Turkey: temporary education centers and beyond. [Çevrim-içi: http://ipc.sabanciuniv.edu/wpcontent/uploads/2016/07/Bulent-Aras-and-Salih-Yasun-1.pdf, Erişim tarihi: 27.11.2018.]
• Atalı, L. (2018). Türkiye’de Suriyelilere Sağlanan Hizmetlerin Spor Yönü İle İncelenmesi. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(31), 4532-4537.
• Aydin H. ve Kaya Y. (2019). Education for Syrian Refugees: The New Global Issue Facing Teachers and Principals in Turkey, Educational Studies, 55:1, 46-71, https://doi.org/10.1080/00131946.2018.1561454
• Beiser, M., ve Hou, F. (2001). Language acquisition, unemployment and depressive disorder among Southeast Asian refugees: a 10-year study. Social science ve medicine, 53(10), 1321-1334.
• Bircan, T. ve Sunata, U. (2015). Educatinal assesment of Syrian refugees in Turkey. Migration Letters, 12(3), 226-237.s
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK). (1951). Mültecilerin hukuki statüsüne ilişkinsözleşme. [Çevrimiçi:http://www.goc.gov.tr/files/files/multec%C4%B1ler%C4%B1nhukuk%C4%B1statusune%C4%B1l%C4%B1sk%C4%B1nsozlesme.pdfi, Erişimtarihi:14.11.2018.]
• BirleşmişMilletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK). (2008). Çocuğun yüksek yararının belirlenmesine dair BMMYK kılavuz ilkeleri [Çevrim-içi:http://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa69594, Erişim tarihi:14.11.2018.]
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Yayıncılık.
• Coşkun, İ, ve Emin. M.N. (2016). Türkiyedeki Suriyelilerin eğitiminde yol haritası fırsatlar ve zorluklar. [Çevrim-içi: file:///C:/Users/LENOVO/Downloads/20160906135243_turkiyedeki-suriyelilerin-egitiminde-yol-haritasi-pdf.pdf, Erişim tarihi: 29.11.2018.]
• Demirtaş-Zorbaz, S. (2016). İlkokul birinci sınıf öğrencilerinin okula uyumu: bir model testi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dorman, S. (2014). Educational needs assessment for urban Syrian refugees inTurkey. [Çevrim içi:file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/YUVANeeds-assessment-report-Final.pdf, Erişim tarihi: 07.11.2018.]
• Duman, T. (2016). Sosyal uyumu sağlamak için Suriyelilerin eğitiminin önemi. H.M. Paksoy, K. Sarıçoban, E. Yildirimci, Ö. Özkan (Editörler), II. Ortadoğu konferansları: Ortadoğu’daki çatışmalar bağlamında göç sorunu bildiri kitabının içinde (ss. 46-54), 28-29 Nisan 2016.
• Emin, M. N. (2016). Türkiyedeki Suriyeli çocukların eğitimi: Temel eğitim politikaları. [Çevrim-içi: http://file.setav.org/Files/Pdf/20160309195808_turkiyedeki-suriyeli-cocuklarin-egitimi-pdf.pdf, Erişim tarihi: 11.11.2018.]
• Erdem, C. (2017). Sınıfında mülteci öğrenci bulunan sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları sorunlar ve çözüme dair öneriler. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 26-42.
• Erdoğan, M. (2015). Türkiyedeki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum. [Çevrim içi:https://mmuraterdogan.files.wordpress.com/2015/02/tc3bcrkiyedeki-suriyeliler-syrians-in-turkey-rapor-tr-en- 190220151.pdf, Erişim tarihi:08.11.2018.]
• Erdoğan, M.M. ve Ünver, C. (2015). Türk iş dünyasının Türkiyedeki Suriyeliler konusundaki görüş, beklenti ve önerileri. [Çevrim-içi: http://tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/353-goc/353-goc.pdf, Erişim tarihi: 11.11.2018.]
• Erdoğan, M.M., Erdoğan, A., Yavcan, B., Mohamad, T.H., Kavukçuer,Y. ve Sancı,G. (2017). Elite Dialogue: Türkiyedeki Suriyeli Mülteci Akademisyen ve Üniversite Öğrencilerinin Durumu, Sorunları ve Beklentileri Araştırması-2017.[Çevrim-içi: http://www.igamder.org/wp-content/uploads/2018/08/ELITE-DIALOGUE07082018-TR.pdf, Erişim tarihi: 08.11.2018.]
• Ereş, F. (2016). Problem of the immigrant students’ teachers: are they ready to teach?. International Education Studies, 9(7), 64-71.
• Eroğlu Ö. B. ve Gülcan, G. M. (2016). Göçle gelen ailelerin ve çocuklarının eğitim sorunları (Mersin İli Örneği). K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar, İ. Şahin (Editörler), Eğitim Yönetimi Araştırmaları (s. 219-238). Pegem Akademi. 1. Baskı. doi: 10.14527/978-605-318-393-8.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (GİGM). (2017). İstatistiki veriler. [Çevrim-içi: http://www.goc.gov.tr/icerik6/gecici-koruma_363_378_4713_icerik, Erişim tarihi: 10.11.2018.]
• Güçer, M., Karaca, S. ve Dinçer, O.B. (2013). Sınırlar arasında yaşam savaşı veren Suriyeli mülteciler. Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK)
• Güçlü, N. (1996). Yabancı öğrencilerin uyum problemleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 101-110.
• Gülay, H. (2011). 5-6 yaş grubu çocuklarda okula uyum ve akranilişkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 36(36), 1-10.
• Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü, (2017). 2016 yılı izleme ve değerlendirme raporu.[Çevrimiçi:https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/26170342_19.06.2017_2 016_YYlY_IYzleme_Raporu.pdf, Erişim tarihi: 06.11.2018.]
• Human Rights Watch (HRW). (2015). Türkiyedeki Suriyeli mülteci çocukların eğitime erişiminin önündeki engeller. [Çevrim-içi: https://www.hrw.org/sites/default/files/report_pdf/turkey1115tu_web.pdf, Erişim tarihi: 06.11.2018.]
• İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışma Birimi (ÇOÇA). (2015). Suriyeli mülteci çocukların Türkiye’de devlet okullarında durumu politika ve uygulama önerileri.[Çevrim-içi: http://cocuk.bilgi.edu.tr/wp-content/uploads/2015/09/Suriyeli-Cocuklar-Egitim-Sistemi-Politika-Notu.pdf, Erişim tarihi: 08.11.2018.]
• Kağnıcı, D.Y. (2017). Suriyeli mülteci çocukların kültürel uyum sürecinde okul psikolojik danışmanlarına düşen rol ve sorumluluklar. İlköğretim Online Dergisi, 16(4), 1768-1776
• Kara, P. ve Korkut, R. (2010). Türkiye’de göç, iltica ve mülteciler. Türk İdare Dergisi, 467, 153-162.
• Keskinkılıç-Kara, Şentürk-Tüysüzer, B. (2017).Sığınmacı öğrencilerin eğitimi sürecinde yaşanan sorunlara ilişkin yönetici, öğretmen ve veli görüşleri. Akademik Sosyal Araştırma Dergisi, 6(44), 236-250
• Kirişçi, K. (2014). Misafirliğin ötesine geçerken: Türkiye’nin “Suriyeli mülteciler” sınavı. [Çevrim-içi: https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/06/syrian-refugees-and-turkeys-challenges-kirisci-turkish.pdf, Erişim tarihi: 08.11.2018.]
• Kubilay, S. (2020). Geçici koruma altındaki öğrencilerin uyum sürecinde okul ikliminin rolü: Holistik bir yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Levent, F. ve Çayak, S. (2017). Türkiyedeki Suriyeli öğrencilerin eğitimine yönelik okul yöneticilerinin görüşleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(27), 21-46.
• Makarova, E., & Herzog, W. (2014). Sport as a means of immigrant youth integration: an empirical study of sports, intercultural relations, and immigrant youth integration in Switzerland. Sportwissenschaft, 44(1), 1-9.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2010). 2010/48 sayılı yabancı uyruklu öğrenciler genelgesi. [Çevrim-içi: http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/genelge_2010_48.pdf, Erişim tarihi: 14.11.2018.]
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014a). Yabancılara yönelik eğitim-öğretim hizmetleri. [Çevrim-içi: http://mevzuat.meb.gov.tr/html/yabyonegiogr_1/ yabyonegiogr_1.html, Erişim tarihi: 14.11.2018.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017a). Bütçe sunum kitapçığı. [Çevrim-içi: http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_12/13031405_2018_genel_kurul_ matbaa_hali_09_12_2016.pdf, Erişim tarihi: 14.11.2018.]
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2014). Bütçe sunum kitapçığı. [Çevrim-içi: https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/27095218_2018_MEB_BYT YE_SUNUYU_GENEL_KURUL_18.12.2017.pdf, Erişim tarihi: 07.11.2018.]
• Özer, S., Şirin, S. ve Oppedal, B. (2015). Bahçeşehir study of Syrian refugee children in Turkey. [Çevrim-içi: https://www.fhi.no/globalassets/dokumenterfiler/moba/pdf/bahcesehir-study-report.pdf, Erişim tarihi: 17.11.2018.]
• Özsarı, A., Fişekçioğlu, İ. B., & Altın, M. (2017). Gençlik merkezi faaliyetlerine katılan Suriyeli mültecilerin algıladıkları hizmet kalitesi üzerine bir araştırma. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 31-44.
• Sarıtaş, E., Şahin, Ü. ve Çatalbaş, G. (2016). İlkokullarda yabancı uyruklu öğrencilerle karşılaşılan sorunlar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), 208-229.
• Seydi, A. R. (2014). Türkiye’nin Suriyeli sığınmacıların eğitim sorununun çözümüne yönelik izlediği politikalar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 267-305.
• Sezgin, A.A. ve Yolcu, T. (2016). Göç ile gelen uluslararası öğrencilerin sosyal uyum ve toplumsal kabul süreci. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7),417-436.
• Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA). (2017). Engelleri aşmak: Türkiye’de Suriyeli çocukları okullaştırmak. [Çevrim-içi: https://setav.org/assets/uploads/2017/11/Engelleri-A%C5%9Fmak-T%C3%BCrkiye%E2%80%99de-Suriyeli-%C3%87ocuklar%C4%B1-Okulla%C5%9Ft%C4%B1rmak.pdf, Erişim tarihi: 03.09.2020.]
• Şanlı, E., & Poyraz, Y. (2018). Uluslararası Öğrencilerin Yalnızlık Düzeyleri. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 49-58.
• Şeker, B.D. ve Sirkeci, I. (2015). Challenges for refugee children at school in eastern Turkey. Economics and Sociology, 8(4), 122-133.
• Şensin, C. (2016). Sınıf öğretmenlerinin Suriye’den göçle gelen öğrencilerin eğitimlerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Tanrıkulu, F. (2017). Türkiye’de yaşayan Suriyelilerin eğitim sorunu ve çözüm önerileri. Liberal Düşünce Dergisi, 22(86), 127-144.
• Taskin, P., & Erdemli, O. (2018). Education for Syrian Refugees: Problems Faced by Teachers in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 75, 155-177.
• Taştan, C. ve Çelik, Z. (2017). Türkiye’de Suriyeli çocukların eğitimi: güçlükler ve öneriler.[Çevrim-içi: http://www.ebs.org.tr/ebs_files/files/Suriye_Rapor_TUKCE.pdf, Erişim tarihi: 26.11.2018.]
• TBMM. (2012). TBMM insan haklarını inceleme komisyonu ülkemize sığınan suriye vatandaşlarının barındıkları çadırkentler hakkında inceleme raporu. [Çevrim-içi: file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/Tbmmsuriye.pdf, Erişim tarihi: 06.11.2018.]
• Tunç, A.Ş. (2015). Mülteci davranışı ve toplumsal etkileri: Türkiyedeki Suriyelilere ilişkin bir değerlendirme. Tesam Akademi Dergisi, 2(2), 29-63.
• United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). (2015). Global trends:forced displacement in 2015. [Çevrim-içi: https://s3.amazonaws.com/unhcrsharedmedia/2016/2016-06-20-global trends/2016-06-14-Global-Trends-2015.pdf, Erişim tarihi: 06.11.2018.]
• United Nations International Children's Emergency Fund (UNICEF). (2017). Türkiye’de kayıp bir kuşak oluşmasını önlemek. [Çevrim-içi: http://www.unicef.org.tr/files/bilgimerkezi/doc/Children%20of%20Syria_01.2007 _TR.pdf, Erişim tarihi: 08.11.2018.]
• Ustabaş, P. (2017). Ortaokul öğrencilerinin okula uyumunda okul yönetimi ve öğretmenlerden beklentileri: Hopa ilçesi örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Avrasya Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü
• Uzun, E. M. ve Bütün, E. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki suriyeli sığınmacı çocukların karşılaştıkları sorunlar hakkında öğretmen görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(1), 72-83.
• Yalçın, C. (2004). Göç sosyolojisi. Anı Yayıncılık.
• Yiğit, T. (2015). Uygulamalar ve sorunlar bağlamında Türkiye’de sığınmacı çocukların eğitimi: Kırşehir ve Nevşehir örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü